Μπορεί τόσο ο Ντόναλντ Τραμπ, όσο και ο Τζο Μπάιντεν να αυξήσαν τους ελέγχους στις κινεζικές επενδύσεις στις ΗΠΑ και να περιόρισαν την πρόσβαση της Κίνας σε μικροτσίπ και τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης, ωστόσο φαίνεται ότι δεν έκαναν καλή δουλειά. Οι Κινέζοι όμως βρήκαν τρόπο.
Σύμφωνα με έρευνα που ανέδειξε η Washington Post, κινεζικές τράπεζες έχουν δανείσει πάνω από 200 δισ. δολάρια στις ΗΠΑ τα τελευταία 25 χρόνια, περισσότερα απ’ όσα έχουν χορηγήσει σε οποιαδήποτε άλλη χώρα.
Πρόκειται για μια διείσδυση στο πλαίσιο μιας τεράστιας παγκόσμιας «εκστρατείας δαπανών» με στόχο τον έλεγχο δυτικών εταιρειών που εργάζονται πάνω σε ευαίσθητες τεχνολογίες, σύμφωνα την έρευνα που διεξήγαγε το AidData, ένα ερευνητικό εργαστήριο του Πανεπιστημίου William & Mary στο Γουίλιαμσμπεργκ της Βιρτζίνια.
Μεταξύ 2000 και 2023, οι κινεζικές τράπεζες στήριξαν 2.500 έργα -συμπεριλαμβανομένων αγωγών φυσικού αερίου και τερματικών αεροδρομίων- σχεδόν σε κάθε αμερικανική πολιτεία. Πάνω από τα μισά δάνεια, ύψους 103 δισ. δολαρίων, χορηγήθηκαν μετά το 2018, δηλαδή την κυβέρνηση Τραμπ.
«Η ειρωνεία είναι κραυγαλέα», δήλωσε ο Μπράντλεϊ Παρκς, εκτελεστικός διευθυντής του AidData. «Η Ουάσιγκτον προειδοποιεί άλλες χώρες για την έκθεσή τους σε χρέος προς την Κίνα, [αλλά] υπάρχει στην πραγματικότητα αρκετό εισερχόμενο δανεισμό από Κινέζους κρατικούς πιστωτές προς δανειολήπτες στις ΗΠΑ».
Ξεψαχνίζοντας 246.000 διαφορετικές πηγές δεδομένων σε εκατοντάδες χώρες, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η Κίνα δανείζει παγκοσμίως σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα από όσο ήταν μέχρι σήμερα γνωστό.
Από το 2000, έχει παράσχει 2,2 τρισ. δολάρια σε δάνεια και επιχορηγήσεις διεθνώς, ξοδεύοντας τα διπλάσια από τις ΗΠΑ. Μεγάλο μέρος αυτού του δανεισμού έχει επικεντρωθεί σε κρίσιμες υποδομές και σε περιουσιακά στοιχεία υψηλής τεχνολογίας σε ανεπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ.
Το εύρημα αυτό έχει συνέπειες για τις δυτικές προσπάθειες να αντισταθμίσουν την παγκόσμια επιρροή της Κίνας: οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν κατηγορήσει το Πεκίνο ότι χρησιμοποιεί δάνεια για να επιδεινώσει τα βάρη χρέους ή να υπονομεύσει την κυριαρχία αναπτυσσόμενων χωρών στην Αφρική, την Ασία και τη Νότια Αμερική.
Το μοτίβο
Το μοτίβο εξαγορών και δανείων που αποκάλυψε το AidData υπονομεύει επίσης το αφήγημα του Πεκίνου ότι ενδιαφέρεται πρωτίστως για δανεισμό στον αναπτυσσόμενο κόσμο μέσω της επενδυτικής πρωτοβουλίας Belt and Road του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ. Το AidData διαπίστωσε ότι ο δανεισμός προς χώρες χαμηλού εισοδήματος μειώθηκε από το 88% του συνόλου το 2000 σε λίγο πάνω από το ένα δέκατο του συνόλου το 2023.
Η επίσημη διεθνής βοήθεια αντιστοιχούσε σε ένα απειροελάχιστο κλάσμα της συνολικής χρηματοδότησης της Κίνας στο εξωτερικό: η χώρα προσέφερε επιχορηγήσεις κατά μέσο όρο 5,6 δισ. δολάρια ετησίως για το διάστημα που καλύπτει η έκθεση — περίπου το ίδιο ποσό με την Ιταλία.
Οι επιχορηγήσεις της στο εξωτερικό για το 2023 ανήλθαν μόλις σε 1,9 δισ. δολάρια, το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 20 ετών.
«Το Πεκίνο δεν επιδιώκει να καλλιεργήσει την εικόνα του “παγκόσμιου ευεργέτη”», είπε η Μπρουκ Εσκουμπάρ, μία εκ των συγγραφέων της έκθεσης του AidData. «Επικεντρώνεται στο να παγιώσει τη θέση του ως διεθνούς πιστωτή πρώτης -και τελευταίας- καταφυγής, τον οποίο κανείς δεν μπορεί να αντέξει να αποξενώσει ή να προκαλέσει».
Η έρευνα του AidData δείχνει ότι οι τράπεζες αυτές συμμετέχουν εκ των έσω στις προσπάθειες του Πεκίνου να αποκτήσει προβάδισμα στην τεχνητή νοημοσύνη, την καθαρή ενέργεια και τη ρομποτική αιχμής.
Παρά τις προειδοποιήσεις
Μπορεί το FBI τους τελευταίους μήνες, να έχει προειδοποιήσει επανειλημμένα για την αυξανόμενη απειλή κινεζικών κυβερνοεπιθέσεων που θα μπορούσαν να σαμποτάρουν κρίσιμες υποδομές, αλλά ευρήματα του AidData υποδηλώνουν ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να «υποσκελίζονται σημαντικά στο πεδίο της οικονομικής κρατικής στρατηγικής από τον σημαντικότερο οικονομικό τους αντίπαλο», δήλωσε ο Γουίλιαμ Χέναγκαν, ερευνητικός εταίρος στο Council on Foreign Relations.
Μεμονωμένα δάνεια σε αμερικανικές εταιρείες ή έργα υποδομής δεν συνεπάγονται απαραίτητα κινδύνους για την εθνική ασφάλεια, όπως επισήμαναν ειδικοί. Πολλές από αυτές τις συναλλαγές φαίνεται να καθοδηγούνται αποκλειστικά από κέρδη και αφορούν τη συμμετοχή κινεζικών δανειστών σε «συνδυασμένα» (syndicated) δάνεια, στα οποία πολλές τράπεζες από κοινού προσφέρουν μια πιστωτική γραμμή για τις γενικές επιχειρηματικές δαπάνες μιας αμερικανικής εταιρείας.
Ωστόσο, η κλίμακα του δανεισμού για διασυνοριακές εξαγορές ενδέχεται να έχει βοηθήσει το Πεκίνο να αυξήσει το μερίδιο αγοράς του σε στρατηγικά σημαντικούς κλάδους, όπως έκανε με τα μέταλλα σπανίων γαιών, που χρησιμοποιούνται σε προϊόντα από μαχητικά αεροσκάφη μέχρι smartphones.
«Αυτό που έχει σημασία είναι τα περιουσιακά στοιχεία που κατάφεραν να αποκτήσουν οι κινεζικές εταιρείες», είπε ο Χέναγκαν, ο οποίος είχε διατελέσει διευθυντής διεθνούς οικονομίας στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας κατά την κυβέρνηση Μπάιντεν. Οι εξαγορές που στηρίζονται από το κινεζικό κράτος είναι ένας ακόμη τρόπος για συστηματική κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, πρόσθεσε.
«Οι κινεζικές επενδύσεις στο εξωτερικό υπήρξαν ένα στρατηγικό και ευθύ εργαλείο για την ενίσχυση των εγχώριων βιομηχανικών δυνατοτήτων και τη βοήθεια να κλείσει το χάσμα της Κίνας με την τεχνολογική αιχμή», ανέφερε στην ετήσια έκθεσή της η Επιτροπή Οικονομικής και Ασφαλείας ΗΠΑ–Κίνας, μια επιδραστική διακομματική ομάδα που συμβουλεύει το Κογκρέσο σε θέματα Κίνας.
«Η τακτική που χρησιμοποιούν οι κινεζικές εταιρείες για να πραγματοποιήσουν εξαγορές υψηλής τεχνολογίας στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ είναι κάτι που πραγματικά προσπαθούμε να αναδείξουμε», είπε ο Μάικλ Κόικεν, μέλος της Επιτροπής Ελέγχου Ασφάλειας. «Αυτό συνεχίζει να συμβαίνει, άνθρωποι. Πότε θα ανοίξουμε επιτέλους τα μάτια μας και θα πούμε “φτάνει”;»
