Είναι γνωστό ότι οι «Κροίσοι» του πλανήτη και οι μεγάλοι πολυεθνικοί όμιλοι χρησιμοποιούν εταιρείες κελύφη για να κρύβουν από τις φορολογικές αρχές τα εισοδήματά τους και να τα φυγαδεύουν σε φορολογικούς παραδείσους.
Το αποτέλεσμα είναι να μην πληρώνουν σχεδόν καθόλου φόρους, όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα του Φορολογικού Παρατηρητηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και όμως, αν ήταν δυνατόν να επιβληθεί ένας φόρος 2% στα εισοδήματα μόνο των 2.700 δισεκατομμυριούχων θα συγκεντρώνονταν κάθε χρόνο 250 δισ. δολάρια. Ποσό ικανό να εξαλείψει από τον πλανήτη την απόλυτη φτώχεια.
Πρόκειται για μια υπόθεση εργασίας και έναν υπολογισμό ανεφάρμοστο στην πράξη, που βασίζεται όμως σε διόλου αυθαίρετα στοιχεία. Διότι αν ήταν δυνατόν να μοιραστούν εξίσου τα υποθετικά φορολογικά έσοδα των 250 δισ. δολαρίων στους 682 εκατ. ανθρώπους που επιβιώνουν με λιγότερα από 2,15 δολάρια ημερησίως (αυτό είναι το παγκόσμιο όριο της απόλυτης φτώχειας σύμφωνα με τα Ηνωμένα Εθνη), καθείς εξ αυτών θα εισέπραττε κάθε χρόνο 367 δολάρια ή 1 δολάριο ημερησίως.
Ποσό αμελητέο για τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων του πλανήτη, αλλά απολύτως κρίσιμο για την επιβίωση του 8% των απολύτως φτωχών.
Συντελεστές από 0% έως 0,5%
Το Paris School of Economics εκτιμά ότι ο πραγματικός συντελεστής αμέσων φόρων που επιβαρύνει τους δισεκατομμυριούχους στον πλανήτη κυμαίνεται από 0% έως 0,5%. Αν όμως οι 2.700 δισεκατομμυριούχοι συνεισέφεραν μόλις το 2% του ετήσιου εισοδήματός τους, θα μπορούσαν οι χώρες να καταπολεμήσουν την παγκόσμια φτώχεια, να περιορίσουν τις εισοδηματικές ανισότητες ή να αντιμετωπίσουν την κλιματική κρίση.
Οι ερευνητές του Παρατηρητηρίου της ΕΕ δεν συζητούν το ενδεχόμενο να επιβάλλονταν και στους δισεκατομμυριούχους συντελεστές 45%, 50% και 55%, με τους οποίους πολλές κυβερνήσεις ανεπτυγμένων χωρών φορολογούν εκείνους που θεωρούν «υπερβολικά ευκατάστατους» πολίτες. Αυτούς δηλαδή με ετήσια εισοδήματα άνω των 100.000 ή των 200.000 ευρώ.
Εντάξει, στην Ελλάδα φορολογούνται με συντελεστή 44% όσοι δηλώνουν πάνω από 40.000 ευρώ ετησίως – το 4,3% του συνόλου των φορολογουμένων το 2022. Αλλά ακόμα και στις φοροφοβικές ΗΠΑ επιβάλλεται συντελεστής φόρου εισοδήματος 37% σε παντρεμένα ζευγάρια που κερδίζουν πάνω απο 346.876 δολ. ετησίως και υποβάλλουν χωριστές δηλώσεις.
Εμπιστοσύνη στη δημοκρατία και τους θεσμούς
Στον πρόλογο της έκθεσης με τίτλο Global Tax Evasion Report 2024 που έδωσε στη δημοσιότητα το Παρατηρητήριο, ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς γράφει ότι πέρα από την ανάγκη για κρατικές επενδύσεις σε υπηρεσίες και υποδομές, οι καταφανείς φορολογικές ανισότητες υπονομεύουν επίσης τη δημοκρατία, καθώς διαβρώνοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στους θεσμούς.
«Αν οι πολίτες δεν πιστεύουν ότι όλοι πληρώνουν το δίκαιο μερίδιό τους – και ειδικά αν βλέπουν τους πλούσιους συμπολίτες τους και τις πολύ κερδοφόρες επιχειρήσεις να μη συμμετέχουν κατά τις δυνάμεις τους στα κοινά – τότε θα αρχίσουν να απορρίπτουν τη φορολογία», σημειώνει ο Στίγκλιτς.
Σημειωτέον ότι η όλη μελέτη στηρίζεται στην υπόθεση της καταβολής φόρων εισοδήματος από τους υπερ-πλουσίους. Δεν αναφέρεται στην άλλη υπόθεση εργασίας, να καταβάλλονταν δηλαδή φόροι επί των κερδών των υπερεθνικών επιχειρηματικών ομίλων. Εκείνων που δραστηριοποιούνται σε πολλές χώρες και ως εκ τούτου έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν τα κέρδη τους εκεί που φορολογούνται λιγότερο έως καθόλου.
Η εταιρική φοροαποφυγή
Η φορολόγηση των πολυεθνικών γιγάντων είναι μια ξεχωριστή πρόταση του Φορολογικού Παρατηρητίου της ΕΕ, από την οποία θα μπορούσαν να προκύπτουν επιπλέον 250 δισ. δολάρια ετησίως. Τα περιβόητα Paradise Papers είχαν αποκαλύψει το 2017 ότι η τακτική της μεταφοράς των κερδών από χώρα σε χώρα για να καταλήξουν σε φορολογικούς παραδείσους εξοικονομεί για τις 100 μεγαλύτερες πολυεθνικές περί τα 252 δισ. δολάρια ετησίως.
Το Παρατηρητήριο διαπίστωσε εξάλλου ότι οι κινήσεις της διεθνούς κοινότητας για τον περιορισμό της πρακτικής αυτής έχουν περιοριστεί πολύ τα τελευταία επτά χρόνια. «Το 2022 οι πολυεθνικές συνέχισαν να εγγράφουν περίπου το 35% των κερδών τους, περίπου 1 τρισ. δολάρια συνολικά, σε φορολογικούς παραδείσους», ανέφεραν χαρακτηριστικά οι ερευνητές.
Αλλά και ο Στίγκλιτς θεωρεί ότι η απλή φορολόγηση των δισεκατομμυριούχων δεν θα μπορούσε από μόνη της να τερματίσει τις φορολογικές καταχρήσεις που διεθνώς υπομένουν οι μεσαίες εισοδηματικές τάξεις ή τέλος πάντων να αμβλύνει τις φορολογικές και εισοδηματικές ανισότητες. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι επίσης απαραίτητο να φορολογούνται επαρκώς οι εταιρείες που αποφέρουν δυσανάλογα υψηλά εισοδήματα στους εξαιρετικά πλούσιους.
«Αν τα κέρδη αυτά έμεναν στις εταιρείες και επενδύονταν για την επέκταση των δραστηριοτήτων τους ή για τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, αυτό θα ήταν κάτι το θετικό, αφού θα συνεισέφερε στην αύξηση του ΑΕΠ και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Αλλά τα κέρδη των επιχειρήσεων συνήθως πηγαίνουν σε ήδη πολύ πλούσιους ανθρώπους. Η μη φορολόγηση των πολυεθνικών εταιρειών έχει προσφέρει μια ροή πλούτου που κατευθύνεται σε λίγους», παρατηρεί ο αμερικανός καθηγητής του Κολούμπια, που προ ολίγων ημερών είχε συμμετάσχει στις εργασίες του Διεθνούς Συνεδρίου του Economist στην Αθήνα.
