Όταν παλαιότερα οι επιχειρήσεις προχωρούσαν σε απολύσεις, τις παρουσίαζαν ως δύσκολη αλλά αναγκαία απόφαση προκειμένου να επιβιώσουν σε δύσκολους καιρούς. Τώρα, όμως, τις θεωρούν δείγμα προόδου: ποντάροντας στην ΑΙ, οι εταιρείες θέλουν μεγαλύτερα κέρδη με λιγότερους εργαζομένους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Microsoft: σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλό της Σάτια Ναντέλα, υπενθυμίζουν οι Financial Times, η εταιρεία «ακμάζει» με τα κέρδη της να έχουν αυξηθεί κατά 25% το τελευταίο τρίμηνο και τη χρηματιστηριακή αξία της να εκτοξεύεται πάνω από τα τα 4 τρισεκατομμύρια δολάρια. Υπό κανονικές συνθήκες, θα φαινόταν περίεργο που η εταιρεία απολύει ταυτόχρονα χιλιάδες εργαζομένους.
Για τους νεοεισερχομένους στην αγορά εργασίας, η AI έρχεται να προστεθεί σε άλλα εμπόδια, όπως το offshoring, η οικονομική πειθαρχία λόγω Covid και οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης.
Οι επιχειρήσεις ανέκαθεν επιδίωκαν να παράγουν περισσότερα με όσο γίνεται λιγότερους εργαζομένους, μεγιστοποιώντας για παράδειγμα την αποδοτικότητα. Σήμερα, όμως, οι εργοδότες ετοιμάζονται για μια εποχή που θα υπάρχει λιγότερη δουλειά για τους ανθρώπους.
Παρόλο που η βιομηχανία τεχνολογίας διαβεβαιώνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη «επανασχεδιάζει» την αγορά εργασίας αντί να την συρρικνώνει, οι εξελίξεις τους διαψεύδουν. Η Microsoft, μαζί με την Intel και τη βρετανική BP, είναι μερικές από τις μεγάλες εταιρείας των οποίων ο τελευταίος γύρος απολύσεων συνδέεται ευθέως με την τεχνητή νοημοσύνη.
Για τον κλάδο της τεχνολογίας, τα έσοδα ανά εργαζόμενο έχουν αναδειχθεί σε σημαντικό δείκτη απόδοσης. Η αμερικανική επενδυτική εταιρεία Y Combinator χρηματοδοτεί start-up που καμαρώνουν για τις ολιγομελείς ομάδες τους. Η ιστοσελίδα Tiny Teams Hall of Fame παραθέτει μια λίστα εταιρειών που πετυχαίνουν έσοδα δεκάδων ή και εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων με ελάχιστο προσωπικό.
Ο Σαμ Άλτμαν, ιδρυτής της OpenAI, προχώρησε ένα βήμα παραπέρα προβλέποντας την εμφάνιση εταιρειών του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων με προσωπικό ενός ατόμου.
Το σενάριο μπορεί να ακούγεται τραβηγμένο, το σίγουρο όμως είναι ότι τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα ανατρέπουν τα πάντα στις δουλειές γραφείου. Παρόλο που η ΑΙ δημιουργεί κάποιες νέες θέσεις εργασίας, στις οποίες μπορούν να ανακατευθυνθεί ένα μέρος των εργαζομένων, οι εργοδότες λένε ευθέως ότι πολλές θέσεις εργασίας απλά θα καταργηθούν.
Για παράδειγμα, οι προσλήψεις προγραμματιστών έχουν πέσει κατακόρυφα, ενώ μια από τις τέσσερις μεγαλύτερες λογιστικές εταιρείες του κόσμου καμαρώνει ότι μείωσε κατά 75% τον χρόνο παράδοσης ερευνών χάρη σε αναφορές τεχνητής νοημοσύνης, με τις οποίες εξοικονόμησε 3.600 εργατοώρες.
Οι νέοι εργαζόμενοι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα ανήσυχοι με αυτή την τάση, σημειώνουν οι FΤ. Για τους νεοεισερχομένους στην αγορά εργασίας, η AI έρχεται να προστεθεί σε άλλα εμπόδια, όπως το offshoring, η οικονομική πειθαρχία λόγω Covid και οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης.
Ορισμένες εταιρείες όπως η Klarna ήδη κάνουν αναστροφή, έχοντας διαπιστώσει ότι οι απολύσεις και η χρήση ΑΙ οδηγούν σε χειρότερη εξυπηρέτηση πελατών
Οι συνέπειες θα είναι όχι μόνο οικονομικές αλλά και πολιτικές. Θα διατηρήσουν τα πανεπιστημιακά πτυχία την αξία τους σε μια εποχή χωρίς δουλειές. Η απασχόληση γίνεται ήδη «ευέλικτη», η επαγγελματική πρόοδος δεν είναι μια γραμμική και πολλοί προσλαμβάνονται πλέον ως εργολάβοι αντί ως μισθωτοί. Η AI δεν μπορεί παρά να επιταχύνει αυτή την κατάσταση κατακερματισμού.
Το άρθρο των FT εκφράζει πάντως επιφυλάξεις για το κατά πόσο οι επιχειρήσεις μειωμένου προσωπικού είναι πιο ανθεκτικές σε αστάθμητους παράγοντες, ακόμα και αν προσφέρουν αυξημένη κερδοφορία. Η ταχύτερη λήψη αποφάσεων και η ελαχιστοποίηση των εξόδων φέρνουν μεν οφέλη, τι γίνεται όμως όταν αυτό μειώνει τις δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη και νομική συμμόρφωση; Και πώς θα βελτιώσει η ΑΙ την ικανότητα αντοχής σε σοκ, όπως οι διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας ή ακόμα και μια επανάσταση των ρομπότ;
Ορισμένες εταιρείες όπως η Klarna ήδη κάνουν αναστροφή, έχοντας διαπιστώσει ότι οι απολύσεις και η χρήση ΑΙ οδηγούν σε χειρότερη εξυπηρέτηση πελατών. Η σουηδική εταιρεία πληρωμών άρχισε πάλι τις προσλήψεις.
Οι προφήτες της τεχνολογίας που προμοτάρουν την ιδέα των ολιγομελών επιχειρήσεων υποτιμούν την πολυπλοκότητα της επιχειρηματικής λειτουργίας και της εταιρικής κουλτούρας, οι οποίες έχουν χτιστεί πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις.
Αν η ΑΙ μπορεί πράγματι να αναλάβει τις πιο ανιαρές εργασίες, η αξία της ανθρώπινης κριτικής ικανότητας, δημιουργικότητας και συναισθηματικής νοημοσύνης θα έπρεπε να γίνει περιζήτητη. Όμως αυτό, καταλήγει το άρθρο των FT, μπορεί να συμβεί μόνο αν επενδύσουμε σε αυτές τις αξίες.
