Στην ανάλυση των «μεγάλων δεδομένων» («big Data») επενδύει όλο και περισσότερο η ΕΕ για να αντιμετωπίσει την κλιματική κρίση στη γεωργία, στοχεύοντας παράλληλα να καταστήσει την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) πιο αποτελεσματική και φιλική προς το περιβάλλον.
Ωστόσο, έντονος είναι ο προβληματισμός για το αν οι νέες τεχνολογικές εφαρμογές τελικά θα ωφελήσει τους αγρότες ή θα προστεθούν και αυτές στα οικονομικά βάρη με τα οποία έχουν επιβαρυνθεί τα τελευταία χρόνια.
Η μετάβαση στα big data δεν είναι μια απλή υπόθεση και χωρίς δυσκολίες, καθώς η πρόσβαση στα δεδομένα είναι στην πλειοψηφία της, σύμφωνα με την εμπειρία των ειδικών, προβληματική
Στα μέσα του καλοκαιριού το Ανόβερο μετατράπηκε σε εργαστήριο καινοτομίας για την ευρωπαϊκή γεωργία. Εκεί, 78 ειδικοί, ερευνητές και εκπρόσωποι θεσμών από 25 κράτη μέλη (ανάμεσά τους και η Ελλάδα), συγκεντρώθηκαν για το δέκατο Εργαστήριο Καλών Πρακτικών της Ευρωπαϊκής Ομάδας Αξιολόγησης για την ΚΑΠ. Στόχος ήταν να διερευνήσουν πώς τα μεγάλα δεδομένα μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούνται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Στο εργαστήριο αυτό, οι ειδικοί αναζήτησαν τρόπους να αξιοποιηθούν δορυφορικές παρατηρήσεις, διοικητικές βάσεις δεδομένων, δεδομένα πολιτών για την αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της γεωργίας, αναδεικνύοντας τη δυναμική που κρύβει η χρήση μεγάλων βάσεων πληροφόρησης.
Όμως, το υψηλό αρχικό κόστος για υποδομές, προσωπικό και λογισμικό συχνά αποτρέπει τις επενδύσεις, ενώ για τους ίδιους τους αγρότες η συλλογή δεδομένων θεωρείται επιβάρυνση. Ωστόσο, η εμπειρία δείχνει ότι τα πιλοτικά έργα σε μικρότερη κλίμακα και η σταδιακή επέκταση μπορούν να αποδειχθούν αποδοτικά.
Η μετάβαση στα big data
Η μετάβαση στα big data δεν είναι μια απλή υπόθεση και χωρίς δυσκολίες, καθώς η πρόσβαση στα δεδομένα είναι στην πλειοψηφία της, σύμφωνα με την εμπειρία των ειδικών, προβληματική.
Η μετάβαση σε μια «ψηφιακή» ΚΑΠ σημαίνει ότι όλο και περισσότερα στοιχεία ζητούνται από τους παραγωγούς όπως δηλώσεις καλλιεργειών, γεωχωρικά δεδομένα, ακόμα και λεπτομέρειες για πρακτικές όπως η κοπή χορτολιβαδικών εκτάσεων ή η χρήση αγραναπαύσεων.
Την ίδια στιγμή ενώ οι δορυφορικές παρατηρήσεις είναι διαθέσιμες, τα διοικητικά ή υψηλής ανάλυσης δεδομένα παραμένουν κλειστά ή δύσκολα αξιοποιήσιμα.
Επιπλέον, η έλλειψη εναρμονισμένων δεικτών μεταξύ κρατών μελών καθιστά δύσκολη την εξαγωγή συγκρίσιμων αποτελεσμάτων.
Αυτές οι απαιτήσεις, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του έργου, συχνά γίνονται αντιληπτές ως γραφειοκρατικό βάρος.
Εκπρόσωποι οργανισμών πληρωμών αναγνώρισαν ότι η συλλογή και η ανωνυμοποίηση δεδομένων είναι χρονοβόρες και δαπανηρές διαδικασίες, ενώ για τους ίδιους τους αγρότες η παροχή λεπτομερών πληροφοριών μπορεί να σημαίνει επιπλέον κόστος ή χαμένο χρόνο.
Πέρα από το κόστος, υπάρχει και το ζήτημα της εμπιστοσύνης. Πολλοί αγρότες διστάζουν να μοιραστούν δεδομένα που αφορούν τις εκμεταλλεύσεις τους, φοβούμενοι ότι μπορεί να χρησιμοποιηθούν εναντίον τους ή ότι θα περιορίσουν την αυτονομία τους. Στο εργαστήριο τονίστηκε η ανάγκη σαφούς επικοινωνίας για το πώς αξιοποιούνται τα δεδομένα, αλλά και η δημιουργία κινήτρων ώστε οι παραγωγοί να συμμετέχουν πρόθυμα.
Η άλλη όψη
Παρά τα εμπόδια, το εργαστήριο στο Ανόβερο απέδειξε ότι τα μεγάλα δεδομένα μπορούν να γίνουν πολύτιμο εργαλείο για μια πιο «έξυπνη» ΚΑΠ, που θα βασίζεται σε στοιχεία και θα συμβάλει ουσιαστικά στην προστασία του περιβάλλοντος και στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Το κλειδί για τους ίδιους βρίσκεται στη συνεργασία, την επένδυση σε ικανότητες και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης γύρω από τη χρήση των δεδομένων.
Έτσι, παρά τις δυσκολίες, τα μεγάλα δεδομένα δίνουν τη δυνατότητα για πιο δίκαιες και στοχευμένες πολιτικές. Οι δορυφορικές παρατηρήσεις μπορούν να μειώσουν τον αριθμό των επιτόπιων ελέγχων, άρα και την ταλαιπωρία των αγροτών.
Επιπλέον, η συλλογή δεδομένων για τη βιοποικιλότητα και το έδαφος μπορεί να φέρει νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως τα πιστοποιητικά άνθρακα, που θα επιβραβεύουν τους παραγωγούς για περιβαλλοντικά φιλικές πρακτικές.
Όπως ανέδειξε το εργαστήριο, το μέλλον της ΚΑΠ θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο η ΕΕ θα καταφέρει να ισορροπήσει ανάμεσα στις ανάγκες πολιτικής και στις δυνατότητες των αγροτών.
Όμως, χωρίς κατάλληλη στήριξη –τεχνική, οικονομική και θεσμική– η μετάβαση στα big data μπορεί να ενισχύσει το χάσμα ανάμεσα σε μεγάλες και μικρές εκμεταλλεύσεις, αφήνοντας πίσω όσους δεν έχουν τους πόρους να ανταποκριθούν.
Στην κατεύθυνση αυτή, η πρόκληση για τις ευρωπαϊκές αρχές είναι ξεκάθαρη και ζητούμενο αποτελεί να μετατρέψουν τα big data εργαλείο ενδυνάμωσης και όχι επιβάρυνσης για τον αγρότη.
