Η 25η Νοεμβρίου, παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, γιορτάζεται παραδοσιακά με εκδηλώσεις, δράσεις ευαισθητοποίησης και… βροχή ανακοινώσεων. Σε ό,τι αφορά τα εργασιακά, οι δύο τριτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα, ακολούθησαν την πεπατημένη, δημοσιοποιώντας ξεχωριστές ανακοινώσεις. Ένα πρωτότυπο βήμα, έστω ως επικοινωνιακή χειρονομία, ακολούθησε η ΓΣΕΕ, δημοσιοποιώντας το «βιαιόμετρο» ή violentometre.
Το «βιαιόμετρο» στους χώρους εργασίας
Η ΓΣΣΕ φέτος επικεντρώνει στο πώς τα σωματεία μπορούν να συμβάλλουν αποτελεσματικά στην πρόληψη της έμφυλης βίας και στο πώς να σταθούν έμπρακτα στο πλευρό των θυμάτων.
Στο πλαίσιο το «βιαιόμετρο» συνιστά ένα πρόσθετο υποστηρικτικό εργαλείο, για την «έγκαιρη, ευκταία, αναγνώριση και αντιμετώπιση παρενοχλητικών ή βίαιων συμπεριφορών/πράξεων στο εργασιακό περιβάλλον, φυσικό και ψηφιακό. Στόχος είναι να ενισχύσει τον δίαυλο επικοινωνίας των θυμάτων με τα εργατικά σωματεία για την αποτελεσματική προστασία τους και την
κατάλληλη τιμωρία των δραστών
Πρόκειται πρακτικά για μια παλέτα χρωμάτων, που ξεκινάει από το πράσινο, (ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον) και σταδιακά κιτρινίζει και κοκκινίζει, με αποκορύφωμα τη σεξουαλική βία.
Τα χρώματα της βίας
Το «βιαιόμετρο» σχεδιάστηκε συμμετοχικά από τη Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ETUC), για να βοηθά στον έγκαιρο εντοπισμό και την κατάλληλη αντιμετώπιση της βίας και της παρενόχλησης λόγω φύλου στον χώρο εργασίας.
Πώς μπορεί όμως να μπει στο ζύγι η εργασιακή βία, ιδίως όταν έχει έμφυλο πρόσημο; Η ΓΣΕΕ ξεπερνάει αυτό τον σκόπελο απαντώντας ότι ναι μεν η βία είναι μια και δεν χρειάζεται μέτρηση, ωστόσο οι βίαιες συμπεριφορές και ενδείξεις ακολουθούν ένα μοτίβο κλιμάκωσης.
Το «βιαιόμετρο» της ETUC και της ΓΣΕΕ, διευκολύνει την κατανόηση αυτής της κλιμάκωσης, η οποία δεν ακολουθεί πάντα γραμμική πορεία. Για παράδειγμα «ουδέτερες απευθύνσεις», που δεν μαρτυρούν έμφυλες διακρίσεις, μπορεί να συνυπάρχουν ή να ακολουθούνται από «προκαταλήψεις ή φαινομενικά ήσσονος σημασίας συμπεριφορές που, αν αφεθούν χωρίς αντίδραση και έλεγχο, μπορούν να εξελιχθούν σε σοβαρές μορφές παραβιάσεων, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής επίθεσης».
To πρώτο «βιαιόμετρο» απευθυνόταν στα κορίτσια και τις νέες γυναίκες – πηγή: https://oivf.seinesaintdenis.fr/
Οι πρόγονοι του «βιαιόμετρου»
Αν και το εξειδικευμένο «βιαιόμετρο», για τους χώρους εργασίας παρουσιάστηκε πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2024, ως γενική ιδέα δεν είναι καινούργιο. Ο πρόγονός του είναι ένας «μετρητής βίας» για τις σχέσεις ανάμεσα στα ζευγάρια, που δημιουργήθηκε αρχικά στη Λατινική Αμερική.
Το 2018 το «βιαιόμετρο» υιοθετήθηκε από το Διεθνές Παρατηρητήριο για τη Βία Κατά των Γυναικών, ξεκινώντας από το Σεν Σαιν Ντενί στη Γαλλία και στη συνέχεια υιοθετήθηκε σε όλη τη γαλλλική επικράτεια.
Το πρώτο «βιαιόμετρο» είχε σχεδιαστεί για τα έφηβα κορίτσια και τις νέες γυναίκες, ώστε να αναγνωρίζουν τι συνιστά βίαιη συμπεριφορά από έναν σύντροφο και τι όχι, σε μια κλίμακα με 23 συμπεριφορές. Σύντομα απέκτησε ευρύτερη χρήση, εντός και εκτός των γαλλικών συνόρων. Μεταφράστηκε σε 13 γλώσσες και κυκλοφόρησε σε πολλαπλές παραλλαγές, απευθυνόμενο σε διαφορετικά τμήματα του πληθυσμού.
Η πρόληψη της βίας ξεκινάει… από τον φούρνο της γειτονιάς
Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, φούρνοι σε όλη τη Γαλλία, σε συνεργασία με τοπικές αρχές, ξεκίνησαν μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης, τυπώνοντας το «βιαιόμετρο» στις σακούλες του ψωμιού. Στόχος είναι να προσεγγίσουν τον γενικό πληθυσμό, ανεξαρτήτως ηλικίας ή φύλου, μετατρέποντας μια απλή καθημερινή συνήθεια ως «βήμα» για να μεταδοθεί ένα μήνυμα πρόληψης της βίας.
Χωρίς συναίνεση είναι βιασμός
Το αυθεντικό «βιαιόμετρο» στην πίσω όψη του περιλαμβάνει τον αριθμό της τηλεφωνικής γραμμής SOS για τη βία κατά των γυναικών (15900 στην Ελλάδα), και έναν απλό ορισμό του τι συνιστά συναίνεση: «Η πράξη του να δίνεις συνειδητά, ελεύθερα και ρητά την έγκρισή σου, σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή για μια συγκεκριμένη κατάσταση. Μπορείτε να αλλάξετε γνώμη όποτε θέλετε και σύμφωνα με τους δικούς σας λόγους. Δεν χρειάζεται να δικαιολογείστε ή να υποβάλλεστε σε πίεση».
Όπως αναφέρουν οι αρχικοί εμπνευστές του «βιαιόμετρου», η απλή μορφή του καθιστά άμεσα κατανοητές έννοιες που μερικές φορές είναι δύσκολο να κατανοηθούν, ιδίως για άτομα που δεν γνωρίζουν πάντα πώς να αναγνωρίσουν τα προειδοποιητικά σημάδια της ενδοοικογενειακής βίας. Από τη ΓΣΕΕ, μας εξηγούν ότι το «βιαιόμετρο» της εργασίας είναι ένα απλό εργαλείο, για τα σωματεία σε όλη την Ελλάδα αλλά και για νέους εργαζόμενους που πολλές φορές δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν τι είναι αποδεκτό και τι όχι.
Η έμφυλη βία από τη σχέση στο γραφείο
Σύμφωνα με το πρώτο βιαιόμετρο, που σχεδιάστηκε για τις σχέσεις μεταξύ συντρόφων, μια σχέση είναι υγιής όταν ο σύντροφος:
- Σέβεται τις αποφάσεις σου
- Δέχεται τους φίλους και την οικογένειά σου
- Σε εμπιστεύεται
- Χαίρεται όταν εσύ κάνεις κάτι που σε γεμίζει
- Ζητάει την έγκρισή σου όταν κάνετε μαζί σχέδια
Στο «βιαιόμετρο» της ΕΤUC και της ΓΣΕΕ, ένα εργασιακό περιβάλλον είναι ασφαλές και υγιές όταν πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις:
- Τα σχόλια ή η κριτική είναι αποδεκτά
- Υπάρχει ισότιμη εξέλιξη-προαγωγές
- Εφαρμόζονται σαφεις πολιτικές κατά της βίας και της παρενόχλησης
- Υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη, σεβασμός και αυτονομία – online και offline
- Οι εξωεπαγγελματικές σχέσεις ή συναντήσεις μπορούν να απορριφθούν χωρίς πρόβλημα
Πότε να δείξεις «κίτρινη κάρτα»
Στο «βιαιόμετρο» των σχέσεων, τα προειδοποιητικά σημάδια που πρέπει να κάνουν μια νέα κοπέλα να πει «στοπ» είναι μεταξύ άλλων τα εξής:
- Σε αγνοεί τις μέρες που είναι θυμωμένος
- Υποτιμά τη γνώμη και τις ασχολίες σου
- Είναι χειριστικός
- Ζηλεύει διαρκώς
- Κοιτάει τα μηνύματα, τα μέιλ και τις εφαρμογές στο κινητό σου
- Σε απομονώνει από τους φίλους και την οικογένειά σου
Αντίστοιχα, ένα εργασιακό περιβάλλον γίνεται σεξιστικό και επιθετικό όταν παρατηρούνται τα εξής:
- Ήπιες έμφυλες προκαταλήψεις (πχ στην ανάθεση καθηκόντων)
- Η ομιλία σου διακόπτεται διαρκώς
- Ανεπιθύμητα σχόλια για την εμφάνισή σου
- Σεξιστικά αστεία και σχόλια, με το κάλυμμα του αστείου
- Επίμονες προσωπικές ερωτήσεις, που θολώνουν τα όρια
- Σεξουαλικές αναφορές
- Εάν μιλήσεις ανοιχτά, δεν σε παίρνουν στα σοβαρά ή σε αποκαλούν «σπασίκλα». Χειραγώγηση
- Δυσφορία εάν αρνηθείς ένα «προνόμιο». Φόβος για αντίποινα.
Κόκκινη κάρτα
Η τρίτη κλίμακα της έμφυλης βίας, αφορά συμπεριφορές που είναι εμφανώς κακοποιητικές και επικίνδυνες. Όταν τις συναντά η γυναίκα πρέπει άμεσα να προστατεύσει τον εαυτό της και να ζητήσει βοήθεια. Οι «κόκκινες κάρτες» μεταξύ συντρόφων ξεκινάνε από τα απότομα ξεσπάσματα θυμού, κλιμακώνονται σε βίαιες χειρονομίες, εκβιασμούς και απειλές και καταλήγουν στον εξαναγκασμο σε σεξουαλική επαφή – που συνιστά βιασμό εντός της σχέσης.
Στους εργασιακούς χώρους το «βιαιόμετρο» της ΓΣΕΕ κοκκινίζει με τα εξής:
Κλιμάκωση Σεξουαλικής Παρενόχλησης
- Λαμβάνεις μηνύματα ή φωτογραφίες με σεξουαλικό περιεχόμενο.
- Επίμονο βλέμμα στο σώμα σου
- Προσπάθειες απομόνωσης, παρακολούθηση (online και offline)
- Αιτήματα για σεξουαλικές πράξεις.
- Απειλές εάν αρνηθείς
Σεξουαλική επίθεση
- Απειλές ή αντίποινα εάν καταγγείλεις, φίμωση.
- Σεξουαλική λεκτική επιθετικότητα
- Μη θεμιτή σωματική επαφή, άγγιγμα
- Εξαναγκασμένα φιλιά
- Βιασμός
