Σε τεντωμένο σχοινί ισορροπεί η γεωργία σε όλη την ΕΕ, καθώς το εισόδημα μειώνεται συστηματικά για έναν στους τρεις αγρότες. Την ίδια στιγμή, μπροστά σε κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκεται η νέα ΚΑΠ, η οποία καλείται να θωρακίσει το μέλλον της αγροτικής οικονομίας, που αιμορραγεί.
Η οικονομική αβεβαιότητα που επικρατεί στην ευρωπαϊκή γεωργία και τους αγρότες βρέθηκε στο επίκεντρο της πρόσφατης αναφοράς της θεματικής ομάδας του EU CAP Network, η οποία παρουσίασε μέσα στο καλοκαίρι του 2025 τις προτάσεις της για τη στήριξη των πιο ευάλωτων αγροτικών εκμεταλλεύσεων.
Μεταξύ Ιανουαρίου και Απριλίου 2025, η ομάδα εργασίας, με συμμετοχή εκπροσώπων από αρκετά κράτη-μέλη, κατέγραψε τις αδυναμίες της υφιστάμενης ΚΑΠ, διερευνώντας πώς οι παρεμβάσεις της μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την οικονομική αυτή ανασφάλεια στη γεωργία.
Ως απάντηση στη συρρίκνωση του κλάδου, προτείνει νέα σχήματα ασφάλισης, συνεργασίες και διαφορετικές πηγές εισοδήματος. Απώτερος σκοπός είναι να δημιουργηθεί ένα πιο δίκαιο και απλό σύστημα που θα ενισχύει τις μικρές εκμεταλλεύσεις και θα τις καθιστά λιγότερο ευάλωτες στις κρίσεις.
Την ίδια στιγμή επαναλαμβάνεται ότι η ΚΑΠ πρέπει να απλοποιήσει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και να διευκολύνει την πρόσβαση αγροτών και συνεταιρισμών στη χρηματοδότηση.
Έτσι, με τη γεωργία να αντιμετωπίζει διαδοχικές κρίσεις – από ακραία καιρικά φαινόμενα έως στρεβλώσεις στην αγορά – η ΕΕ εξετάζει αλλαγές στην ΚΑΠ ώστε να θωρακίσει τους πιο ευάλωτους. Η αναφορά αυτή αναδεικνύει την ανάγκη για πιο δίκαιη κατανομή πόρων, απλούστερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση και νέα εργαλεία διαχείρισης κινδύνου.
Πού χάνουν εισόδημα οι αγρότες
Τα τρέχοντα εργαλεία της ΚΑΠ δεν επαρκούν για να προστατεύσουν τους αγρότες από την απώλεια εισοδήματος που προκαλείται από την αστάθεια της αγοράς και την αύξηση του κόστους των εισροών. Προτείνεται ενίσχυση μηχανισμών που να εξασφαλίζουν «δίκαιη απόδοση για όλους τους κρίκους της αλυσίδας αξίας, και ιδιαίτερα για τους παραγωγούς», σημειώνεται χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με την έκθεση οι αγρότες στην ΕΕ χάνουν εισόδημα λόγω:
Αύξησης κόστους παραγωγής: Το κόστος λιπασμάτων, ζωοτροφών και καυσίμων έχει αυξηθεί έως και 30% την τελευταία πενταετία. Οι αγρότες αδυνατούν να μετακυλήσουν το κόστος στην αγορά, με αποτέλεσμα συνεχή διάβρωση του καθαρού εισοδήματος.
Ακραίων καιρικών φαινομένων: Ξηρασίες, καύσωνες και πλημμύρες προκαλούν άμεσες ζημιές στις καλλιέργειες.
Μη επαρκούς ασφάλισης: Πολλοί παραγωγοί μένουν χωρίς αποζημίωση, με απώλειες που φτάνουν έως και το 50% της ετήσιας παραγωγής σε ορισμένες περιοχές.
Διακυμάνσεων στις τιμές αγοράς: Οι διεθνείς τιμές σιτηρών, γάλακτος και κρέατος κινούνται με μεγάλες διακυμάνσεις. Σε χρονιές με απότομη πτώση τιμών, οι αγρότες μπορεί να δουν το εισόδημά τους να μειώνεται κατά 20% ή και περισσότερο.
Έλλειψης προστασίας εισοδήματος: Τα υπάρχοντα εργαλεία της ΚΑΠ (ασφάλιση, ταμεία) δεν καλύπτουν πλήρως τις απώλειες. Οι μικροί παραγωγοί συχνά αποκλείονται λόγω υψηλού κόστους συμμετοχής και γραφειοκρατίας.
Ανισορροπίας στην αλυσίδα αξίας: Μεγάλες αλυσίδες λιανικής επιβάλλουν δυσμενείς συμβάσεις στους παραγωγούς. Το μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους μένει στο εμπόριο, ενώ ο αγρότης καταλήγει με χαμηλότερη αναλογία τελικής τιμής.
Οι προτεραιότητες
Η ανάγκη για καλύτερη προετοιμασία των αγροτών απέναντι στην κλιματική κρίση και τη μεταβλητότητα της αγοράς αναδείχθηκε ως προτεραιότητα.
Μεταξύ των προτάσεων:
Επενδύσεις σε αντιχαλαζικά δίχτυα και αντιπαγετική προστασία.
Ενίσχυση της αγροπεριβαλλοντικής διαχείρισης για μικρές και μειονεκτικές εκμεταλλεύσεις.
Ειδικά επιδόματα σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές.
Ανάπτυξη αλυσίδων εφοδιασμού και αγροτουρισμού ώστε οι αγρότες να βρουν νέες πηγές εισοδήματος, ώστε να είναι πιο ανθεκτικοί και να διασφαλίζουν καλύτερη οικονομική σταθερότητα.
Ασφαλιστικά εργαλεία
Σύμφωνα με την αναφορά, λιγότερο από το 20% των ευρωπαϊκών εκμεταλλεύσεων καλύπτονται σήμερα από αποτελεσματικά ασφαλιστικά συστήματα. Η νέα πρόταση για «έξυπνα» εργαλεία ασφάλισης με χαμηλότερο κόστος συναλλαγών φιλοδοξεί να ενισχύσει τη συμμετοχή των μικρών αγροτών και να προστατεύσει το εισόδημά τους απέναντι σε κλιματικούς και οικονομικούς κινδύνους.
Η έκθεση υπογραμμίζει ότι «η ευπάθεια του αγροτικού εισοδήματος πρέπει να αξιολογηθεί συστηματικά» και να ελεγχθεί «κατά πόσο τα υπάρχοντα εργαλεία (ασφάλιση, ταμεία, σταθεροποίηση εισοδήματος) ανταποκρίνονται πραγματικά στις ανάγκες». Τονίζεται ότι οι υψηλές δαπάνες συναλλαγών και τα πολύπλοκα συστήματα συχνά αποτρέπουν τους μικρούς αγρότες από τη συμμετοχή, αφήνοντάς τους εκτεθειμένους σε απώλειες.
Με δεδομένο ότι το υφιστάμενο πλαίσιο ασφάλισης δεν καλύπτει πλήρως τις ανάγκες των παραγωγών προτείνεται ένα ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για ασφαλιστικά προϊόντα με επιδοτούμενα ασφάλιστρα, καθώς και η εισαγωγή εργαλείων σταθεροποίησης εισοδήματος ανά προϊόν.
Προτείνεται επίσης, η χρήση τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιακών εργαλείων για μείωση του κόστους αποζημιώσεων και σύνδεση της ασφάλισης με επενδύσεις που ήδη επιδοτούνται από την ΚΑΠ.
Στόχος, όπως επισημαίνεται στην αναφορά, είναι η μείωση του κόστους συναλλαγών, ώστε ακόμη και οι μικροί αγρότες να συμμετέχουν σε συστήματα διαχείρισης κινδύνου.
«Erasmus για αγρότες», συνεργασίες και αγροτουρισμός
Η μελέτη σημειώνει ότι μέσα από συνεταιρισμούς και συλλογικά σχήματα οι αγρότες μπορούν να μοιράζονται κινδύνους και να μειώνουν τις απώλειες. Συλλογικά συμβόλαια, αμοιβαία ταμεία και συνεργατικές στρατηγικές «βοηθούν στη μείωση των εισοδηματικών απωλειών από ακραία καιρικά φαινόμενα ή στρεβλώσεις της αγοράς».
Μια φρέσκια πρόταση είναι ένα «Erasmus για αγρότες», μέσω του οποίου νέοι αγρότες θα επισκέπτονται άλλες χώρες για να μάθουν καλές πρακτικές συνεργασίας και επιχειρηματικότητας. Το μοντέλο αυτό φιλοδοξεί να αλλάξει τη νοοτροπία απέναντι στη συνεταιριστική δράση και να κάνει τον τομέα πιο ελκυστικό για τη νέα γενιά.
Επίσης, σύμφωνα με την έκθεση, οι αγρότες που ενισχύουν το εισόδημά τους μέσα από αγροτουρισμό, με απευθείας πωλήσεις και τοπικές συνεργασίες εμφανίζουν κατά 40% μεγαλύτερη ανθεκτικότητα απέναντι στις κρίσεις.
Ένα διαφοροποιημένο αγροτικό εισόδημα «προσφέρει αυξημένη σταθερότητα και βελτιώνει την ψυχική υγεία των οικογενειών», ενώ κάνει τις εκμεταλλεύσεις πιο ελκυστικές για τη νέα γενιά.
Η ΚΑΠ, όπως αναφέρει η έκθεση, καλείται να επενδύσει πάνω σε αυτό το μοντέλο ώστε η ύπαιθρος να παραμείνει ζωντανή και ελκυστική για τους νέους.
Πηγή: ot.gr
