Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τον «οδικό χάρτη για την ποιοτική απασχόληση» (Quality Jobs Roadmap), ξεκινώντας παράλληλα κύκλο διαβουλεύσεων για τον επερχόμενο κανονισμό Quality Jobs Act. Όπως μας ενημερώνει πρόκειται «για μια νέα νομοθετική πρόταση, που θα εξασφαλίζει τα δικαιώματα των εργαζομένων, συμβαδίζοντας παράλληλα με τις τεχνολογικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές».
«Κάθε θέση εργασίας στην Ευρώπη, πρέπει να είναι μια ποιοτική θέση εργασίας», δήλωσε η Επίτροπος Εργασίας και Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ροξάνα Μινζάτου. «Με αυτό τον τρόπο θα προσελκύσουμε ταλέντα, θα μειώσουμε το φαινόμενο των εργαζόμενων φτωχών και θα ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα και την κοινωνική συνοχή στην Ευρώπη».
Τι σημαίνει ποιοτική απασχόληση
Η Κομισιόν παραδέχεται ότι δεν υπάρχει ένας ενιαίος και μοναδικός ορισμός για την ποιοτική απασχόληση. Όμως σε γενικές γραμμές οι ποιοτικές θέσεις εργασίας πρέπει να προσφέρουν τα παρακάτω:
- δίκαιη αμοιβή
- ασφαλείς και υγιεινές συνθήκες εργασίας
- προστασία από το άγχος και άλλους κινδύνους στην εργασία
- ασφάλεια στην εργασία
- ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής
- ισότητα των φύλων
- πρόσβαση σε δεξιότητες
- κατάρτιση και επαγγελματική εξέλιξη
- ισχυρή κοινωνική προστασία
- κάλυψη από συλλογικές διαπραγματεύσεις.
Οι ποιοτικές θέσεις εργασίας είναι απαραίτητες για την ευημερία των ανθρώπων, και για μια ισχυρή και ανταγωνιστική κοινωνική Ευρώπη διακηρύττει ο Οδικός Χάρτης της Κομισιόν Οι εργαζόμενοι σε ποιοτικές θέσεις εργασίας προωθούν την καινοτομία, συμβάλλοντας στην αύξηση της παραγωγικότητας, ενώ παράλληλα ωφελούνται και ενισχύονται οι επιχειρήσεις.
Όμως ανάμεσα στις διακηρύξεις για ποιοτική απασχόληση και στο τι ισχύει στην αγορά εργασίας, μεσολαβεί χάσμα. Στη χώρα μας το χάσμα αυτό είναι ενίοτε χαώδες.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει υποσχεθεί επανειλημμένα «πολλές και ποιοτικές θέσεις εργασίας», πανηγυρίζοντας για την αύξηση της απασχόλησης και τη μείωση της ανεργίας. Όπως όμως φαίνεται από τη ροή μισθωτής απασχόλησης του ΕΡΓΑΝΗ, οι περισσότερες νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται είναι εποχικές, με χαμηλούς μισθούς και έμφαση στους κλάδους του τουρισμού (καταλύματα-εστίαση) και του εμπορίου. Ως αποτέλεσμα υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις, ακολουθώντας τη ροή της τουριστικής σεζόν.
Κι ενώ η μεταποίηση, ιδίως η βιομηχανία τροφίμων, παρουσιάζει δυναμική, όπως και οι τεχνικές, επαγγελματικές και επιστημονικές δραστηριότητες, την πρωτοκαθεδρία εξακολουθούν να έχουν θέσεις εργασίας χαμηλής ποιότητας και χαμηλής παραγωγικότητας
Πώς σκοράρουμε στην ποιότητα εργασίας
Αν θέλουμε να αξιολογήσουμε την ποιότητα εργασίας στην Ελλάδα με βάση τις προϋποθέσεις που θέτει η Κομισιόν, το αποτέλεσμα είναι απογοητευτικό. Δύσκολα μπορούμε να μιλάμε για δίκαιη αμοιβή, όταν οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη, σε όρους αγοραστικής δύναμης. Αντίστοιχα, έχουμε από τα υψηλότερα ποσοστά εργαζομένων σε κίνδυνο φτώχειας, 10,7%, έναντι 8,2% στην ΕΕ.
Αντίστοιχα, όταν έχουμε ένα εργατικό δυστύχημα σχεδόν κάθε δύο μέρες, δύσκολα μπορούμε να μιλάμε για ασφαλείς συνθήκες εργασίας.
Η ισότητα των φύλων ισχύει μόνο στα λόγια, αφού οι γυναίκες έχουν μεσοσταθμικά τουλάχιστον 200 ευρώ χαμηλότερους μισθούς από τους άντρες, ενώ η ψαλίδα αυξάνεται όταν φτάνουμε στη σύνταξη.
Η ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής πάει περίπατο όταν ψηφίζονται νόμοι που οδηγούν στην εργασιακή εξουθένωση, ενώ ήδη oι Έλληνες έχουν τη μεγαλύτερη εργάσιμη εβδομάδα στην ΕΕ.
Όσο για την κάλυψη από συλλογικές διαπραγματεύσεις, τα ποσοστά είναι από τα πλέον χαμηλά στην Ευρώπη, με μόλις δύο στους δέκα να καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις εργασίας (ΣΣΕ). Η πρόσφατη κοινωνική συμφωνία για τις ΣΣΕ φιλοδοξεί να αυξήσει αυτό το ποσοστό. Όμως ο στόχος της ΕΕ, για κάλυψη τουλάχιστον του 80% των εργαζομένων από συλλογικές διαπραγματεύσεις, παραμένει μακρινός.
Δουλειές με «θωράκιση για το μέλλον»
Ο οδικός χάρτης για την ποιοτική απασχόληση στην Ευρώπη, στοχεύει στο να δημιουργήσει θέσεις εργασίας που θα είναι υψηλής ποιότητας αλλά και «future proof», θωρακισμένες δηλαδή στις αναταράξεις και τις κρίσεις που επιφυλάσσει το κοντινό μέλλον.
Η παραπάνω δήλωση προθέσεων «φωτογραφίζει», μεταξύ άλλων, την ανησυχία για το κατά πόσο κινδυνεύουν οι θέσεις εργασίας από την εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης. Γι’αυτό και γίνεται ειδική αναφορά στη «διασφάλιση της υιοθέτησης και της υπεύθυνης χρήσης νέων τεχνολογιών με παράλληλη προστασία των εργαζομένων». Αντίστοιχα, ζητείται «η υποστήριξη των εργαζομένων και των επιχειρήσεων στις πράσινες, ψηφιακές και δημογραφικές μεταβάσεις», μέσω της ανάπτυξης δεξιοτήτων, της ενημέρωσης της διαβούλευσης αλλά και των επαρκών επενδύσεων.
Στο μικροσκόπιο αλγόριθμοι και υπεργολαβίες
Η πρώτη φάση της διαβούλευσης της Κομισιόν με τους κοινωνικούς εταίρους, δίνει μεταξύ άλλων προτεραιότητα στην αλγοριθμική διαχείριση και τεχνητή νοημοσύνη (AI) στην εργασία. Αναγνωρίζεται ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να εξοικονομήσει χρόνο και να αυξήσει την παραγωγικότητα. Ωστόσο, το 84 % των Ευρωπαίων πιστεύει ότι αυτές οι τεχνολογίες πρέπει να διαχειρίζονται προσεκτικά στον χώρο εργασίας.
Στην Ελλάδα η αλγοριθμική διαχείριση της εργασίας βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Ωστόσο σε τομείς που εφαρμόζεται, υπάρχουν αντιδράσεις για μεροληπτικές και αδιαφανείς πρακτικές.
Αντίστοιχα, η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και ψηφιακών εργαλείων, φέρνει έντονα στο προσκήνιο τα θέματα των ψυχοκοινωνικών κινδύνων στην εργασία. Σύμφωνα με την Κομισιόν, το 2025, οι τρεις στους δέκα εργαζόμενους (29%) δήλωσαν ότι βίωσαν άγχος, ανησυχία ή κατάθλιψη που προκλήθηκε ή επιδεινώθηκε από την εργασία, ποσοστό αυξημένο σε σύγκριση με το 2022 (27%).
Στην Ελλάδα το εργασιακό άγχος είναι πολλαπλάσιο, ιδίως ανάμεσα στους νέους. Στην νέα έρευνα του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ για τους εργαζόμενους της Gen Z, το 53% αντιμετωπίζει άγχος και στρες, το 60% βιώνει εξουθένωση, και το 46% αισθάνεται ότι η εργασια επιβαρύνει την υγεία ή τον ύ ύπνο του.
Ξεχωριστή έμφαση δίνεται στις υπεργολαβίες στην εργασία – το φαινόμενο του outsourcing και των «ενοικιαζόμενων εργαζόμενων». Αναγνωρίζεται ότι οι υπεργολαβίες, αν και ωφελούν τις επιχειρήσεις, οδηγούν συχνά σε καταχρηστικές πρακτικές, παραβιάσεις του εργασιακού δικαίου και των κανονισμών υγείας και ασφάλειας. Όσο πιο μακριά και σύνθετη είναι η αλυσίδα των υπεργολαβιών, τόσο μεγαλύτεροι είναι οι κίνδυνοι.
