Η τεχνολογική πρόοδος των τελευταίων ετών έχει επιτρέψει στα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (AI) να εκτελούν πολλές εργασίες καλύτερα και ταχύτερα από τον μέσο εργαζόμενο γνώσης.
Δημοσιογράφοι, οικονομικοί αναλυτές, μηχανικοί λογισμικού και κινηματογραφιστές παρατηρούν ότι οι μηχανές μπορούν να αναλύουν δεδομένα, να γράφουν αναφορές και να συνθέτουν σύνθετες πληροφορίες σε δευτερόλεπτα, κάτι που για τους ανθρώπους απαιτεί ώρες ή ακόμα και ημέρες.
Η επιτάχυνση της απόδοσης δεν περιορίζεται μόνο στην ταχύτητα.
Τα προηγμένα μοντέλα AI μπορούν να προσαρμόσουν το ύφος τους, να αναπαράγουν φωνές ή προσωπικότητες και να δημιουργούν εξαιρετικά συνεκτικά κείμενα χωρίς διάλειμμα ή κόπωση.
Σύμφωνα με ένα (σίγουρα απαισιόδοξο) άρθρο του Vox, αυτή η νέα υπεροχή σηματοδοτεί μια μετατόπιση της αξίας της ανθρώπινης εργασίας: δεξιότητες που κάποτε θεωρούνταν πολύτιμες καθίστανται τώρα εμπορικά περιττές.
Επιπτώσεις στην αγορά εργασίας
Οι συνέπειες αυτής της αλλαγής είναι ήδη εμφανείς.
Εταιρείες όπως η Goldman Sachs επιβραδύνουν τις προσλήψεις, ενώ επενδύουν σημαντικά στην ανάπτυξη AI για την εκτέλεση εργασιών που προηγουμένως απαιτούσαν ανθρώπινο δυναμικό.
Η Klarna κατάφερε να μειώσει τα έξοδα μισθοδοσίας κατά 40% χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη, ενώ η Salesforce εκτιμά ότι οι μηχανές μπορούν να εκτελούν περίπου το 50% των εργασιών της.
Οι νεότεροι απόφοιτοι πανεπιστημίων εμφανίζουν πλέον υψηλότερο ποσοστό ανεργίας σε σχέση με τον γενικό εργατικό πληθυσμό, μια ανατροπή δεκαετιών, που υποδηλώνει ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις αρχίζουν να αλλάζουν την παραδοσιακή σχέση μεταξύ μόρφωσης και εργασίας.
Ταυτόχρονα, η μείωση των προσλήψεων στις θέσεις entry-level περιορίζει τις ευκαιρίες για εισαγωγή των νέων στην αγορά εργασίας.
Η άνοδος της Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης
Μεγάλα εργαστήρια τεχνητής νοημοσύνης εργάζονται για την ανάπτυξη της Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης (AGI), μηχανών ικανών να ξεπεράσουν τους ανθρώπους σε όλες τις γνωστικές εργασίες.
Προβλέψεις όπως αυτές του διευθύνοντος συμβούλου της Anthropic, Dario Amodei, αναφέρουν πιθανή απώλεια έως και του μισού των θέσεων εργασίας γραφείου έως το 2030.
Οι επενδυτές στοιχηματίζουν δισεκατομμύρια δολάρια σε αυτό το σενάριο, επενδύοντας σε υποδομές που θα υποστηρίζουν την πλήρη αυτοματοποίηση.
Η άνοδος της AGI δημιουργεί ανησυχίες για έναν κόσμο όπου η ανθρώπινη εργασία μπορεί να χάσει σχεδόν κάθε αξία.
Σε αυτό το πλαίσιο, η οικονομική δύναμη συγκεντρώνεται σε λίγους ιδιοκτήτες μηχανών και κεφαλαίου, δημιουργώντας ένα νέο είδος νεοφεουδαρχίας: μια κοινωνία με αιώνια ανισότητα και περιορισμένες ευκαιρίες για τους περισσότερους ανθρώπους.
Οι εργάτες στην Βιομηχανική Επανάσταση
Το δίκοπο μαχαίρι της αυτοματοποίησης
Η αυτοματοποίηση έχει ήδη προσφέρει σημαντικά οφέλη: η αύξηση της παραγωγικότητας και η μείωση της σωματικής καταπόνησης έχουν βελτιώσει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων.
Οι προηγούμενες γενιές δεν είχαν την πολυτέλεια να ζουν χωρίς συνεχή σωματική προσπάθεια για την επιβίωση.
Η εισαγωγή μηχανών επέτρεψε μεγαλύτερη άνεση, ασφαλέστερα τρόφιμα και πρόσβαση σε τεχνολογίες που διαρκώς αυξάνουν την ποιότητα ζωής.
Ωστόσο, η ίδια τεχνολογία έχει προκαλέσει επίσης ανισότητες και έχει καταστρέψει θέσεις εργασίας χωρίς να εγγυάται τη δημιουργία νέων.
Στο παρελθόν, η εκτόπιση της ανθρώπινης εργασίας συνοδεύονταν από τη δυνατότητα επανεκπαίδευσης και αναζήτησης νέων ευκαιριών.
Σήμερα, η ικανότητα των μηχανών να εκτελούν πολύπλοκες γνωστικές και φυσικές εργασίες μειώνει τις πιθανότητες των ανθρώπων να ανακαλύψουν νέες οικονομικά χρήσιμες εργασίες.
Οι βιολογικοί περιορισμοί του ανθρώπου
Ο άνθρωπος περιορίζεται από τη βιολογία: κουράζεται, πεινάει, πλήττει και αποσπάται από άλλες επιθυμίες.
Αδυνατεί να παραμείνει αποτελεσματικός για μεγάλες χρονικές περιόδους και απαιτεί συνθήκες που του επιτρέπουν να εργάζεται με αξιοπρέπεια.
Τα ρομπότ, αντίθετα, δεν έχουν τέτοιους περιορισμούς. Με επαρκή τεχνολογία, μπορούν να εκτελούν την εργασία πολλών ανθρώπων με ελάχιστους πόρους, θέτοντας σε αμφισβήτηση την αξία της ανθρώπινης εργασίας.
Αυτό εγείρει το ενδεχόμενο οι μισθοί να υποχωρήσουν κάτω από το επίπεδο διαβίωσης, δημιουργώντας μια κοινωνία όπου οι περισσότεροι άνθρωποι θα εξαρτώνται από την καλή θέληση των ιδιοκτητών μηχανών ή κρατικών μηχανισμών, αντί για τη δική τους παραγωγικότητα.
Οι κοινωνικές δομές ισότητας
Στις σύγχρονες βιομηχανικές δημοκρατίες έχουν υψηλά επίπεδα τυπικής ισότητας και κοινωνικής προστασίας.
Οι εργαζόμενοι έχουν πρόσβαση σε εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη, συνδικαλιστικά δικαιώματα και ελάχιστο μισθό.
Αυτές οι δομές ενισχύουν την παραγωγικότητα και τη σταθερότητα: οι εργαζόμενοι έχουν κίνητρα να συμμετέχουν ενεργά στην οικονομία, ενώ οι ελίτ επενδύουν στην ανάπτυξη ανθρώπινου κεφαλαίου.
Η AGI απειλεί να ανατρέψει αυτές τις ισορροπίες.
Όταν η εργασία των ανθρώπων χάνει την αξία της, τα κίνητρα των ελίτ για επενδύσεις στην εκπαίδευση, την υγεία και την ευημερία του πληθυσμού μειώνονται δραστικά.
Ο κοινωνικός κινητήρας προόδου που βασίζεται στην αμοιβαία εξάρτηση απειλείται, ανοίγοντας το δρόμο σε μια μόνιμη τάξη υποτελών.
Πηγή: currentaffairs.org
Το παράδειγμα της κατάρας των πόρων
Για μια πρόγευση του πλήρως αυτοματοποιημένου νεοφεουδαρχισμού, αρκεί να κοιτάξουμε τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.
Τουλάχιστον αυτό συμβούλεψαν νωρίτερα φέτος οι επιχειρηματίες τεχνητής νοημοσύνης Luke Drago και Rudolf Laine σε ένα δοκίμιο με τίτλο «Defining the Intelligence Curse» (Ορίζοντας την κατάρα της νοημοσύνης).
The Resource Curse #adamhochschild #Congo pic.twitter.com/Nza9ITBY5f
— History Fox (@TheHistoryFox) November 26, 2023
Όπως σημειώνουν οι Drago και Laine, το Κονγκό είναι πλούσιο σε φυσικούς πόρους.
Η χώρα διαθέτει σημαντικά αποθέματα πετρελαίου και περίπου 24 τρισεκατομμύρια δολάρια σε ορυκτό πλούτο.
Ωστόσο, το Κονγκό είναι μία από τις πέντε φτωχότερες χώρες του πλανήτη, με περισσότερο από το 70 τοις εκατό του πληθυσμού του να ζει με λιγότερα από 2,15 δολάρια την ημέρα.
Αυτός ο παράδοξος συνδυασμός πλούτου σε πρώτες ύλες και μαζικής φτώχειας δεν είναι ασυνήθιστος.
Αντίθετα, οι μεγάλες πλούσιες πηγές φαίνεται να συσχετίζονται με βραδύτερη οικονομική ανάπτυξη και υψηλότερα επίπεδα διαφθοράς — ένα φαινόμενο που οι οικονομολόγοι και οι πολιτικοί επιστήμονες έχουν ονομάσει «η κατάρα των πόρων».
Από την «κατάρα των πόρων» στην «κατάρα της Τεχνητής Νοημοσύνης»
Οι μελετητές έχουν αποδώσει αυτό το παράδοξο σε πολλούς διαφορετικούς παράγοντες.
Ωστόσο, οι Drago και Laine τονίζουν έναν συγκεκριμένα: οι μεγάλες πλούσιες πηγές πρώτων υλών μπορούν να μειώσουν τα κίνητρα των ελίτ να αυξήσουν την παραγωγικότητα των απλών εργαζομένων.
Οι τεράστιες πηγές ενέργειας ή ορυκτών παρέχουν στους επενδυτές μια έτοιμη πηγή κερδών — και στα κράτη, μια εύκολη πηγή εσόδων.
Οι πρώτοι δεν χρειάζεται να διακινδυνεύουν κεφάλαια σε πολύπλοκες διαδικασίες παραγωγής για να εξασφαλίσουν αποδόσεις, ενώ οι δεύτεροι δεν χρειάζεται να ασχολούνται με το πρόβλημα της δημιουργίας ικανών υπηρεσιών είσπραξης φόρων, το δημοσιονομικό κόστος της ανάπτυξης ενός εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού ή τους πολιτικούς κινδύνους της καλλιέργειας ενός μορφωμένου πληθυσμού και μιας διαφοροποιημένης οικονομίας με ανταγωνιστικά κέντρα εξουσίας.
Αντ’ αυτού, οι ολιγάρχες και οι δημόσιοι λειτουργοί μπορούν απλώς να γεμίζουν τις τσέπες τους με έσοδα από πρώτες ύλες.
The DR Congo is endowed with exceptional natural resources, including minerals such as cobalt and copper, hydropower potential, significant arable land, immense biodiversity, and the world’s second-largest rainforest. But the country is over exploited by tech giants like Apple,… pic.twitter.com/BQ6rq6ffvu
— Typical African (@Joe__Bassey) December 20, 2024
Σύμφωνα με τους Drago και Laine, η AGI θα μπορούσε να τροφοδοτήσει μια ακόμη πιο ακραία εκδοχή αυτής της δυναμικής.
Με τη βοήθεια υπερ-ευφυών ρομπότ, σύμφωνα με τη θεωρία, οι καπιταλιστές δεν θα χρειαστεί να κερδίζουν την εύνοια των «ενοχλητικών» εργαζομένων για να αποκομίσουν κέρδη. Και τα κράτη δεν θα βασίζονται στους απλούς ανθρώπους για φορολογικά έσοδα.
Αντίθετα, καθώς οι μηχανές καταδικάζουν τους περισσότερους εργαζομένους σε διαρκή ανεργία, οι κυβερνήσεις θα έχουν λίγες πηγές χρηματοδότησης πέρα από τα έκτακτα κέρδη των εταιρειών.
Η οικονομική επιρροή του μέσου ανθρώπου στις δημόσιες και ιδιωτικές εξουσίες θα καταρρεύσει.
Και τα κράτη και οι επιχειρήσεις θα έχουν ελάχιστα υλικά κίνητρα να επενδύσουν στην εκπαίδευση ή την ευημερία τους.
Η εξουσία της τεχνολογίας
Στα αυταρχικά πετρελαϊκά κράτη, οι απλοί άνθρωποι μπορούν ακόμα να ασκήσουν κάποια επιρροή στις ελίτ μέσω της σιωπηρής απειλής εξέγερσης.
Σύμφωνα με ορισμένους πολιτικούς επιστήμονες, ο φόβος της πρόκλησης λαϊκής εξέγερσης περιορίζει τις καταχρήσεις των «κλεπτοκρατιών», αναγκάζοντας ορισμένες να χρηματοδοτήσουν σημαντικά κοινωνικά οφέλη.
Ωστόσο, οι Drago και Laine υποστηρίζουν ότι, μετά την AGI, το ευρύ κοινό είναι πιθανό να χάσει ακόμη και αυτόν τον διαχρονικό έλεγχο της καταπίεσης.
Σε έναν κόσμο υπερ-ευφυών drones και παρακολούθησης με τεχνητή νοημοσύνη, ανησυχούν ότι οι κυβερνήσεις θα χρειαστούν τη συγκατάθεση ελάχιστων ανθρώπων για να διατηρήσουν ένα αποτελεσματικό μονοπώλιο στη βία.
Ίσως, η καθαρή δύναμη των ιδανικών του Διαφωτισμού ή το ανθρωπιστικό αίσθημα αλληλεγγύης θα οδηγήσουν τους ισχυρούς να μοιραστούν τον πλούτο σε μια τέτοια κοινωνία, ούτως ή άλλως.
Ωστόσο, η συμπεριφορά πολλών τεχνολογικών δισεκατομμυριούχων και δημόσιων λειτουργών σήμερα — όταν εξακολουθούν να εξαρτώνται από τους απλούς εργαζόμενους για τη διαβίωσή τους — δεν εμπνέει μεγάλη εμπιστοσύνη.
Most reactions to the impending AI automation of the economy are:
(1) denial, or
(2) simplistic patches like UBIBut the modern social contract is based on states & companies needing human labor.@luke_drago_ and I outline a more robust way forward in a Time op-ed. pic.twitter.com/XIdMddc3fP
— Rudolf Laine (@LRudL_) May 31, 2025
Αυτό είναι το τέλος;
Η «κατάρα των πόρων» είναι μια συνηθισμένη παγίδα. Αλλά δεν είναι αναπόφευκτη. Η Νορβηγία είναι μια εξαιρετικά πλούσια σε πετρέλαιο χώρα, με τα ορυκτά καύσιμα να αποφέρουν το ένα τέταρτο των κρατικών εσόδων. Ωστόσο, είναι επίσης μια από τις πιο ευημερούσες και ισότιμες χώρες του πλανήτη.
Η ασυλία των Νορβηγών από την κατάρα των πόρων έχει μια απλή εξήγηση. Όταν η Νορβηγία ανακάλυψε τα μεγάλα αποθέματα πετρελαίου της το 1969, είχε ήδη καθιερώσει μια από τις πιο ισότιμες κοινωνικές τάξεις στον κόσμο. Όταν επεξεργάστηκε από τους κοινωνικοδημοκρατικούς θεσμούς της χώρας, η εμφάνιση μιας τεράστιας νέας πηγής άψυχου πλούτου δεν απέφερε απροσδόκητα κέρδη στους πλουτοκράτες, αλλά μάλλον ένα κρατικό επενδυτικό ταμείο που χρηματοδοτεί γενναιόδωρες συντάξεις για τους απλούς Νορβηγούς.
Αν καταφέρουμε να βελτιώσουμε την πολιτική μας οικονομία, η προηγμένη τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να προσφέρει παρόμοια ευρέα οφέλη στους μελλοντικούς Αμερικανούς. «Η ίδια η αρχή της τεχνολογικής προόδου είναι ότι η οικονομία μπορεί να κάνει περισσότερα με λιγότερα», είπε ο Οικονομολόγος του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, Άντον Κορίνεκ στο Vox.
«Αυτό σημαίνει ότι μπορείς να έχεις μεγαλύτερη παραγωγή, περισσότερο πλούτο, περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες που μπορούν να καταναλώσουν οι άνθρωποι. Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα διανεμηθούν αυτά τα αγαθά και οι υπηρεσίες. Αλλά το καλό είναι ότι, κατ’ αρχήν, αφού έχουμε περισσότερα, όλοι θα μπορούσαν πραγματικά να γίνουν καλύτερα».
Μπορούμε να οικοδομήσουμε μια εξαιρετικά αυτοματοποιημένη οικονομία στην οποία όλοι μπορούν να ευημερήσουν.
Απλώς πρέπει να αναπτύξουμε υγιείς πολιτικές και οικονομικές θεσμούς.
