Η νέα τριμηνιαία έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) «γκριζάρει» το αφήγημα της κυβέρνησης για «περισσότερες και πιο ποιοτικές θέσεις εργασίας».
Ενώ η ανεργία μειώθηκε στο γ’ τρίμηνο του 2024 στο 9% από 10,8% την αντίστοιχη περίοδο του 2023, μια σειρά δείκτες δείχνουν ότι η δυναμική της απασχόλησης κατεβάζει ταχύτητα. Χαρακτηριστικό άλλωστε είναι ότι τα ποσοστά απασχόλησης το συγκεκριμένο διάστημα μειωθηκαν σε σύγκριση με το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο, ενώ στην υπόλοιπη ΕΕ αυξήθηκαν
Το βασικό μακροοικονομικό σενάριο, εφόσον δεν υπάρξουν αρνητικές ανατροπές, προβλέπει μικρή βελτίωση στην αγορά εργασίας, με εμφανή ωστόσο τα σημάδια επιβράδυνσης της θετικής τάσης.
Το ποσοστό ανεργίας για το 2024, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΟΒΕ, αναμένεται να διαμορφωθεί στην περιοχή του 10,1% και περί το 9,3% το 2025.
Η ανεργία μειώθηκε, αλλά μειώθηκε και το ποσοστό συμμετοχής στην εργασία. Περισσότερες οι απολύσεις από τις προσλήψεις το γ’ τρίμηνο του 2024
Γρίφος τα ποσοστά ανεργίας
Το 2024 ο αριθμός των ανέργων μειώθηκε με ταχύτερο ρυθμό από την αύξηση της απασχόλησης, απόδειξη ότι ένα μεγάλο μέρος των ανέργων απλώς «μεταπηδά» στον ανενεργό πληθυσμό και σταματά να ψάχνει για δουλειά. Συγκεκριμένα, η απασχόληση αυξήθηκε κατά 67.700 θέσεις εργασίας και η ανεργία μειώθηκε κατά 86.200 άτομα.
Η διαφορά αντιστοιχεί σε περίπου 18.500 άτομα, που δεν είναι ούτε άνεργοι, ούτε εργαζόμενοι και ανήκουν στο λεγόμενο «αναξιοποίητο εργατικό δυναμικό» (labour slack). To κενό αυτό είναι μόνο ένα δείγμα της ψαλίδας μεταξύ της καταγραφόμενης από την ΕΛΣΤΑΤ ανεργίας και εκείνης που καταγράφει η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης – πρώην ΟΑΕΔ. Μια ψαλίδα που ολοένα διευρύνεται, με τη ΔΥΠΑ να καταγράφει σχεδόν 980.000 ανέργους τον Δεκέμβριο ή 21,4% του εργατικού δυναμικού, ενώ η ΕΛΣΤΑΤ μέτρησε κάτω από 455.000 τον Νοέμβριο, τον τελευταίο μήνα για τον οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Επιμένει η διαρθρωτική ανεργία
Το ΙΟΒΕ σημειώνει ότι καθώς η χώρα άγγιξε πλέον μονοψήφια ποσοστά ανεργίας, οποιεσδήποτε μειώσεις κατά τα επόμενα τρίμηνα ή έτη θα είναι αναπόφευκτα βραδύτερες.
Παράλληλα με τη μείωση της κυκλικής ανεργίας, η προτεραιότητα τώρα είναι η μείωση της διαρθρωτικής ανεργίας και της ανεργίας τριβής. Η κυκλική ανεργία μειώνεται όσο η οικονομία ανακάμπτει και αυξάνονται οι θέσεις εργασίας. Η διαρθρωτική ή δομική ανεργία μειώνεται πιο δύσκολα, καθώς οφείλεται σε βαθύτερες ανακατατάξεις στην οικονομία, που έχουν ως αποτέλεσμα τις αναντιστοιχίες προσφοράς και ζήτησης, σε γεωγραφικό και κλαδικό επίπεδο.
Η γεωπολιτική αστάθεια και οικονομική αβεβαιότητα θα επιμείνουν και το 2025, βάζοντας ερωτηματικά και αστερίσκους στις προβλέψεις για την απασχόληση
Τέλος, η ανεργία τριβής περιλαμβάνει εκείνους που δεν μπορούν να εργαστούν αλλά και εκείνους που «ανοιγοκλείνουν» την πόρτα μεταξύ ανεργίας και απασχόλησης, όπως οι εποχικά εργαζόμενοι.
Το ΙΟΒΕ δίνει έμφαση στην αναντιστοιχία δεξιοτήτων στην ελληνική αγορά εργασίας. Το φαινόμενο αυτό καταγράφεται και στις σχετικές έρευνες για τις κενές θέσεις εργασίας, τις οποίες η Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδας τις υπολογίζει σε περίπου 260.000 πανελλαδικά.
Εξασθένηση στις προοπτικές απασχόλησης
Οι προβλέψεις του ΙΟΒΕ για τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές απασχόλησης δείχνουν ήπια εξασθένηση στους βασικούς κλάδους της οικονομίας (βιομηχανία, λιανικό εμπόριο, υπηρεσίες). Σταθερότητα προβλέπεται μόνο στις κατασκευές.
Το «λαχάνιασμα» στις προοπτικές απασχόλησης αντανακλάται και στο γεγονός ότι το ισοζύγιο προσλήψεων-απολύσεων στον ιδιωτικό τομέα ήταν αρνητικό το γ’ τρίμηνο του 2024 κατά 36.500 άτομα. Αντίθετα, την αντίστοιχη περίοδο του 2023, υπήρχε θετικό ισοζύγιο κατά 7.200 άτομα.
Επίσης οριακή υποχώρηση, της τάξης του 0,1% σημειώθηκε και στο ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας, το οποίο ανήλθε στο 52,7% για τις ηλικίες από 15 ετών και άνω.
Περισσότεροι πωλητές, λιγότεροι τεχνικοί
Την περίοδο που εξετάζει το ΙΟΒΕ η απασχόληση αυξήθηκε σε έξι επαγγέλματα, ενώ σε τέσσερα μειώθηκε. Η ισχυρότερη άνοδος σε απόλυτους αριθμούς αφορά την παροχή υπηρεσιών και τις πωλήσεις, με 64.000 περισσότερους εργαζόμενους. Πρόκειται για τους κλάδους που απασχολούν αθροιστικά τον μεγαλύτερο αριθμό εργαζομένων, πάνω από 1 εκατομμύριο άτομα.
Η ισχυρότερη μείωση σημειώθηκε σε τεχνολόγους και τεχνικούς, περίπου κατά 16.600 άτομα, με το συνολικό αριθμό των απασχολούμενων να υποχωρεί κάτω από τα 275.00 άτομα. Πρόκειται για τομείς στους οποίους η Ελλάδα παραδοσιακά σημειώνει χαμηλές επιδόσεις – ιδίως στους δυναμικούς κλάδους υψηλής τεχνολογίας όπως διαπιστώνει και το ΙΝΕ-ΓΣΕΕ.
Το ποσοστό απασχόλησης της Ελλάδας είναι σημαντικά χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, παρουσιάζοντας απόκλιση κατά 6,5 ποσοστιαίες μονάδες για το γ’ τρίμηνο του 2024, από 7,1 ποσοστιαίες μονάδες για το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2023.
Μειώνεται το μισθολογικό κόστος
Μια άλλη τάση που πιθανόν είναι ένδειξη επιβράδυνσης στην αύξηση των μισθών, είναι η μείωση του εποχικά διορθωμένου δείκτη μισθολογικού κόστους κατά -1,7% το γ’ τρίμηνο του 2024 σε σχέση με πέρυσι. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ το μισθολογικό κόστος μειώθηκε κατά -2,9%, χωρίς εποχική διόρθωση.
Πρόκειται για την πρώτη φορά που το μισθολογικό κόστος μειώνεται μετά από εννιά διαδοχικά τρίμηνα ανόδου. Σημειώνεται ότι το διάστημα αυτό η μία στις δύο νέες προσλήψεις αφορούσε σχέσεις ελαστικής εργασίας – με μερική ή εκ περιτροπής απασχόλησης, και με μισθούς πείνας, των 400 ευρώ.
Επίσης, η σωρευτική αύξηση του μισθολογικού κόστους από το 2022 ως το 2024 είναι οριακά χαμηλότερη από την αύξηση του πληθωρισμού, στο 13,1% έναντι 13,4%. Όσο για τους ονομαστικούς μισθούς, η ψαλίδα με τον πληθωρισμό ειναι ακομα μεγαλύτερη, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι πραγματικές αμοιβές. Ενδεικτικά, η Εurobank αναφέρει ότι μεταξύ 2020 και 2024 οι ονομαστικοί μισθοί αυξήθηκαν κατά 13,2% και ο πληθωρισμός κατά 16,1%
Προκλήσεις και κίνδυνοι
Η βελτίωση στον αριθμό και την ποιότητα των θέσεων εργασίας, σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ, συνδέεται άμεσα με την ώθηση στις επενδύσεις. Το θετικό σενάριο προβλέπει μείωση του κόστους χρηματοδότησης, εφόσον συνεχιστεί η πολιτική μείωσης των επιτοκίων από την ΕΚΤ και η ενίσχυση της επενδυτικής εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία.
Ισχυρές ελπίδες εναποτίθενται στα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης, η υλοποίηση των οποίων οφείλει να επιταχυνθεί το 2025 αν δεν θέλουμε να χάσουμε τις προθεσμίες και τα κοινοτικά κονδύλια.
Δύο άλλοι κρίσιμοι παράγοντες για το 2025 είναι η κατανάλωση και οι εξαγωγές. Το βασικό σενάριο του ΙΟΒΕ προβλέπει αύξηση της κατανάλωσης αλλά με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια, γεγονός που με τη σειρά του επιβραδύνει τη θετική δυναμική της απασχόλησης.
Το στοίχημα των εξαγωγών είναι πιο αβέβαιο. Το «καλό» σενάριο προβλέπει αύξηση στις εξαγωγές της Ελλάδα, που απορρέει από την επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης στην ευρωζώνη και την υποτιμημένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ. Εφόσον οι προσδοκίες αυτές δεν διαψευσθούν, θα υπάρξει επίσης θετική επίδραση στην απασχόληση. Ωστόσο με τη δαμόκλειο σπάθη των απειλών του Τραμπ για επιβολή δασμών να επικρέμεται πάνω από την ΕΕ, βάζοντας στο στόχαστρο κυρίως τη Γερμανία και τη Γαλλία, γεννούνται απορίες για το κατά πόσο η Ελλάδα θα παραμείνει αλώβητη.
Γεωπολιτική αστάθεια
Το ΙΟΒΕ υπογραμμίζει ότι η γεωπολιτική αστάθεια και οικονομική αβεβαιότητα θα επιμείνουν και το 2025, βάζοντας ερωτηματικά και αστερίσκους στις προβλέψεις για την απασχόληση. Ανασφάλεια προκαλεί η πορεία των διεθνών τιμών στα ενεργειακά αγαθά, η οποία παραμένει απρόβλεπτη και επηρεάζει το σύνολο της παραγωγικής δραστηριότητας, τον πληθωρισμό, την κατανάλωση, επομένως και την αγορά εργασίας.
Αγκάθι ο δομικός πληθωρισμός
Ένα μεγάλο αγκάθι για την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και το 2025, συνεπώς και για την απασχόληση είναι ο σχετικά υψηλός δομικός πληθωρισμός στην Ελλάδας ή αλλιώς ο «πυρήνας του πληθωρισμού», πλην των ευμετάβλητων τιμών της ενέργειας και των τροφίμων. Το ΙΟΒΕ προβλέπει ότι ο πληθωρισμός στην Ελλάδα το 2025 θα κυμανθεί λίγο υψηλότερα από το μέσο όρο της ευρωζώνης, με αντίστοιχες συνέπειες και στην αγορά εργασίας.
