Σκούρα είναι τα πράγματα για τους εργαζόμενους στην Ευρώπη, με τον Δείκτη Δικαιωμάτων να έχει κατρακυλήσει στα χαμηλότερα επίπεδα της δεκαετίας και να σημειώνει τη μεγαλύτερη επιδείνωση παγκοσμίως.
Ο Παγκόσμιος Δείκτης Δικαιωμάτων (Global Rights Index), καταρτίστηκε για πρώτη φορά το 2014, από την ΙΤUC, τη Διεθνή Συνομοσπονδία Συνδικάτων, που εκπροσωπεί πάνω από 207 εκατομμύρια εργαζόμενους σε 136 χώρες.
Έκτοτε ο Δείκτης δημοσιεύεται σε ετήσια βάση, αξιολογώντας κατά πόσο προστατεύονται ή όχι σε κάθε χώρα τα διεθνώς αναγνωρισμένα θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα.
H μεθοδολογία του Παγκόσμιου Δείκτη
Η ΙΤUC καταγράφει με τεκμηρίωση – μέσω ερωτηματολογίων που αποστέλλονται σε 340 εθνικές συνδικαλιστικές οργανώσεις σε 169 χώρες, – τυχόν παραβιάσεις εργασιακών δικαιωμάτων, από κυβερνήσεις και εργοδότες, αναφέροντας λεπτομέρειες. Έμφαση δίνεται σε κατοχυρωμένες αρχές του εργατικού δικαίου, όπως το δικαίωμα στο συνεταιρίζεσθαι, το δικαίωμα στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και το δικαίωμα στην απεργία.
Παράλληλα νομικοί εμπειρογνώμονες αναλύουν τις εθνικές νομοθεσίες και εντοπίζουν τις διατάξεις που δεν προστατεύουν επαρκώς τα διεθνώς αναγνωρισμένα συλλογικά εργασιακά δικαιώματα. Οι αναφορές για κάθε χώρα αντιπαραβάλλονται με έναν κατάλογο 97 υποδεικτών, που προέρχονται από τις συμβάσεις και τη νομολογία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και αντιπροσωπεύουν παραβιάσεις των δικαιωμάτων των εργαζομένων στη νομοθεσία και στην πράξη.
Για κάθε παραβίαση η κάθε χώρα «βαθμολογείται» με πέναλτι μιας μονάδας.
Από το 1 ως το 5+
Στη συνέχεια οι χώρες κατατάσσονται σε κατηγορίες από το 1 ως το 5+, ανάλογα με τη συμμόρφωση με τα διεθνή εργασιακά δικαιώματα. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι χώρες όπου τα εργασιακά δικαιώματα είναι σε γενικές γραμμές εγγυημένα, και καταγράφονται μόνο σποραδικές παραβιάσεις.
Οι χώρες που ανήκουν στην κατηγορία 5 και 5+ είναι οι χειρότερες στον κόσμο για να εργαστεί κανείς. Ακόμα και αν η νομοθεσία προβλέπει κάποια δικαιώματα, οι εργαζόμενοι δεν έχουν πρακτικά καμία πρόσβαση σε αυτά και εκτίθενται σε αυταρχικά καθεστώτα και αθέμιτες εργασιακές πρακτικές. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν χώρες όπως η Μυανμάρ, οι Φιλιππίνες, η Αίγυπτος, η Νιγηρία και η Τουρκία.
Η Ελλάδα ανήκει στην 4η, προτελευταία κατηγορία, των χωρών με «συστηματικές παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων» / πηγή: ITUC
Πορτοκαλί κάρτα στην Ελλάδα
Η Ελλάδα παραμένει και φέτος στην 4η και προτελευταία κατηγορία, των χωρών με συστηματικές παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων. Η ITUC μας βαθμολογεί με «πορτοκαλί» κάρτα, ένα σκαλί πάνω από τις χώρες εργασιακά κολαστήρια που κυβερνούνται από χούντες, πολύ χειρότερα από τον μέσο όρο των Ευρωπαϊκών χωρών (2,78)
Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες της ITUC, η Ελλάδα υστερεί σημαντικά στο θέμα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, που προβλέπονται μεν στα χαρτιά αλλά στην πράξη υφίστανται πολύ αυστηρούς περιορισμούς, αφήνοντας ακάλυπτους τους περισσότερους εργαζόμενους. Επίσης καταγράφονται εμπόδια και παραβιάσεις στο συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην απεργία, με μια σειρά εξαιρέσεων και νομικών περιορισμών.
Η Ευρώπη κατρακυλάει
Αν και η Ευρώπη παραμένει, κατά μέσο όρο, η λιγότερο καταπιεστική περιοχή για τους εργαζομένους, τα τελευταία τέσσερα χρόνια παρατηρείται σταθερή επιδείνωση. Η μέση βαθμολογία έπεσε στο 2,78, η χειρότερη από την έναρξη μέτρησης του Δείκτη και χαμηλότερη από το 2,73 του 2024.
Σχεδόν τα τρία τέταρτα των ευρωπαϊκών χωρών παραβίασαν το δικαίωμα στην απεργία και σχεδόν το ένα τρίτο από αυτές συνέλαβαν ή κράτησαν εργαζομένους.
Σε περισσότερες από τις μισές χώρες υπήρξε άρνηση ή περιορισμός της πρόσβασης των εργαζόμενων στη δικαιοσύνη, σημειώνοντας απότομη αύξηση από το 32% το 2024.
Τα αρνητικά ρεκόρ της Ελλάδας
Η Ελλάδα αναφέρεται δύο φορές με αρνητικό πρόσημο: Καταρχάς ως μία από τις χώρες που οι εταιρείες υπονομεύουν ενεργά τη συνδικαλιστική δραστηριότητα, εις βάρος των εργαζομένων. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν χώρες με διεφθαρμένα ή/και αυταρχικά καθεστώτα, όπως η Τουρκία, η Σερβία και η Ουγγαρία, αλλά και η κατά τα άλλα ευνομούμενη Ελβετία, «πατρίδα» πολυεθνικών εταιρικών γιγάντων.
Δεύτερον, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες όπου ακριβώς λόγω του γενικότερου «αντεργατικού κλίματος», έχουν κάνει την εμφάνισή τους τα λεγόμενα «κίτρινα συνδικάτα» – που ελέγχονται από τους εργοδότες. Εργοδοτικά συνδικάτα δρουν επίσης στην Αρμενία, τη Μολδαβία, τη Βόρεια Μακεδονία αλλά και στην Ολλανδία.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην άνοδο των ακροδεξιών πολιτικών κομμάτων και κινημάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, η οποία σύμφωνα με την έρευνα της ITUC έχει αυξήσει τον κίνδυνο περαιτέρω υπονόμευσης των δικαιωμάτων των εργαζομένων και των συνδικάτων.
Η μαύρη λίστα των παραβιάσεων
Όπως ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων, με αφορμή τη δημοσίευση του Παγκόσμιου Δείκτη, η Ευρώπη είναι πλέον «κατ’εξακολούθηση παραβάτης», των εργασιακών δικαιωμάτων, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη επιδείνωση σε σχέση με όλες τις άλλες περιοχές του κόσμου.
Μεταξύ άλλων επισημαίνονται τα εξής:
• Το 41% των χωρών της Ευρώπης παραβίασε το δικαίωμα ίδρυσης και ένταξης σε συνδικαλιστική οργάνωση.
• Το 37% των χωρών της Ευρώπης παρεμπόδισε την εγγραφή συνδικαλιστικών οργανώσεων.
• Το 54% των χωρών της Ευρώπης αρνήθηκε στους εργαζομένους την πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
• Το 17% των χωρών της Ευρώπης περιόρισε την ελευθερία του λόγου και του συνεταιρίζεσθαι.
• Το 32% των χωρών της Ευρώπης συνέλαβε και κράτησε εργαζομένους.
• Οι εργαζόμενοι υπέστησαν βίαιες επιθέσεις στο 17% των χωρών της Ευρώπης
Καθεστώς εξαίρεσης
Την ίδια στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη η προσπάθεια περεταίρω απορρύθμισης του εργασιακού τοπίου..Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί επί του παρόντος ένα «28ο καθεστώς», το οποίο θα καταργήσει την προστασία που παρέχει η εργατική νομοθεσία και οι συλλογικές συμβάσεις στους εργαζομένους ορισμένων επιχειρήσεων.
Η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων καλεί την Επιτροπή να υποβάλει επειγόντως ένα πακέτο μέτρων για ποιοτικές θέσεις εργασίας, το οποίο θα περιλαμβάνει νομοθεσία που θα ενισχύει τα δικαιώματα στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων νέων κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις που θα διασφαλίζουν ότι τα δημόσια χρήματα θα διατίθενται σε εταιρείες που σέβονται τις συλλογικές συμβάσεις.
