Ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό, εκτός και αν πρόκειται για μικροσωματίδια που υπάρχουν στον αέρα που αναπνέεις, τα οποία σε σκοτώνουν αργά…
Δεν θα ήθελες να ξέρεις ποιες ημέρες, ενώ κάθεσαι στο σπίτι σου -στη βεράντα ή με τα παράθυρα ανοιχτά- απειλείσαι από κάτι που μπορεί να προκαλέσει από καρδιακά, εγκεφαλικά έως καρκίνο;
Πότε δηλαδή, όσα συμβαίνουν γύρω σου (από κατασκευές έως φθορές ελαστικών, εξατμίσεις κλπ) δημιουργούν μεγάλες συγκεντρώσεις μικροσκοπικών απειλών που μπαίνουν στην κυκλοφορία του αίματος μας, μας αρρωσταίνουν και μπορούν να μας σκοτώσουν;
Θα έπρεπε να υπάρχει σχετική ενημέρωση, από την Πολιτική Προστασία ή μέσω εφαρμογών του κάθε Δήμου, όπως συμβαίνει στο εξωτερικό. Επειδή όμως, δεν υπάρχει -παρ’ ότι υπάρχουν όλα τα διαθέσιμα στοιχεία-, θα καλύψουμε το κενό.
Για αρχή, δίνουμε το live feed της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ώστε να ξέρεις τι αέρα αναπνέεις όταν είσαι εκτός σπιτιού (όπου και αν είσαι) και συχνά έχει επικίνδυνα επίπεδα ρύπων και μικροσωματιδίων.
Ιδιαίτερα PM2.5.
Τι είναι αυτά;
Ο λόγος που διαβάζεις κείμενα με τίτλους για τις περιοχές με τον πιο καθαρό και τον πιο βρώμικο αέρα.
Είναι από τις μεγαλύτερες άγνωστες -στο ευρύ κοινό- απειλές που μετρούν 14 επίσημοι σταθμοί που ανήκουν στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ενώ υπάρχουν και σταθμοί πανεπιστημίων.
Θα τους δεις στον χάρτη που ακολουθεί.
Όλες τις ημέρες του καύσωνα η Αττική είναι στο κίτρινο -όχι στο πράσινο που προστατεύει τη ζωή μας-, με τις υψηλές θερμοκρασίες να είναι επίσης, εχθρός μας.
Χαρακτηριστικά, την Τετάρτη 23/7 η συγκέντρωση PM2.5 ήταν 2.8 φορές πάνω από τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Η νέα τρομακτική ανακάλυψη για τα PM2.5
Σύμφωνα με συστηματική ανάλυση του University of Cambridge που δημοσιεύτηκε την Παρασκευή 25/7, σε 51 σχετικές έρευνες στις οποίες συμμετείχαν περισσότεροι από 29 εκατομμύρια άνθρωποι που είχαν εκτεθεί σε ατμοσφαιρικούς ρύπους για τουλάχιστον ένα χρόνο, η έκθεση σε PM2.5 αυξάνει και τον κίνδυνο της άνοιας.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να προκαλέσει άνοια προκαλώντας φλεγμονή στον εγκέφαλο και οξειδωτικό στρες, το οποίο είναι μια χημική διαδικασία στο σώμα που μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα κύτταρα, τις πρωτεΐνες και το DNA.
ΠΩΣ ΜΕΤΡΟΥΝ ΤΙ ΑΝΑΠΝΕΟΥΜΕ ΣΕ ΡΥΠΟΥΣ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΣΩΜΑΤΙΔΙΑ
Κατά την ετήσια έκθεση ποιότητας της ατμόσφαιρας του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στην Αττική υπάρχουν επισήμως 14 σταθμοί μέτρησης ατμοσφαιρικών ρύπων.
Έχουν τοποθετηθεί στο Θησείο (στο Εθνικό Αστεροσκοπείο), το Ζωγράφου, τη Νέα Σμύρνη, την Αριστοτέλους, τη Γεωπονική Σχολή, τον Πειραιά, την Αγία Παρασκευή, τα Λιόσια, το Μαρούσι, το Περιστέρι, το Γουδί, στην περιοχή Αθηνάς, το Πάτημα και τον Αρίωνα.
Τα σημεία επελέγησαν με στόχο την ορθολογική κάλυψη του λεκανοπεδίου.
Μετρούν βασικούς ρύπους, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, το όζον και τα αιωρούμενα σωματίδια, ρύποι και μικροσωματίδια που απειλούν την υγεία μας.
Τη διαχείριση των σταθμών έχει η Διεύθυνση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας Ατμόσφαιρας (Τμήμα Ποιότητας Ατμόσφαιρας) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), ως μέρος του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης (ΕΔΠΑΡ).
Η λειτουργία τους είναι υποχρέωση του ΥΠΕΝ και βασίζεται στην υποδομή που δημιουργήθηκε το 2000, η οποία αναβαθμίζεται τακτικά με ευρωπαϊκούς πόρους. Μέσω αυτών αμείβονται οι εξειδικευμένες τεχνικές εταιρείες που αναλαμβάνουν τη συντήρηση, τη ρύθμιση και τη βαθμονόμηση.
Η λήψη των δεδομένων και η διαχείριση τους γίνεται από το Τμήμα Ποιότητας Ατμόσφαιρας που ανήκει στη Διεύθυνση Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) του ΥΠΕΝ. Τα δεδομένα μεταβιβάζονται 24 ώρες το εικοσιτετράωρο στον κεντρικό υπολογιστή της Υπηρεσίας, μέσω τηλεφωνικής γραμμής.
Α, επειδή μάλλον δεν το ξέρεις, κάθε ημέρα εκδίδεται Ημερήσιο Δελτίο Τιμών Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης. Δεν έχει καταφέρει όμως, ακόμα να κερδίσει τη θέση του στα δελτία ειδήσεων, μολονότι πρόκειται για κάτι που μπορεί να συμβάλει και στην εμφάνιση καρκίνου, μεταξύ πολλών άλλων.
ΠΟΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΧΟΥΝ ΤΟΝ ΠΙΟ “ΒΡΩΜΙΚΟ” ΑΕΡΑ
Υπάρχουν πλατφόρμες που ενημερώνουν σε πραγματικό χρόνο, σε ποιες περιοχές είναι προβληματικός, για την υγεία μας, ο αέρας που αναπνέουμε, βάσει των συγκεντρώσεων των ρύπων και της σωματιδιακής ύλης (Particulate Matter -PM).
Ένα είναι το ΙQAir , άλλο το World’s Air Pollution και ένα τρίτο η ελληνική πρωτοβουλία Air Quality.
Την Τετάρτη 23/7, στις 3 το μεσημέρι των 40+ βαθμών Κελσίου, oι περιοχές με τα υψηλότερα επίπεδα μικροσωματιδίων PM2.5 ήταν το Περιστέρι (30 µg/m³), η Νέα Σμύρνη (24 µg/m³ – 4.8 φορές πάνω από το όριο του ΠΟΥ) και το Μαρούσι (20 µg/m³) που με τους Θρακομακεδόνες είναι περιοχές με σταθερά “μέτρια προς ανθυγιεινή” ποιότητα αέρα.
Τo NEWS 24/7 αποτάθηκε στους Δήμους για σχόλια, που ωστόσο δεν έγιναν.
Οι σταθμοί που καταγράφουν τις μεγαλύτερες μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις PM2.5 είναι αυτός στην Πειραιώς, τα Πετράλωνα και στους Τρεις Ιεράρχες.
Εντός της Αθήνας, τα σημεία στα οποία καταγράφονται σταθερά μεγάλες συγκεντρώσεις είναι η πλατεία Βικτωρίας, η πλατεία Καραϊσκάκη στο Μεταξουργείο, η πλατεία Κλαυθμώνος, η πλατεία Κυψέλης και το Πάρκο του Ευαγγελισμού.
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, το ημερήσιο όριο για τα PM2.5 είναι 25 μg/m³ ως μέση συγκέντρωση σε 24 ώρες, και δεν πρέπει να υπερβαίνεται πάνω από 35 ημέρες το χρόνο. Συνθήκη που βιώνουν πια, πολλές περιοχές της Ελλάδας και δη τα αστικά κέντρα.
Για την ιστορία, η Eυρωπαϊκή Ένωση έχει αποφασίσει να μειώσει το όριο στα 10 μg/m³ έως το 2030, με το Πανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών (ΠΑΚΟΕ) να έχει επισημάνει πως συχνά καταγράφονται υπερβάσεις του ημερησίου ορίου και δη σε αστικές και βιομηχανικές περιοχές.
Η μελέτη του Cambridge διαπίστωσε ότι για κάθε 10 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο PM2.5, ο σχετικός κίνδυνος άνοιας ενός ατόμου αυξάνεται κατά 17%.
Αλλά όλα αυτά σταθερά δεν επικοινωνούνται από τις αρχές.
Ο Δήμαρχος της Νέας Σμύρνης θέτει ένα καίριο ερώτημα
Επικοινωνήσαμε με τον Δήμο της Νέας Σμύρνης και μιλήσαμε με τον Δήμαρχο, Γιώργο Κουτελάκη, για τον “βρώμικο” αέρα της πόλης.
Αυτό που μας είπε είναι πως «στο λεκανοπέδιο Αττικής είμαστε 66 Δήμοι. Σε αυτούς υπάρχουν εγκατεστημένοι 14 σταθμοί μέτρησης. Ένας εξ αυτών είναι στη Νέα Σμύρνη. Η πόλη μας επιλέχθηκε πριν 20 και πλέον χρόνια, ως αυτή που θα “μετράει” τα νότια προάστια.
Ο σταθμός μετράει τους σημαντικότερους ρύπους που είναι το διοξείδιο του άνθρακα και το όζον. Ταυτόχρονα μετράει και τα μικροσωματίδια. Χωρίς να ξέρω ποιες είναι οι αιτίες, πράγματι η Νέα Σμύρνη έχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση μικροσωματιδίων PM 2.5, μετά τους Θρακομακεδόνες και το Μαρούσι.
Υπάρχει κάποιος που να πιστεύει πως η ατμόσφαιρα είναι χειρότερη σε αυτούς τους Δήμους από ό,τι είναι στο κέντρο της Αθήνας;».
Τι συμβαίνει τότε;
«Ειλικρινά δεν γνωρίζω τους λόγους που η συγκέντρωση των μικροσωματιδίων είναι υψηλή. Ξέρω όμως, πως στη Νέα Σμύρνη τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα και του όζοντος, που είναι οι βασικοί ρύποι, είναι κάτω του επικίνδυνου ορίου».
Tο διοξείδιο του αζώτου προκύπτει από την καύση ορυκτών καυσίμων και η αιθάλη από πηγές, όπως οι εκπομπές καυσαερίων των οχημάτων και η καύση ξύλου.
Μπορεί να φταίει το γεγονός ότι η Νέα Σμύρνη είναι δήμος με οικοδομική έξαρση -με δεκάδες πολυκατοικίες που χτίζονται παράλληλα απ’ άκρη σ’ άκρη της πόλης;
«Δεν έχω σχετική ενημέρωση. Αυτό που ξέρω είναι ότι αν ισχύει πως οι κατασκευές δημιουργούν θέμα, στην περίπτωση που ο σταθμός μέτρησης ήταν στο Ελληνικό, θα έπρεπε να φύγουν όλοι οι κάτοικοι του.
Αυτό που θα ήταν χρήσιμο να δει κάποιος είναι αν το υπάρχον σύστημα μέτρησης δείχνει τη συνολική εικόνα του λεκανοπεδίου Αττικής, καθώς οι σταθμοί είναι ενδεικτικοί. Ως εκ τούτου, δίνουν την ακριβή εικόνα;».
Σε κάθε περίπτωση, δεν θα έπρεπε να υπάρχει μια πρωτοβουλία για την ενημέρωση των κατοίκων τις ημέρες που τα ποσοστά των ρύπων είναι υψηλά και άρα επικίνδυνα για την υγεία των δημοτών;
«Δίνονται οδηγίες, όταν οι ρύποι για τους οποίους μιλάμε είναι στα όρια συναγερμού. Αλλά δεν ήταν ποτέ την τελευταία 20ετια που ασχολούμαι με τον Δήμο. Ποτέ δεν φτάσαμε στο επίπεδο λήψης μέτρων. Αλλιώς θα έπρεπε να εκκενώνεται διαρκώς το κέντρο της Αθήνας.
Χρειάζεται εκείνοι που μετρούν και αξιολογούν τους ρύπους να ενημερώσουν σχετικά και να ελεγχθεί το σύστημα που υπάρχει με τους σταθμούς, ώστε να έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και την έγκαιρη πρόληψη».
ΠΩΣ ΜΑΣ ΣΚΟΤΩΝΟΥΝ ΤΑ PM2.5 ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΟ ΧΡΟΝΟ
Πήραμε την “μπάλα” από τον κύριο Κουτελάκη και την “περάσαμε” στον Δημήτρη Πειρουνάκη, πρόεδρο της Ένωσης Πτυχιούχων Περιβαλλοντολόγων Ελλάδας.
Πρώτα του ζητήσαμε να διευκρινίσει την επικινδυνότητα των μικροσωματιδίων PM 2.5, με τις έρευνες να έχουν δείξει ότι αυτά τα μικροσκοπικού μεγέθους σωματίδια των 2.5 μικρομέτρων (είναι μικρότερα της ανθρώπινης τρίχας -των 50 με 70μm), εισχωρούν βαθιά στους πνεύμονες και μπορούν να φτάσουν στην κυκλοφορία του αίματος προκαλώντας εκτεταμένα προβλήματα υγείας.
«Υπάρχει σημαντική σύγχυση στο κοινό σχετικά με τη διαφορά ανάμεσα στους αέριους ρύπους και τα αέρια του θερμοκηπίου. Το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), για παράδειγμα, είναι αέριο του θερμοκηπίου με περιβαλλοντικές συνέπειες, αλλά δεν είναι άμεσα τοξικό για την ανθρώπινη υγεία» λέει ο κύριος Πειρουνάκης.
«Είναι κρίσιμο να παρακολουθούμε και να μειώνουμε στις πόλεις μας τους αέριους ρύπους που έχουν άμεσες επιπτώσεις στην υγεία, όπως τα αιωρούμενα σωματίδια (PM), τα οξείδια του αζώτου (NOx) και τα οξείδια του θείου (SOx)».
«Τα PM10 (σωματίδια με διάμετρο μικρότερη ή ίση των 10 μικρομέτρων – μm), γνωστά και ως χονδρόκοκκα σωματίδια, είναι από τα πιο συνηθισμένα αιωρούμενα σωματίδια στην ατμόσφαιρα.
Δημιουργούνται από φθορά ελαστικών και φρένων οχημάτων, κατασκευαστικές εργασίες, καύση ορυκτών καυσίμων, εκπομπές από βιομηχανική δραστηριότητα, πυρκαγιές, διάφορες άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες καθώς και από φυσικές πηγές, όπως η σκόνη του εδάφους
Τα PM10 μπορούν να εισχωρήσουν στο αναπνευστικό σύστημα και να φτάσουν μέχρι τους πνεύμονες.
Τα PM2.5 δηλαδή τα λεπτότερα σωματίδια (διαμέτρου μικρότερης ή ίσης των 2,5 μικρομέτρων – μm), προέρχονται κυρίως από εξατμίσεις αυτοκινήτων, καύσεις πετρελαίου και ξύλου, βιομηχανικές εκπομπές, καθώς και από δευτερογενή σωματίδια που σχηματίζονται μέσω χημικών αντιδράσεων στην ατμόσφαιρα. Σε μικρότερο βαθμό, παράγονται και από κατασκευαστικές δραστηριότητες.
Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία, καθώς μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στους πνεύμονες και, μέσω των τριχοειδών αγγείων, να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος. Εκεί, ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές στην υγεία και για αυτό είναι σημαντικό να ελέγχονται».
Τα συγκεκριμένα μικροσωματίδια μπορούν να παραμείνουν στον αέρα για μέρες ή και μήνες, ενώ η βροχή βοηθά στην απομάκρυνσή τους.
Τι επιπλοκές προκαλούν τα PM2.5;
«Προβλήματα στην καρδιά, φλεγμονή των αγγείων, εμφράγματα μυοκαρδίου, εγκεφαλικά επεισόδια και αθηροσκλήρωση. Επηρεάζουν επίσης το αναπνευστικό σύστημα, προκαλώντας χρόνια αναπνευστική πνευμονοπάθεια και επιδείνωση του άσθματος, ενώ αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο, λόγω της πρόκλησης οξειδωτικού στρες».
ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΟΡΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΜΙΚΡΟΣΩΜΑΤΙΔΙΑ
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 3% των θανάτων κάθε χρόνου συνδέονται με αιωρούμενα σωματίδια. Το 5% αγγίζουν οι θάνατοι από καρκίνο του πνεύμονα.
Δεν θα έπρεπε λοιπόν, να υπάρχει προειδοποίηση;
Όπως λέει ο κύριος Πειρουνάκης «όταν υπάρχει υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση, εξαιτίας μιας πυρκαγιάς σε βιομηχανική μονάδα ή σε δασική περιοχή, υπάρχει ενημέρωση από την Πολιτική Προστασία».
Δεν θα έπρεπε να ενημερωνόμαστε από την τηλεόραση ή μια εφαρμογή τις ημέρες που είμαστε στο “κόκκινο”;
«Εδώ τίθεται ένα ζήτημα που χρειάζεται να εξεταστεί και αφορά τη νομοθεσία. Ποιο είναι το κριτήριο θέλουμε να ακολουθήσουμε για να ορίσουμε ότι βρισκόμαστε στο «κόκκινο»; Τα ετήσια όρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ή αυτά της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας;
Δεν είναι το ίδιο. Τα όρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι πιο αυστηρά, ενώ τα όρια της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας είναι περισσότερο ευέλικτα. O Παγκόσμιος Οργανισμός αναφέρει το ιδανικό -έχει ως προτεραιότητα την υγεία και ασφάλεια του πολίτη-, ενώ η Ευρωπαϊκή Νομοθεσία λαμβάνει υπ’ όψη την οικονομική και βιομηχανική δραστηριότητα των πόλεων και προσπαθεί να βρει μια ισορροπία. Αλλά ισορροπία εις όφελος ποιου;».
Σε ερώτηση αναφορικά με την έντονη οικοδομική δραστηριότητα ορισμένων περιοχών ο Κος Πειρουνάκης απάντησε «Για κάθε μεγάλη κατασκευαστική δραστηριότητα ή σε περιοχές με έντονη οικοδομική δραστηριότητα, όπως η Νέα Σμύρνη ή το Ελληνικό, μπορεί να καθοριστεί όριο στον αριθμό των ταυτόχρονων αδειών οικοδόμησης, ενώ παράλληλα να γίνεται τακτικός και αυστηρός έλεγχος των ρύπων από τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Πολύ σημαντικό είναι επίσης να εστιάσουμε στην αύξηση της πυκνότητας του δικτύου σταθμών που παρακολουθούν και μετρούν καθημερινά την ποιότητα του αέρα στις πόλεις μας, αλλά και στην ενεργοποίηση και ευαισθητοποίηση των πολιτών».
Το δίκτυο που μετράει τους ατμοσφαιρικούς ρύπους χρειάζεται ενίσχυση, για πιο ασφαλή δεδομένα.
ΕΙΝΑΙ ΕΠΑΡΚΕΣ ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΠΟΥ ΜΕΤΡΑΕΙ ΤΟΥΣ ΡΥΠΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ;
Δεν μπορούσαμε να μη μεταφέρουμε την ερώτηση του κυρίου Κουτελάκη, ως προς την επάρκεια του δικτύου με τους σταθμούς που υπάρχουν, σε σχέση με την αποτελεσματικότητα των μετρήσεων. Ισχύει πως όπου υπάρχει σταθμός, τα νούμερα είναι υψηλότερα συγκριτικά με τις άλλες περιοχές που καλύπτει και είναι πιο μακριά;
«Οι σταθμοί μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης παρέχουν σημειακές μετρήσεις, δηλαδή καταγράφουν την ποιότητα του αέρα στο ακριβές σημείο όπου βρίσκονται. Επειδή ο αέρας κινείται και η ρύπανση μεταφέρεται με αέριες μάζες, τα επίπεδα ρύπων διαφέρουν από το ένα σημείο στο άλλο. Ένα πυκνό δίκτυο μετρητικών σταθμών επιτρέπει την καλύτερη παρακολούθηση και κατανόηση της χωρικής διακύμανσης της ρύπανσης, καθώς καλύπτει περισσότερες περιοχές και μειώνει τα “κενά” δεδομένων. Η αξιοπιστία των μετρήσεων εξαρτάται επίσης από τη σωστή συντήρηση, βαθμονόμηση και παρακολούθηση επομένως και το θέμα των οικονομικών πόρων είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο».
Υπάρχουν και μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τα οποία έχουν καταγραφεί στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα “Καθαρός αέρας”. Ο στόχος είναι η συμμόρφωση των μελών κρατών με αυτά, ώστε να υπάρξει σημαντική μείωση έως το 2030.
Υπάρχουν και τεχνολογικές παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν, με τη χρήση τεχνολογιών αντιρύπανσης, τη βελτίωση των μέσων μαζικής μεταφοράς, την ενεργειακή εξοικονόμηση σε κτίρια, την προστασία και την αύξηση των χώρων πρασίνου και φυσικά, την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού που δεν ξέρει την απειλή που αντιμετωπίζει ήδη.
