Η συνάντηση που είχαμε εδώ στην Αθήνα με τον σκωτικής καταγωγής πρόεδρο της IPCC Σερ Τζιμ Σκι (Jim Skea), με τη μεσολάβηση και της πρεσβείας της Μεγάλης Βρετανίας, ήταν πολύ χρήσιμη. Διότι πραγματικά έριξε φως στον τρόπο που λειτουργεί και «σκέπτεται» ο μεγαλύτερος οργανισμός αυτή τη στιγμή στον κόσμο με αντικείμενο το περιβάλλον και την ήδη επιβαρυντική για τη ζωή μας κλιματική αλλαγή.
Από την αρχή της συζήτησης ο κ. Σκι, που υπήρξε καθηγητής για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο φημισμένο Imperial College από το 2009 έως το 2023 (είναι ομότιμος πλέον), μας διευκρίνισε πως στον ύπατο οργανισμό για την κλιματική αλλαγή, την IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), όπου τώρα είναι πρόεδρος, ναι μεν συμμετέχουν τουλάχιστον 195 κράτη, αλλά δεν είναι ένας άλλος ΟΗΕ και δεν πρέπει να πιστεύουμε πως μπορεί να λειτουργήσει όπως αυτός.
Δεν έχει αρμοδιότητες ούτε στρατιωτικές, ούτε ειρηνευτικές, ούτε καν δικαστικές για κάποιους που παραβαίνουν είτε τους νόμους των ανθρώπων είτε τους νόμους της Φύσης. Δεν επιβάλλει καν πρόστιμα και δεν εμπλέκεται σε άλλες τιμωρητικές διαδικασίες.
5-10 εκατομμύρια ελβετικα φράγκα (περίπου το ίδιο σε ευρώ) είναι ο ετήσιος προϋπολογισμός του IPCC
Προσπαθεί με την πειθώ να καταφέρει τα κράτη και τους ηγέτες τους να συνειδητοποιήσουν τον περιβαλλοντικό κατήφορο που έχει πάρει ο πλανήτης. Γι’ αυτό και η ερώτηση σχετικά με το αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχώρησαν ή παραμένουν στον οργανισμό δεν μπορεί να απαντηθεί μόνον με ναι ή όχι. «Δεν γίνονται καν δηλώσεις περί συμμετοχής ή όχι» λέει ο κ. Σκι.
Με ή χωρίς τις ΗΠΑ
Η έρευνα επί του θέματος βγάζει στην επιφάνεια ότι υπήρξε μια σειρά οδηγιών από τη νέα κυβέρνηση Τραμπ, που αποσκοπούσαν στην αποδέσμευση της κυβέρνησης των ΗΠΑ από τη διεθνή συνεργασία για το κλίμα. Πέντε αμερικανοί επιστήμονες συμμετέχουν στην ομάδα 100 εμπειρογνωμόνων από 50 χώρες της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή.
Συναντήθηκαν στην Οσάκα της Ιαπωνίας τον Μάρτιο το 2025 και σκοπός ήταν να ξεκινήσει η σύνταξη μιας έκθεσης σχετικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις πόλεις, με χρόνο παράδοσης το 2027.
Η συμμετοχή τους υπογραμμίζει πως οι αμερικανοί ερευνητές θα συνεχίσουν να δίνουν τα φώτα τους σε εθελοντική βάση όπως όλοι οι άλλοι και να έχουν φωνή στη διεθνή κοινότητα της κλιματικής επιστήμης.
Ταυτόχρονα βέβαια, η εχθρότητα της κυβέρνησής τους απέναντι στη διεθνή συνεργασία θα τους δυσκολέψει να συμμετάσχουν στην παγκόσμια προσπάθεια μελέτης της κλιματικής αλλαγής.
Η δύναμη της πειθούς
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο ΒΗΜΑ-Science εκτός των άλλων διευκρίνισε και τα εξής σχετικά με τη λειτουργία του IPCC:
- Οποια χώρα είναι μέλος του ΟΗΕ μπορεί να συμμετέχει και στις εργασίες της IPCC.
- Δεν ασχολούμαστε με το ποια χώρα συμμετέχει και ποια όχι. Δεν χρειάζεται να κάνει δήλωση συμμετοχής ή δήλωση αποχής. Δεν είναι δουλειά μας να προσκαλούμε κάποια χώρα να συμμετάσχει.
- Δεν κάνουμε έρευνα και δεν διακινούμε δεδομένα.
- Δεν κάνουμε κριτική ούτε σχόλια και δεν ενθαρρύνουμε πολιτικές κρατών.
- Παράγουμε πληροφορίες αλλά όχι πολιτική. Παραμένουμε ουδέτεροι.
- Δουλειά μας είναι να λέμε στις κυβερνήσεις: Αν δεν κάνετε αυτό ή εκείνο οι συνέπειες θα είναι οι εξής.
Η σημασία των άκρων
Του θυμίσαμε πως πριν γίνει πρόεδρος της IPCC είχε πει πως για τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη και ένα κλάσμα του βαθμού παραπάνω ήταν κρίσιμο αλλά μόλις έγινε πρόεδρος δήλωσε (στο «Der Spiegel», 30.7.2023) πως «ο κόσμος δεν θα τελειώσει αν θερμανθεί περισσότερο από 1,5 βαθμό».
Αμέσως θέλησε να μας εξηγήσει πως εννοούσε δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Στην πρώτη περίπτωση λοιπόν, δεν συσχέτιζε αυτό το κάθε κλάσμα του βαθμού με τον ενάμιση βαθμό υπερθέρμανσης κατά μέσον όρο του πλανήτη που δεν θα έπρεπε να υπερβούμε. Αλλά εννοούσε πως για οποιαδήποτε θερμοκρασία κάθε μελλοντική αύξηση, οσοδήποτε μικρή, δείχνει μια χειροτέρευση.
1.500 επιστήμονες ασχολούνται στον 7ετή κύκλο για την εκπόνηση των μελετών
Στην άλλη περίπτωση εννοούσε ότι για μια αύξηση κατά ενάμιση βαθμό του μέσου όρου «δεν πρέπει να απελπιζόμαστε και να περιέλθουμε σε κατάσταση σοκ εάν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξηθούν κατά αυτό το ποσό. Ωστόσο, θα είναι ένας πιο επικίνδυνος κόσμος. Αν όμως μεταδίδεις συνεχώς το μήνυμα ότι είμαστε όλοι καταδικασμένοι σε εξαφάνιση, τότε αυτό παραλύει τους ανθρώπους και τους εμποδίζει να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να ελέγξουν την κλιματική αλλαγή».
Για να προσθέσει και την ανησυχία του σχετικά με την κατάσταση της Μεσογείου θυμίζοντάς μας και ότι το πιο επικίνδυνο δεν είναι οι μέσοι όροι αλλά οι ακραίες θερμοκρασίες (που μας απειλούν άμεσα). Μισός βαθμός αύξησης του μέσου όρου σημαίνει τεράστιες αυξήσεις στις ακραίες θερμοκρασίες.
Σχετικά με τις ανεμογεννήτριες, τα φωτοβολταϊκά και την πυρηνική ενέργεια μας είπε ότι η IPCC δεν εγκρίνει ούτε απορρίπτει. Και όταν τον πιέσαμε περισσότερο μας είπε ότι στην πόλη του, το Νταντί της Σκωτίας, τα πρόβατα βόσκουν γύρω από τις ανεμογεννήτριες. Εκεί κάπου πήρε τέλος και η συζήτησή μας…
Η ακτινογραφία της Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή
Στον μη ειδικό σε θέματα περιβάλλοντος και διεθνών οργανισμών είναι πολύ πιθανόν να μην του λέει και πολλά το αρκτικόλεξο IPCC, ίσως ούτε και η πλήρης ονομασία του στα ελληνικά: «Διακυβερνητική Επιτροπή ειδημόνων για την κλιματική αλλαγή».
Η δημιουργία της IPCC το 1988 ήταν έντονα πολιτικοποιημένη: από τη μία πλευρά ήταν οι επιστήμονες, οι οποίοι πίστευαν ότι υπήρχαν αρκετά στοιχεία για να θεσπιστεί μια διεθνής σύμβαση για το κλίμα· από την άλλη ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, που σφόδρα αντιτάχθηκαν σε αυτή την ιδέα, προτείνοντας αντ’ αυτού να επιτευχθεί πρώτα συμφωνία με βάση «τα γεγονότα».
Φοβούμενες τον οικονομικό αντίκτυπο μιας πιθανής ρύθμισης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, οι ΗΠΑ (η μεγαλύτερη πηγή εκπομπών εκείνη την εποχή) συμφώνησαν στη δημιουργία της IPCC, αλλά επιδίωξαν να διατηρήσουν τον έλεγχο επί του θέματος. Επέμειναν η IPCC να είναι διακυβερνητική, δηλαδή να διοικείται από τα κράτη-μέλη της.
25 σελίδες εισήγησης: Σε αυτές συμπυκνώνονται τελικά οι χιλιάδες σελίδες των εργασιών που εκπονούνται στη διάρκεια των επταετών κύκλων
Οντας τόσο επιστημονική όσο και διακυβερνητική στη φύση της, η IPCC γρήγορα έγινε ένας μοναδικός οργανισμός που θεσμοθετεί τον διάλογο μεταξύ επιστημόνων και εκπροσώπων των εθνών του κόσμου σε ένα από τα πιο τεχνικά ζητήματα της εποχής μας. Αν και την κατηγορούν ότι «δεν σπάει αβγά».
Η IPCC έχει τρεις ομάδες εργασίας: την Ομάδα Εργασίας Ι, που ασχολείται με τη φυσική επιστήμη της κλιματικής αλλαγής· την Ομάδα Εργασίας II, που ασχολείται με τις επιπτώσεις, την προσαρμογή και την ευπάθεια· και την Ομάδα Εργασίας III, που ασχολείται με τον μετριασμό (mitigation) της κλιματικής αλλαγής. Διαθέτει επίσης μια Ομάδα Εργασίας για τις Εθνικές Απογραφές Αερίων του Θερμοκηπίου, η οποία αναπτύσσει μεθοδολογίες για τη μέτρηση των εκπομπών και των απορροφήσεων.
Οι αξιολογήσεις της IPCC παρέχουν στις κυβερνήσεις, σε όλα τα επίπεδα, επιστημονικές πληροφορίες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για την ανάπτυξη πολιτικών για το κλίμα. Οι αξιολογήσεις της IPCC αποτελούν βασική συμβολή στις διεθνείς διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι εκθέσεις της IPCC συντάσσονται και εξετάζονται σε διάφορα στάδια, διασφαλίζοντας έτσι την αντικειμενικότητα και τη διαφάνεια. Ολοκληρωμένες επιστημονικές εκθέσεις αξιολόγησης δημοσιεύονται κάθε 5 έως 7 χρόνια.
Η IPCC βρίσκεται επί του παρόντος στον έβδομο κύκλο αξιολόγησής της, ο οποίος ξεκίνησε επίσημα τον Ιούλιο του 2023 με τις εκλογές των νέων αξιωματούχων της IPCC (μεταξύ αυτών και του κ. Σκι) και της Ομάδας Εργασίας στην Ολομέλεια της IPCC στο Ναϊρόμπι.
Να διευκρινίσουμε πως και ρώσοι επιστήμονες συμμετέχουν στον IPCC και όποιος ρωτάει για τη στάση της Κίνας, το γεγονός ότι φιλοξένησε από 24 έως 28 Φεβρουαρίου στην πόλη Χανγζού τη συνάντηση των τριών κορυφαίων ομάδων εργασίας του οργανισμού αυτού δίνει άμεσα την απάντηση.
