Μία από τις πλέον αμφιλεγόμενες διατάξεις του νομοσχεδίου «Δίκαιη Εργασία για Όλους» αφορά τη ρύθμιση για το 13ωρο σε έναν εργοδότη.
Το υπουργείο Εργασίας και η ΝΔ με σειρά δημοσιευμάτων σε μορφή ερωταπαντήσεων, διαβεβαιώνουν ότι το 13ωρο δεν θα είναι υποχρεωτικό, αλλά «απαιτείται η συναίνεση του εργαζόμενου». Επίσης μας καθησυχάζουν ότι «ο εργαζόμενος προστατεύεται ρητά από την απόλυση σε περίπτωση που αρνηθεί να εργαστεί υπερωριακά».
Μόνο που αν διαβάσει κάποιος προσεκτικά την επίμαχη ρύθμιση για το 13ωρο (άρθρο 6), θα δει ότι δεν αναφέρεται πουθενά ως απαραίτητη η συναίνεση του εργαζομένου. Για την ακρίβεια η λέξη «συναίνεση» δεν υπάρχει πουθενά σε κανένα από τα άρθρα του νομοσχεδίου.
Η μόνη αναφορά που γίνεται είναι στο δικαίωμα άρνησης του εργαζομένου να παράσχει την επιπλέον υπερωριακή εργασία, χωρίς να συνιστά λόγο απόλυσης. Θα έλεγε κανείς ότι είναι το ίδιο. Δεν απαιτείται ο εργαζόμενος να πει ναι, αλλά μπορεί να πει όχι. Τι Γιάννης, τι Γιαννάκης.
Κι όμως, είναι εντελώς διαφορετικό, κάτι που τονίζεται ρητά στις διατάξεις του νομοσχεδίου, ακόμα και αν παραλείπεται τεχνηέντως από τα δελτία Τύπου.
Υποχρεωτική και με τον νόμο η υπερωριακή εργασία
Καταρχάς η διάταξη για το 13ωρο παραπέμπει στο σχετικό άρθρο του Κώδικα Εργατικού Δικαίου, με τίτλο: «Εργασία πέρα του συμφωνημένου» . Όπως αναφέρεται «αν παρουσιαστεί ανάγκη για εργασία πέρα από τη συμφωνημένη ή τη συνηθισμένη, ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση να την παράσχει, αν είναι σε θέση να το κάνει και η άρνησή του θα ήταν αντίθετη με την καλή πίστη». Αντίστοιχη παραπομπή γίνεται και στο αρθρο 14 του νομοσχεδίου, για την «προστασία από απόλυση λόγω άρνησης παροχής υπερωριακής εργασίας»
Υπάρχει δηλαδή σαφής υποχρεωτικότητα παροχής υπερεργασίας ή υπερωρίας – ως και πέντε ώρες παραπάνω από το 8ωρο.
Ο εργαζόμενος δεν αρκεί να πει ότι δεν θέλει ή δεν μπορεί για οποιαδήποτε λόγο να δουλέψει υπερωριακά, γιατί αυτό μπορεί να συνιστά καταχρηστική συμπεριφορά εκ μέρους του. Αν επιμείνει να αρνηθεί οφείλει να αποδείξει – και ενώπιον δικαστηρίου – ότι το κάνει για λόγους ανωτέρας βίας, πέρα από τη δική του βούληση.
Με άλλα λόγια, η περίφημη προστασία του εργαζομένου από την απόλυση είναι στην καλύτερη περίπτωση εξαιρετικά δύναμη, και στη χειρότερη προσχηματική.
Προβλήματα ουσίας
Τα παραπάνω προβληματικά σημεία, που ανατρέπουν τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης περί απαραίτητης «συναίνεσης» του εργαζομένου, έχουν εντοπίσει με παρεμβάσεις τους έγκριτοι νομικοί και σωματεία εργαζομένων. Για παράδειγμα ο σύλλογος Ιδιωτικών Υπαλλήλων «Η Ένωση», με σχόλιο στη διαβούλευση, τονίζει ότι «το δικαίωμα άρνησης είναι κενό αν δεν αντιστραφεί το βάρος απόδειξης: να αποδεικνύει ο εργοδότης την ‘καλή πίστη’».
Την υποχρεωτικότητα των υπερωριών, άρα και του 13ωρου, έχει επίσης αναδείξει ο νομικός εργατολόγος Γιάννης Καρούζος, σε σχετική αρθρογραφία του. Όπως εξηγεί, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία αλλά και με νομολογία του Αρείου Πάγου, ο εργαζομενος «μπορεί να πει ‘όχι’ στη 13ωρη εργασία και να προστατευτεί από τυχόν άκυρη απόλυση, μόνο αν έχει σοβαρή δικαιολογία».
Συνειδητή αποσιώπηση
Τον αβάσιμο ισχυρισμό ότι το 13ωρο είναι προαιρετικό έχει καταρρίψει με δημόσια παρέμβασή του και ο κοινοβουλευτικος εκπρόσωπος και Τομεάρχης Εργασίας του ΠΑΣΟΚ Παύλος Χρηστίδης: «Ο κ. Μητσοτάκης προσπαθεί να παρουσιάσει τη διάλυση του ωραρίου ως «ευελιξία», αποκρύπτοντας σκόπιμα ότι, σύμφωνα με πάγια νομολογία του Αρείου Πάγου, ο εργαζόμενος οφείλει να αιτιολογήσει την άρνησή του να εργαστεί υπερωριακά. Και εδώ βρίσκεται η ουσία: Άρνηση σημαίνει ότι ο εργοδότης δίνει εντολή και ο εργαζόμενος πρέπει να αποδείξει γιατί δεν μπορεί να την εκτελέσει. Συναίνεση, αντίθετα, σημαίνει ελεύθερη και αμοιβαία συμφωνία, κάτι που δεν υφίσταται στην πράξη όταν υπάρχει εξάρτηση από τον εργοδότη και φόβος απόλυσης.
Η διαφορά είναι θεμελιώδης και η κυβέρνηση την παρακάμπτει συνειδητά».
Αποκαλυπτικό σημείωμα της ΕΝΥΠΕΚΚ
Στον αντίποδα των «προκάτ» ερωταπαντήσεων της κυβέρνησης για το νέο εργασιακό νομοσχέδιο, ο καθηγητής Αλέξης Μητρόπουλος, πρόεδρος της Ενωσης για την Υπεράσπιση της Εργασίας και του Κοινωνικού Κράτους (ΕΝΥΠΕΚΚ), αποδεικνύει με ατράνταχτα νομικά επιχειρήματα γιατί το 13ωρο δεν είναι και τόσο «προαιρετικό» όσο παρουσιάζεται.
Η παρέμβασή του, με εννέα καίρια ερωτήματα και τις απαντήσεις τους, είναι αποκαλυπτική και διαφωτιστική.
Παρουσιάζουμε επιλεκτικά κάποια σημεία. Το πλήρες σημείωμα μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ
Διευθντικό δικαίωμα το 13ωρο
Είναι υποχρεωτικό το 13ωρο για τον εργαζόμενο ή προαιρετικό, όπως προπαγανδίζει η κυβέρνηση;
Το 13ωρο είναι υποχρεωτικό για τον εργαζόμενο. Πρόκειται για διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη. Ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση, αν του ζητηθεί από τον εργοδότη, να εργαστεί πέραν του 8ώρου και ακόμη 5 ώρες παραπάνω.
(…) Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 6 του νομοσχεδίου, που παραπέμπει στο άρθρο 659 ΑΚ, όπως έχει ενσωματωθεί στο άρθρο 11 του Εργατικού Κώδικα (ΠΔ 80/2022): «Αν παρουσιαστεί ανάγκη για εργασία πέραν από τη συμφωνημένη ή τη συνηθισμένη, ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση να την παράσχει, αν είναι σε θέση να το κάνει και η άρνησή του θα ήταν αντίθετη με την καλή πίστη».
(…) Το υποχρεωτικό 13ωρο είναι πολιτική και νομοθετική επιλογή της κυβέρνησης.
Διάτρητη η προστασία του εργαζόμενου
Προστατεύεται από απόλυση ο εργαζόμενος που αρνείται να εργαστεί 13ωρο;
Όχι. Προστατεύεται ο εργαζόμενος μόνο αν αποδείξει ότι δεν είναι σε θέση να παράσχει υπερωριακή απασχόληση και η άρνησή του αυτή δεν είναι αντίθετη με την καλή πίστη. Αυτό αναφέρεται επιπλέον και στο άρθρο 14 του υπό διαβούλευση ν/σ, σύμφωνα με το οποίο ο εργαζόμενος προστατεύεται από απόλυση μόνο «όταν η άρνησή του δεν είναι αντίθετη με την καλή πίστη».
Συνεπώς υπάρχει μερική και υπό προϋποθέσεις προστασία τού εργαζομένου από απόλυση μόνο σε περίπτωση άρνησης 13ωρης απασχόλησης. Στην περίπτωση αυτή, σύμφωνα με το άρθρο 66 παρ. 2 ν. 4808/2021, θα αρχίσει πιθανόν δικαστική διαμάχη εργοδότη-εργαζόμενου στην οποία ο εργοδότης μπορεί να αντικρούσει τους ισχυρισμούς του εργαζόμενου που υποστηρίζει ότι δεν παρέχει υπερωριακή απασχόληση κατά καλή πίστη.
