Περνώντας μέσα από μια πρωτόγνωρη ενεργειακή κρίση αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η Ευρώπη πήρε τα μέτρα της προκειμένου να αποδεσμευτεί από το ρωσικό φυσικό αέριο αντικαθιστώντας το με προμήθειες από άλλες πηγές.
Και παρόλο που το τέλος του προηγούμενου χειμώνα βρήκε τις αποθήκες της ΕΕ με μια ικανοποιητική πληρότητα στο 60%, οι traders και αναλυτές προειδοποιούν τώρα ότι η φετινή σεζόν μπορεί να μην εξελιχθεί ομαλά στο επίπεδο της επάρκειας.
Ένα θεμελιώδες πρόβλημα είναι ότι η ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου είναι πλέον συνδεδεμένη με τις ασταθείς παγκόσμιες αγορές ενέργειας περισσότερο από ποτέ, ως αποτέλεσμα της αναγκαστικής διαφοροποίησής της από αέριο ρωσικού αγωγού σε LNG.
Οπως είπε ένας trader φυσικού αερίου στους FT, επί του παρόντος οι αποθήκες φυσικού αερίου της Ευρώπης είναι γεμάτες και το χειμερινό ισοζύγιο φυσικού αερίου φαίνεται να διαμορφώνεται ομαλά. Εάν όμως προκύψουν για οποιονδήποτε λόγο διακοπές εφοδιασμού, τότε οι ισορροπίες θα διαταραχθούν.
Ανταγωνισμός με την Ασία
Το LNG, ως παγκόσμιο εμπόρευμα, συχνά αποστέλλεται σε αγοραστές που πληρώνουν την υψηλότερη τιμή. Η παγκόσμια προσφορά είναι περιορισμένη, πράγμα που σημαίνει ότι η Ευρώπη πρέπει να ανταγωνιστεί την Ασία όταν η ζήτηση είναι υψηλή. Αυτό απαιτεί υψηλότερες τιμές φυσικού αερίου για να έχουν κίνητρο οι έμποροι να πουλήσουν στην Ευρώπη η οποία πλέον έχει αυξημένες ανάγκες από την παγκόσμια αγορά.
Είναι ενδεικτικό ότι το 2021, το LNG αντιστοιχούσε μόνο στο 20% περίπου των συνολικών προμηθειών φυσικού αερίου της ευρύτερης Ευρώπης. Το ρωσικό φυσικό αέριο αντιστοιχούσε στο 30%. Το LNG αποτελεί πλέον το 34% των προμηθειών φυσικού αερίου της ευρύτερης Ευρώπης.
Η διελκυστίνδα Ευρώπης-Ασίας για τις προμήθειες LNG είναι πιο έντονη κατά τους κρύους μήνες, όταν η ζήτηση θέρμανσης αυξάνεται. Ωστόσο, οι δύο τελευταίοι χειμώνες ήταν ήπιοι, επιτρέποντας στην Ευρώπη να μειώσει τη ζήτηση φυσικού αερίου και LNG. Οι ήπιες θερμοκρασίες επέτρεψαν επίσης στην περιοχή να τελειώσει τον χειμώνα με επίπεδα ρεκόρ αερίου στις αποθήκες της.
Η παράμετρος Ουκρανία
Η πρόσθετη επιπλοκή φέτος είναι η επικείμενη λήξη της σύμβασης διαμετακόμισης φυσικού αερίου μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας, μία από τις δύο μόνο διαδρομές μέσω των οποίων το αέριο του ρωσικού αγωγού εξακολουθεί να ρέει προς την Ευρώπη. Αυτές οι ροές έχουν μειωθεί περισσότερο από το μισό από το 2021, αλλά εξακολουθούσαν να αντιστοιχούν σε 15 bcm πέρυσι. Η συμφωνία, που διευκολύνει τη ροή περίπου 5% των ετήσιων εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ, ολοκληρώνεται στις 31 Δεκεμβρίου, ακριβώς τη στιγμή που η ανάγκες της κατανάλωσης για θέρμανση πλησιάζει στο αποκορύφωμά της – αν και οι διαπραγματεύσεις για τη διατήρηση της ροής φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας βρίσκονται σε εξέλιξη.
Τις προηγούμενες μέρες το Bloomberg έγραψε ότι η ΕΕ συζητούσε εναλλακτικές προμήθειες με το Αζερμπαϊτζάν που θα αντικαταστήσουν το ρωσικό φυσικό αέριο που ρέει κατά μήκος του δικτύου αγωγών της Ουκρανίας προς την Ευρώπη — αλλά μόνο εν μέρει. «Η σύμβαση θα πρέπει να περιλαμβάνει μια λεγόμενη συμφωνία ανταλλαγής μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Ρωσίας, επειδή το Αζερμπαϊτζάν δεν έχει αρκετή εξαγωγική ικανότητα για να αντικαταστήσει τις υπάρχουσες προμήθειες», εξήγησε το Bloomberg.
Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές χώρες μπορεί επίσης να χρειαστεί να εξάγουν φυσικό αέριο για να βοηθήσουν την Ουκρανία κατά τη διάρκεια του χειμώνα, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ρωσικές επιθέσεις στις ενεργειακές υποδομές.
«Αν ξαφνικά έχουμε έναν πολύ κρύο χειμώνα την ίδια στιγμή που χάνουμε τις ρωσικές ροές φυσικού αερίου, αυτό θα επιδράσει πολύ ανοδικά στις τιμές του φυσικού αερίου», δήλωσε η Florence Schmit, της Rabobank. «Και δεν νομίζω ότι θα υπάρξουν μεγάλες εναλλακτικές προμήθειες μέσω [άλλων] αγωγών. Νομίζω ότι το μεγαλύτερο μέρος του θα πρέπει να αντικατασταθεί από LNG».
Ανεπάρκεια σε υποδομές
Λόγω καθυστερήσεων στην έναρξη λειτουργίας νέων εξαγωγικών υποδομών, η αύξηση της προσφοράς LNG θα παραμείνει περιορισμένη αυτόν τον χειμώνα, περιορίζοντας τη δεξαμενή από την οποία μπορεί να αντλήσει LNG η Ευρώπη.
Ηδη από τον Σεπτέμβριο, στο παγκόσμιο jamboree της βιομηχανίας φυσικού αερίου που πραγματοποιήθηκε στο Χιούστον των ΗΠΑ, κάποιοι δεν έκρυψαν τον προβληματισμό τους. Μια μερίδα εκπροσώπων της βιομηχανίας φυσικού αερίου, άσκησε κριτική στον αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος έχει «παγώσει» τις άδειες για αμερικανικούς τερματικούς σταθμούς εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Μάλιστα, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εξέφρασαν ανοιχτά ανησυχία ότι η παγκόσμια αγορά LNG θα μπορούσε σύντομα να αντιμετωπίσει την πρώτη πραγματική της δοκιμασία. Με τη ζήτηση να αυξάνεται και την προσφορά να αποτυγχάνει να τεθεί σε λειτουργία, ένας νέος αγώνας για το φυσικό αέριο θα μπορούσε να είναι στο προσκήνιο, έγραφε ο Economist.
Η εταιρεία δεδομένων εμπορευμάτων Kpler εκτιμά ότι μόνο 2,5 εκατομμύρια τόνοι LNG θα προστεθούν στην αγορά αυτόν τον χειμώνα, περίπου το 25% των αντίστοιχων περσινών νέων προσθηκών.
Η Μέση Ανατολή
Και από κοντά σε όλα τα άλλα, παραμένει ο προβληματισμός για ένα ενδεχόμενο κλείσιμο του Στενού του Ορμούζ, που θα έθετε σε κίνδυνο το 20% του παγκόσμιου εφοδιασμού LNG που διέρχεται από εκεί.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προειδοποίησε στην τελευταία έκθεσή του για τις παγκόσμιες αγορές φυσικού αερίου ότι το παγκόσμιο ισοζύγιο φυσικού αερίου «παραμένει εύθραυστο καθώς η περιορισμένη ανάπτυξη της παραγωγής LNG διατηρεί περιορισμένη την προσφορά» και ότι «οι αγορές παραμένουν ευαίσθητες σε απροσδόκητες κινήσεις από την πλευρά της προσφοράς ή της ζήτησης».
Τα σενάρια
Σε ένα βασικό σενάριο, το οποίο προϋποθέτει φυσιολογικές θερμοκρασίες, οι αναλυτές και οι έμποροι αναμένουν ότι η Ευρώπη θα τελειώσει τον χειμώνα με τις αποθήκες αερίου σε πληρότητες 45% έως 55%, που σημαίνει λιγότερο από ό, τι τους δύο προηγούμενους ήπιους χειμώνες, όταν η Ευρώπη βρέθηκε στο τέλος της σεζόν υψηλής ζήτησης με τις αποθήκες περίπου 60% γεμάτες.
Σε περίπτωση, δε, που η Ευρώπη βιώσει έναν πολύ πιο κρύο χειμώνα, τα επίπεδα αποθήκευσης θα μπορούσαν να μειωθούν σε περίπου 35%, λένε οι αναλυτές.
Τα επίπεδα αποθήκευσης στο τέλος του χειμώνα καθορίζουν πόση ποσότητα αερίου χρειάζεται για να γεμίσουν ξανά οι αποθήκες τους επόμενους έξι μήνες. Αυτονόητο είναι πως όσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο στο τέλος του χειμώνα, τόσο περισσότερο LNG χρειάζεται να εισαχθεί, γεγονός που θα μπορούσε ενδεχομένως να επηρεάσει αυξητικά τις τιμές του φυσικού αερίου ακόμη και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όταν η ζήτηση πέφτει.
Η Acer, η ενεργειακή εποπτική αρχή της ΕΕ, προειδοποίησε σε πρόσφατη έκθεση: «Εάν οι αποσύρσεις φυσικού αερίου αυτόν τον χειμώνα υπερβούν σημαντικά εκείνες των δύο προηγούμενων, οι αγοραστές της ΕΕ μπορεί να χρειαστεί να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους στις αγορές LNG για να αναπληρώσουν τα αποθέματά τους το 2025, οδηγώντας πιθανώς σε αύξηση των τιμών χονδρικής».
Ο Sindre Knutsson της Rystad Energy, έλεγε στον Economist πρόσφατα ότι οι χαμηλές θερμοκρασίες στην Ευρώπη και στην Ασία θα δημιουργούσαν επιπλέον ζήτηση για φυσικό αέριο 21 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) και 15 bcm αντίστοιχα, ή 4%-8% των περσινών εισαγωγών των περιοχών. Δεδομένου ότι η Ευρώπη μεγιστοποιεί τις εισαγωγές μέσω αγωγών – και η Ασία, εκτός από την Κίνα, έχει αμελητέο εμπόριο μέσω αγωγών- το υπόλοιπο ποσό θα πρέπει να προέρχεται από θαλάσσιες μεταφορές. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει ζήτηση για επιπλέον 26 εκατομμύρια τόνους LNG, που ισοδυναμεί με το 7% των παγκόσμιων συναλλαγών πέρυσι.
Μείζον πρόβλημα η τιμή
«Στο τέλος νομίζω ότι είναι λιγότερο ποσοτικός ο κίνδυνος -εάν θα σβήσουν τα φώτα επειδή δεν έχουμε αρκετό αέριο- και περισσότερο κίνδυνος τιμής», δήλωσε ο Peter Thompson, διευθυντής στην εταιρεία συμβούλων Baringa. Το μείζον πρόβλημα κατά τον ίδιο είναι «πόσα μπορεί να πρέπει να πληρώσουμε για αυτό το LNG;».
Στο αποκορύφωμα της ενεργειακής κρίσης του φυσικού αερίου το 2022, οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου εκτοξεύτηκαν, ξεπερνώντας κάποια στιγμή τα 300 ευρώ ανά μεγαβατώρα για πρώτη φορά.
Αυτό επέτρεψε στην ήπειρο να προσελκύσει το LNG, σε βάρος των αναπτυσσόμενων χωρών που το χρειάζονταν, αλλά δεν είχαν τη δυνατότητα να το πληρώσουνσ ε ανταγωνιστικά υψηλή τιμή.
Σε κάθε περίπτωση, σχεδόν όλες οι αγορές της Ευρώπης είτε πραγματοποιούνται στην αγορά άμεσης παράδοσης είτε αναπροσαρμόζονται σε τιμές spot, ήπειρος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς φυσικό αέριο, αφού έχει αποσύρει τα περισσότερα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας από άνθρακα. Οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις κοινής ωφελείας ή οι καταναλωτές —ή ένα μείγμα και των τριών— δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να επωμιστούν το υψηλότερο κόστος.
«Δεν υπάρχει κίνδυνος να ξεμείνουμε από αέριο φέτος, αλλά γίνεται πολύ πιο δύσκολο να γεμίσουμε σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο πριν από τον επόμενο χειμώνα», είπε ένας έμπορος φυσικού αερίου. «Θα έχεις πάντα φυσικό αέριο. Το ερώτημα είναι σε ποια τιμή το αγοράζεις».
Ομολογία ΕΕ
Όπως επισημαίνει το oilprice.com, αυτήν τη στιγμή, οι ευρωπαϊκές αποθήκες είναι γεμάτες σε ποσοστό ένα του 95% με φυσικό αέριο. Τα αποθέματα αυτά δίνουν μια ανάσα ενόψει του χειμώνα, ωστόσο δεν κρίνονται επαρκή για να σώσουν το μπλοκ από ελλείψεις εάν οι επόμενοι μήνες αποδειχθούν πιο κρύοι από τους δύο τελευταίους.
Οι πρώτες προβλέψεις δείχνουν ότι αυτό ακριβώς θα μπορούσε να συμβεί, υπογραμμίζοντας για άλλη μια φορά το γεγονός ότι ο από τύχη η ΕΕ κατάφερε να περάσει τον χειμώνα 2022-23, επειδή ήταν πιο ήπιος από το συνηθισμένο χειμώνα. Η τύχη δεν είναι κάτι στο οποίο μπορεί κανείς να στηριχτεί όταν πρόκειται για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού — γι’ αυτό η Ρωσία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της ΕΕ.
Εξάλλου, αυτό το παραδέχθηκαν και οι ίδιες οι Βρυξέλλες στην Έκθεσή τους για την Κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης, που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο. «Το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στις εισαγωγές της ΕΕ μειώθηκε από 45% το 2021 σε 18% έως τον Ιούνιο του 2024, ενώ οι εισαγωγές από έμπιστους εταίρους όπως η Νορβηγία και οι ΗΠΑ έχουν αυξηθεί», έγραψε η ΕΕ, αλλά ανεξάρτητα από το πόσο προσπαθεί να τονίσει το στροφή προς το αέριο της Νορβηγίας και των ΗΠΑ, το γεγονός παραμένει ότι η Ρωσία προμηθεύει περισσότερο αέριο στην Ευρώπη από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
