Η αξιολόγηση των εργαζομένων, στη συγκεκριμένη περίπτωση των δημοσίων υπαλλήλων, έχει επανέλθει δυναμικά στο πολιτικό προσκήνιο. Η αφορμή ήταν η εισήγηση του πρωθυπουργού από το βήμα της Βουλής, να κατοχυρωθεί η αξιολόγηση στο Δημόσιο με ειδική πρόβλεψη στην επερχόμενη συνταγματική αναθεώρηση. Ήταν η πρώτη του δημόσια εμφάνιση μετά τις μεγαλειώδεις διαδηλώσεις για τα Τέμπη, όπου επέριψε τις ευθύνες σε όλους τους άλλους εκτός από την κυβέρνηση. Βγάζοντας ως άσσο από το μανίκι την αξιολόγηση των δημόσιων υπαλλήλων και από τους πολίτες, κατηγόρησε την αντιπολίτευση ότι αντιδρά σε κάθε αλλαγή που «επιβραβεύει τους ικανούς και συνετίζει τους ασυνεπείς». Κατέληξε ότι «πρέπει κάποια στιγμή η αδράνεια και ο ‘’ωχαδερφισμός’’ να γίνουν ευθύνη και επαγγελματισμός».
Θα έπρεπε κάποιος να τον έχει προειδοποιήσει ότι στο σπίτι του κρεμασμένου δεν μιλάνε για σχοινί. Εξάλλου αδράνεια και ωχαδερφισμό επέδειξαν τα στελέχη της δικής του κυβέρνησης, αγνοώντας τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις των εργαζομένων στον ΟΣΕ ότι είναι θέμα χρόνου να θρηνήσουμε θύματα, αφού τα τρένα είναι σε τραγική κατάσταση.
Το «στρίβειν δια της αξιολόγησης», χρησιμοποιήθηκε ως βολικό άλλοθι για να αποφύγει τις πολιτικές κακοτοπιές, μόνο που γύρισε μπούμπερανγκ.
Η εκπαιδευτικός Χρύσα Χοτζόγλου τέθηκε σε δυνητική αργία, επειδή συμμετείχε σε διαμαρτυρία ενάντια στην αξιολόγηση
Αξιολόγηση και κυνήγι μαγισσών
Κι ενόσω στη Βουλή ανταλλάσσονται λεκτικά πυρά, στην πραγματική ζωή εκατοντάδες εκπαιδευτικοί υφίστανται πειθαρχικές διώξεις επειδή υλοποίησαν τις αποφάσεις των σωματείων τους για αποχή από την αξιολόγηση.
Ήδη το μπαράζ διώξεων είχε ως πρώτο θύμα την εκπαιδευτικό Χρύσα Χοτζόγλου, που τέθηκε σε δυνητική αργία με απόφαση του πρώην υπουργού Παιδείας, επειδή συμμετείχε σε διαμαρτυρία μαζί με τους μαθητές του σχολείου, ενάντια στην αξιολόγηση νεοδιόριστης καθηγήτριας.
Σύμφωνα με τα σωματεία των εκπαιδευτικών, πρόκειται ίσως για την πρώτη απόλυση εκπαιδευτικού σε δημόσιο σχολείο για συνδικαλιστικούς λόγους, από την εποχή της Χούντας. Αυτό είναι το πραγματικό «κυνήγι μαγισσών», όχι αυτό που ισχυρίζεται ότι υπέστη ο Αρίστος Δοξιάδης, αντιστρέφοντας πλήρως το νόημα της συγκεκριμένης έκφρασης.
Στην Υγεία θετικά θα αξιολογούνται όσοι λειτουργούν ως «κόφτες» στη δωρεάν περίθαλψη των ασθενών
Πώς δουλεύει η αξιολόγηση στο Δημόσιο
Η αξιολόγηση των εργαζομένων υπάρχει ήδη στο δημόσιο, μόνο που ο τρόπος που λειτουργεί είναι κάθε άλλο παρά αμερόληπτος. Για παράδειγμα στην υγεία, όπως επισημαίνουν υγειονομικοί, οι «ικανοί που επιβραβεύονται» θα είναι εκείνοι που πειθαρχούν στα μέτρα της κυβέρνησης και όχι απαραίτητα εκείνοι που τιμούν τον όρκο του Ιπποκράτη.
«Οι συνάδελφοι οικογενειακοί γιατροί θα αξιολογούνται θετικά αν λειτουργούν αποτελεσματικά σαν ‘κόφτες’ για να μπαίνει φραγμός για παραπέρα εξετάσεις ή ιατρικές επισκέψεις σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων και έτσι να διασφαλίζεται ότι αυτά που θα ‘στοιχίζει’ ο ασθενής στα Ασφαλιστικά Ταμεία (τα υποχρηματοδοτούμενα από το κράτος και τους επιχειρηματικούς ομίλους), δε θα υπερβαίνουν το όριο των πετσοκομμένων προϋπολογισμών», είναι ένα παράδειγμα που δίνει η Ομοσπονδία Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδας (ΟΕΝΓΕ)
Και τι γίνεται στον ιδιωτικό τομέα;
Ένα επιχείρημα υπέρ της αξιολόγησης στο δημόσιο είναι ότι επιτέλους πρέπει να κριθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι, όπως γίνεται στον ιδιωτικό τομέα, για να δούμε αν είναι ικανοί και όχι άχρηστοι.
Μόνο που όποιος έχει δουλέψει έστω και μια μέρα στη ζωή του στον ιδιωτικό τομέα, γνωρίζει πολύ καλά ότι ούτε και εκεί υπάρχει απαραίτητα αξιοκρατία, ενώ η αξιολόγηση όπου γίνεται, δεν πάντα αντικειμενική ούτε δίκαιη.
Την άποψη των εργαζομένων ότι οι επίσημες εταιρικές αξιολογήσεις λειτουργούν κυρίως ως δικαιολογία για απολύσεις, φαίνεται να συμμερίζεται όχι κάποιο αριστερίστικο συνδικαλιστικό φυλλάδιο, αλλά η εφημερίδα-βίβλος του οικονομικού φιλελευθερισμού, οι Financial Times.
Μόνο το 2% των επικεφαλής ανθρώπινου δυναμικού σε εταιρείες του Fortune 500 είναι πεπεισμένοι ότι η αξιολόγηση εμπνέει τους υπαλλήλους τους να βελτιώνονται
Με αφορμή τις χιλιάδες απολύσεις στη Meta του Μαρκ Ζάκερμπεργκ, και τις απολύσεις δημόσιων υπαλλήλων από τον Τραμπ, με πρόσχημα τις «χαμηλές επιδόσεις» και τις επερχόμενες απολύσεις στο βρετανικό δημόσιο, οι FT ασκούν προσεκτική αλλά αυστηρή κριτική στα συστήματα αξιολόγησης.
Φυσικά η κριτική γίνεται από την πλευρά των εργοδοτών και όχι των δικαιωμάτων των εργαζομένων, θέτοντας το ερώτημα «πώς εντοπίζεις έναν υπάλληλο με χαμηλή απόδοση».
Η απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει απάντηση, και ότι το να διαχωρίσεις την εργασιακή ήρα από το στάρι είναι «πολύ πιο δύσκολο από ό,τι θα έπρεπε να είναι, παρά τις δεκαετίες προσπαθειών από τις επιχειρήσεις».
Αμερικάνικη συνταγή
Οι αξιολογήσεις του προσωπικού είναι δεδομένες στον ιδιωτικό τομέα στις μεγάλες εταιρείες, με πρώτες διδάξασες τις ΗΠΑ. Ήδη από τη δεκαετία του 1940, περίπου το 60% των αμερικανικών εταιρειών χρησιμοποιούσαν αξιολογήσεις για τον καθορισμό της απόδοσης και της αμοιβής του προσωπικού και μέχρι τη δεκαετία του 1960, οι ειδικοί λένε ότι το ποσοστό αυτό πλησίαζε το 90%.
Σε πρόσφατη έρευνα, το 49% των εργαζομένων στις ΗΠΑ δήλωσε ότι αξιολογείται ετησίως ή ανά διετία, ενώ ένα άλλο 38% είχε πιο συχνές «εξετάσεις επιδόσεων».
Οι FT αναγνωρίζουν τη χρησιμότητα των αξιολογήσεων ως γενικό κανόνα. «Οι εργοδότες θέλουν να τσεκάρουν τη φόρμα του εργατικού δυναμικού και οι εργαζόμενοι θέλουν να έχουν μια αίσθηση πόσο καλά θεωρείται ότι τα πάνε και πόσο προοδεύουν».
Υπάρχει όμως ένα «αλλά» που σχεδόν ανατρέπει το παιχνίδι. Κανονικά το να μπορείς να «μανατζάρεις» την απόδοση του προσωπικού απαιτεί χρόνο και προσοχή. Όμως επειδή οι μεγάλες εταιρείες αποψιλώνουν το στελεχικό δυναμικό σε θέσεις μάνατζμεντ, ακόμα και τα πιο προσεκτικά σχεδιασμένα συστήματα αξιολόγησης αποτυγχάνουν να καταγράψουν την πραγματική εικόνα στο «πεδίο».
Αντιδημοφιλείς αξιολογήσεις
Ως αποτέλεσμα οι αξιολογήσεις είναι εντελώς αντιδημοφιλείς. Οι εργαζόμενοι θεωρούν ότι είναι άδικες και μη χρήσιμες. Οι διευθυντές τις θεωρούν αναξιόπιστες και απίστευτα χρονοβόρες. Η Deloitte αναθεώρησε τις αξιολογήσεις της αφού ανακάλυψε ότι ο οργανισμός ξόδευε σχεδόν δύο εκατομμύρια ώρες ετησίως σε ένα σύστημα διαχείρισης της απόδοσης που παρήγαγε βαθμολογίες αξιολόγησης που αποκάλυπταν περισσότερα για τους βαθμολογητές παρά για τους αξιολογούμενους.
Ακόμα και τα «τοπ» αφεντικά του κόσμου έχουν ενδοιασμούς. Μόνο το 2% των επικεφαλής ανθρώπινου δυναμικού σε εταιρείες του Fortune 500 είναι πεπεισμένοι ότι το σύστημα διαχείρισης της απόδοσης εμπνέει τους υπαλλήλους τους να βελτιώνονται, όπως έδειξαν τα στοιχεία της Gallup πέρυσι.
Το αντίδοτο που προτείνεται στις «προκάτ» αξιολογήσεις, είναι η πιο στενή σχέση με το προσωπικό, με «συνεχή επιτήρηση και ανατροφοδότηση». Όμως ούτε αυτό δουλεύει, γιατί χρειάζεται χρόνο που οι περισσότεροι μάνατζερ δεν έχουν.
Οι FT καταλήγουν ότι οι αξιολογήσεις εργαζομένων είναι στην καλύτερη περίπτωση «έργο σε εξέλιξη». Είναι σαν να λες ότι οι αξιολογήσεις είναι άχρηστες, χωρίς να το λες.
