Όταν ο νεοδιορισμένος διευθύνων σύμβουλος της εφαρμογής παρακολούθησης Life360 περιέγραψε πρόσφατα την εταιρεία ως μέρος αυτού που αποκάλεσε «οικονομία του άγχους», ακούστηκε σαν μια φράση χωρίς σημασία.
Αλλά ήταν επίσης εκπληκτικά ειλικρινής.
Η εφαρμογή, η οποία επιτρέπει στις οικογένειες να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο την τοποθεσία των παιδιών τους (ή των γονιών τους), βρίσκεται σε ένα στα δέκα τηλέφωνα στις ΗΠΑ, σύμφωνα με ορισμένες αναφορές.
Αυτό που ξεκίνησε ως ένα εξειδικευμένο προϊόν έχει γίνει μέρος της καθημερινής ζωής πολλών νοικοκυριών, όπως υποστηρίζει ο Paul Harrison, διευθυντής του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών στη διοίκηση επιχειρήσεων, σε άρθρο του στο The Conversation.
Η Life360, μαζί με το Snap Map του Snapchat και το Find My Friends της Apple, προωθείται ως ένα εργαλείο για ασφάλεια και ηρεμία.
Ωστόσο, το γεγονός ότι ο διευθύνων σύμβουλός της δεν είχε κανένα πρόβλημα να συνδέσει ρητά την εφαρμογή με το άγχος και την εμπορική εκμετάλλευσή του υπογραμμίζει ένα πολύ μεγαλύτερο πολιτισμικό φαινόμενο: ζούμε όλο και περισσότερο σε έναν κόσμο όπου η ανησυχία, η επαγρύπνηση και ακόμη και η ενοχή μας χρησιμοποιούνται για κέρδος.
Life360 helps you track your kids’ location and driving habits—peace of mind for parents! #Life360 pic.twitter.com/VI9WqITLTK
— Nils Smith (@NilsSmith) November 6, 2024
Η τεχνολογία μπορεί να εκμεταλλευτεί το άγχος
Από εξελικτική άποψη, το άγχος είναι ως επί το πλείστον θετικό.
Εξελίχθηκε για να μας προετοιμάσει για πιθανές απειλές – πράγματα όπως ένα θρόισμα στο γρασίδι που μας κρατάει ξύπνιους τη νύχτα.
Αυτή η προκαθορισμένη αντίληψη σημαίνει ότι ο εγκέφαλος επεξεργάζεται πολύ πιο εύκολα και γρήγορα τις αρνητικές ή απειλητικές πληροφορίες.
Η δυσκολία είναι ότι ο κόσμος στον οποίο ζούμε σήμερα είναι πολύ διαφορετικός από τη σαβάνα.
Η ίδια επαγρύπνηση που κάποτε μας προστάτευε από τα αρπακτικά ζώα, τώρα μας κάνει να ανανεώνουμε εφαρμογές, να περιηγούμαστε σε ειδησεογραφικά feed και να ελέγχουμε ψηφιακούς χάρτες για να νιώθουμε ασφάλεια.
Αλλά η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη. Μάλιστα, μπορεί να ενισχύσει αυτό το ένστικτο.
Μια εφαρμογή παρακολούθησης όπως το Life360 σας προσφέρει ηρεμία, αλλά μπορεί επίσης να δημιουργήσει νέες ανησυχίες.
Εάν η θέση του παιδιού παραμείνει στάσιμη για δέκα λεπτά, μπορεί να νιώσετε την ανάγκη να ελέγξετε, να τηλεφωνίσετε ή να ανησυχήσετε. Η ασφάλεια είναι πραγματική, αλλά το ίδιο ισχύει και για την ανησυχία.
Η ψευδαίσθηση ελέγχου που προσφέρουν αυτά τα προϊόντα μας δίνει την αίσθηση ότι η παρακολούθηση μειώνει τον κίνδυνο, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να αυξήσει την εξάρτησή μας από την τεχνολογία.
Μάλιστα, ορισμένες έρευνες υποδηλώνουν ότι όσο πιο σκληρά προσπαθούμε να καταστείλουμε το άγχος, τόσο χειρότερο γίνεται.
Το άγχος συχνά εκδηλώνεται ως μια αόριστη ανησυχία.
Η ιδιοφυΐα του μάρκετινγκ έγκειται στο να δίνει έμφαση σε αυτή την ανησυχία.
it’s in days like this that we all need black mirror arkangel pic.twitter.com/zKIKlsBSXc
— giuls ❤🔥 (@fiooredimaggioo) September 29, 2024
Στόχος μάρκετινγκ: «Η μητέρα με ενοχές»
Η ανατροφή των παιδιών είναι ένας τομέας της ζωής που οι εταιρείες έχουν καταφέρει να εκμεταλλευτούν με προϊόντα που ανακουφίζουν και ενισχύουν ταυτόχρονα αυτούς τους φόβους.
Η έκφραση «ένοχη μητέρα» αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο το μάρκετινγκ εκμεταλλεύεται το χάσμα μεταξύ του πραγματικού εαυτού («δεν μπορώ να είμαι πάντα εκεί για το παιδί μου») και του ιδανικού εαυτού («μια καλή μητέρα πρέπει πάντα να γνωρίζει και να προστατεύει»).
Αυτό το χάσμα δημιουργεί ενοχή, η οποία τελικά δημιουργεί ζήτηση για προϊόντα όπως μόνιτορ μωρών, βιολογικά σνακ και εφαρμογές παρακολούθησης. Και ενώ η ανακούφιση είναι γνήσια, είναι προσωρινή, επειδή η υποκείμενη ασυμφωνία του εαυτού παραμένει.
Οι εταιρείες μπορούν να εκμεταλλευτούν τους φόβους των γονέων.
Αυτό βοηθά να εξηγηθεί γιατί τα γεγονότα σπάνια μας ηρεμούν.
Στατιστικά, τα περισσότερα παιδιά είναι πιο ασφαλή σήμερα από ό,τι σχεδόν οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία, με χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, λιγότερη βία και καλύτερη υγειονομική περίθαλψη.
Ωστόσο, μας ελκύουν τα ακραία και αξιοσημείωτα γεγονότα, μια προκατάληψη που κάνει τις απειλές να ξεχωρίζουν πιο έντονα από τα πιο ήσυχα, πιο συνηθισμένα στοιχεία ασφάλειας.
Οικονομία της εκμετάλλευσης
Γι’ αυτό το λόγο, ο χαρακτηρισμός «οικονομία του άγχους» δεν είναι υπερβολή.
Οι οικονομίες αναδύονται όταν ένας πόρος μπορεί να καλλιεργηθεί, να εξαχθεί, να ανταλλαχθεί και να κλιμακωθεί.
Οι εταιρείες εντοπίζουν νέους παράγοντες που προκαλούν άγχος, δημιουργούν εργαλεία για τη διαχείρισή τους και συντηρούν την ανησυχία που ισχυρίζονται ότι επιλύουν.
Στη συνέχεια, οι αλγόριθμοι εκμεταλλεύονται αυτόν τον φόβο δοκιμάζοντας εκατομμύρια μικροσκοπικές παρεμβάσεις για να προσδιορίσουν ποιες ειδοποιήσεις, προτροπές και ιστορίες επηρεάζουν πιο αποτελεσματικά τα συναισθήματά μας.
Συμφωνώντας με τους όρους και τις προϋποθέσεις, γινόμαστε μέρος ενός ευρύτερου εταιρικού πειράματος καταναλωτικής συμπεριφοράς.
Το πρόβλημα με αυτές τις εφαρμογές δεν είναι ότι είναι εγγενώς κακές. Στην πραγματικότητα, μπορούν και παρέχουν ένα βαθμό άνεσης.
Ωστόσο, το βαθύτερο ζήτημα είναι όταν η εκμετάλλευση του άγχους γίνεται κανονικότητα. Μόλις πιστέψουμε στην αναγκαιότητα της παρακολούθησης, γίνεται δύσκολο να αντισταθούμε.
Οι αγορές δεν νοιάζονται για εμάς όπως οι άνθρωποι.
Όταν ακόμη και ο οικονομικός Τύπος περιγράφει με άνεση την επένδυση σε μια εταιρεία όπως η Life360 ως «κερδοφόρο τρενάκι του λούνα παρκ», αξίζει να σταματήσουμε και να αναρωτηθούμε αν θέλουμε επενδυτικές αγορές και οικονομίες που ανταμείβουν τη μονοπωλιακή εκμετάλλευση του άγχους.
