Από Ρόδο μέχρι Σαντορίνη, από Μύκονο μέχρι Κέρκυρα και από Κρήτη μέχρι Λέσβο, Χίο και Σάμο συναντάμε τουρκικές επενδύσεις ή δραστηριότητα μικρών και μεγάλων τουρκικών επιχειρήσεων. Ακόμα και ιδιώτες από τη γειτονική χώρα αυξάνουν την παρουσία τους, δείχνοντας μεγαλύτερο ενδιαφέρον στην αγορά ακινήτων, στον τουρισμό (καταλύματα και εστίαση). Η συνολική παρουσία τους τελευταία χρόνια ίσως ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ, με τα 350-500 εκατ. ευρώ να συγκεντρώνονται στα ελληνικά νησιά.
Πρόκειται για σχετικά μικρές, αλλά πολλές επενδύσεις, οι οποίες πραγματοποιούνται και μέσω εταιρειών συμμετοχών, όπου εμφανίζονται αραβικά ή ακόμα και αμερικανικά κεφάλαια. Ετσι, δεν εντοπίζονται εύκολα από τα ραντάρ της αγοράς και δεν αποτυπώνονται με ακρίβεια από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ελληνικές Αρχές δεν γνωρίζουν το πώς δραστηριοποιούνται οι Τούρκοι στην Ελλάδα και τα ακριβή μεγέθη.
Για παράδειγμα, το απόθεμα των άμεσων ξένων επενδύσεων της Τουρκίας στην Ελλάδα μόλις ξεπερνά τα 100 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος και του υπουργείου Εξωτερικών. Ομως, στοιχεία του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών εκτιμούν τις επενδύσεις αυτές αρκετά υψηλότερα, γύρω στα 400 εκατ. ευρώ. Πάντως, και οι δύο πλευρές συμφωνούν ότι το 2022 σχεδόν διπλασιάστηκε η ροή άμεσων ξένων επενδύσεων, σε 49 εκατ. ευρώ, από 27 εκατ. ευρώ το 2021.
Εμμεσες επενδύσεις
Πηγές της αγοράς που παρακολουθούν τη δραστηριότητα των τούρκων επενδυτών και επιχειρηματιών στην Ελλάδα εξηγούν ότι η παρουσία τους δεν εμφανίζεται πάντα ως άμεση ξένη επένδυση, αλλά τις περισσότερες φορές έμμεσα, όπως για παράδειγμα κατασκευές ξενοδοχείων που μπορεί να ανήκουν σε Ελληνες ή σε αραβικά, αμερικανικά, γερμανικά κεφάλαια.
Πράγματι, αν κάποιος αθροίσει μερικές μόνο από τις επενδύσεις και τις δραστηριότητες μεγάλων τουρκικών ομίλων τα τελευταία χρόνια θα διαπιστώσει ότι τα μεγέθη είναι μεγαλύτερα από ό,τι πιστεύουμε.
Η Akfen Συμμετοχών που δραστηριοποιείται στην αγροτική παραγωγή εμφανίστηκε στη Χίο να αγοράζει κτήματα και έναντι 20 εκατ. ευρώ το 2022. Η Cengiz Holding εμφανίστηκε μερικά χρόνια νωρίτερα να συμμετέχει στην κατασκευή αυτοκινητοδρόμου στη Ρόδο. Μία άλλη, η Limak εμφανίζεται να συμμετέχει στην κατασκευή ενός έργου στο αεροδρόμιο της Σάμου. Αλλη μία περίπτωση αποτελεί η Yildirim Holding με την κατασκευή εργοστασίου πλαστικών, όχι σε νησί του Αιγίου, αλλά στην Κέρκυρα.
Ομως, υπάρχουν και μεγαλύτερες και άμεσες τουρκικές επενδύσεις στην Ελλάδα. Οπως αυτή του ομίλου Koc, η οποία μεταξύ άλλων απέκτησε την Avis (ενοικιάσεις αυτοκινήτων), ενώ, επίσης, πρόσφατα εισήλθε στη διαχείριση της μαρίνας της Μυτιλήνης.
Παλαιότερα, μεγάλη παρουσία είχε ο όμιλος Dogus που είχε εισέλθει στον κατασκευαστικό κλάδο, στον τουριστικό και σε μαρίνες, ενώ είχε γίνει ιδιαίτερα γνωστή και από τη συμμετοχή της σε πολυτελές ξενοδοχείο στη Μύκονο αλλά και πολλά άλλα σημεία φιλέτα σε νησιά και σε Αττική. Ωστόσο, λόγω δικών του χρηματοδοτικών προβλημάτων έχει αποεπενδύσει. Αντίστοιχη πορεία και μετέπειτα συρρίκνωση ή πλήρη έξοδο από την αγορά παρουσίασαν και άλλοι μεγάλοι τουρκικοί όμιλοι όπως Setur, Istikbal, Eren Hloding (χαρτοποιία), Pak Holdings, Polisan (χημικά), Suoz Energy (τεχνολογία φωτοβολταϊκών).
Και σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και η εξαγορά από την τουρκική εταιρεία Dardanel της πλειοψηφίας των μετοχών της εταιρείας κατεψυγμένων θαλασσινών Καλλιμάνης.
Μιλώντας με τοπικούς παράγοντες εντοπίζονται επενδύσεις τουρκικών συμφερόντων ακόμα και σε αιολικά πάρκα ή μικρά φωτοβολταϊκά σε διάφορα νησιά.
Ακόμα και σε επίπεδο φυσικών προσώπων, τα στοιχεία της Golden Visa εμφανίζουν πλέον τους τούρκους επενδυτές με άδειες παραμονής να αποτελούν τη δεύτερη εθνικότητα μετά τους Κινέζους, ξεπερνώντας τους Ρώσους.
Το real estate
Το ενδιαφέρον των Τούρκων επικεντρώνεται κυρίως στο real estate, με αγορά ακινήτων ή οικοπέδων – φιλέτων σε Αττική και σε νησιά. Οι τουρκικοί όμιλοι και οι τούρκοι επιχειρηματίες, καθώς αντιμετωπίζουν πρόβλημα αποκλεισμού από στρατηγικά έργα (όπως υποδομές) στα νησιά του Αιγαίου και ειδικά αυτά που βρίσκονται κοντά στην Τουρκία (Ρόδος, Λέσβος, κ.λπ.), περιορίζουν τις δραστηριότητές τους στον τουρισμό, όπως στην ανάπτυξη πολυτελών καταλυμάτων (ξενοδοχεία) και στην εστίαση. Εμφανίζουν δραστηριότητα σε διάφορες κατασκευές (π.χ. ξενοδοχείων) που ανήκουν σε άλλους επενδυτές, αλλά και στο εμπόριο και τις μικρές βιοτεχνικές μονάδες ή μικρές ΑΠΕ.
Η παρουσία τουρκικών επιχειρήσεων και επενδύσεων στην Ελλάδα και στα ελληνικά νησιά συνδέεται κυρίως με την προσέγγιση της Ευρώπης και της Δύσης στα στρατηγικά τους πλάνα. Ποντάρουν στην ανάπτυξη της ελληνικής αγοράς ακινήτων και στις προοπτικές του τουρισμού, αλλά και γενικότερα στη σταθερότητα και τη δυναμική της ελληνικής οικονομίας.
Πηγές που ασχολούνται με τις πολιτικές και γεωπολιτικές εξελίξεις εξηγούν ότι, σε αντίθεση με τις δημόσιες απειλές από την πλευρά της Τουρκίας, οι επενδυτές αυτοί δεν πιστεύουν σε επικείμενη ένταση. Επιπλέον, τουρκικά συμφέροντα σε νησιά του Αιγαίου, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, αποτελούν μάλλον αποθαρρυντικό παράγοντα για αύξηση των εντάσσεων από τη γειτονική χώρα ή σε κινήσεις που θα μπορούσαν να υποβαθμίσουν το περιβάλλον ή τις προοπτικές των τουρκικών επενδύσεων.
