Σε καθεστώς υψηλής αβεβαιότητας βρίσκεται η παγκόσμια οικονομία από τον πόλεμο του Ισραήλ ενάντια στη Χαμάς και τον ευρύτερο κίνδυνο που αυτός δημιουργεί για τη Μέση Ανατολή.
Ειδικά καθώς η ιστορία προηγούμενων συγκρούσεων στην περιοχή δείχνει ιστορικά μεγάλες ανατιμήσεις για τις τιμές της ενέργειας, οι οποίες προκαλούν έκρηξη πληθωρισμού πλήττοντας -εκτός από το ανθρώπινο και κοινωνικό κόστος- και τις τσέπες των νοικοκυριών.
Εγκλωβισμένη η παγκόσμια οικονομία
Οι μέχρι τώρα εχθροπραξίες μπορεί να μην είναι της έκτασης των πολέμων στο Κουβέιτ ή της σύγκρουσης Ιράν και Ιράκ, αλλά ο κίνδυνος παραμονεύει πρώτον επειδή η ευρωπαϊκή και η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται ήδη εγκλωβισμένη σε περιβάλλον υψηλών τιμών και επιτοκίων και δεύτερον επειδή κανείς δεν γνωρίζει το πώς θα εξελιχθεί η σύγκρουση αυτή.
Τα παραδείγματα είναι χαρακτηριστικά. Μετά τον πόλεμο στο Κουβέιτ το 1990, οι μέσες τιμές του πετρελαίου είχαν αυξηθεί κατά μέσο όρο 100% στο τρίμηνο από την έναρξη των εχθροπραξιών. Με το εμπάργκο του αραβικού πετρελαίου και την επανάσταση στο Ιράν το 1978, οι αντίστοιχες τιμές είχαν αυξηθεί πάνω από 50%, ενώ με τον εμφύλιο στη Λιβύη το 2014 και τον πόλεμο Ιράν και Ιράκ το 1980 οι αυξήσεις είχαν ξεπεράσει το 20%.
Αμέσως μετά το ξέσπασμα των συγκρούσεων, το πετρέλαιο έφτασε να ενισχύεται κατά 14% για να πέσει στη συνέχεια. Σήμερα επίσης που η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από το φυσικό αέριο, οι τιμές έκαναν ράλι 36% μετά την έναρξη των συγκρούσεων στο Ισραήλ για να υποχωρήσουν κι αυτές στη συνέχεια.
Ήδη οι πρώτες αναλύσεις δείχνουν την έκταση του κινδύνου. Ο αρθρογράφος του Bloomberg, Niall Ferguson, παρουσιάζει αποκαλυπτικά συγκριτικά ιστορικά στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία το πετρέλαιο εκτινάχθηκε 7,2% τις δύο εβδομάδες μετά τις 7 Οκτωβρίου που εκδηλώθηκε η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, την απαρχή εν αναμονή πιθανών διαταραχών του εφοδιασμού. Ο χρυσός σημείωσε άνοδο 8,1%. Στις 19 Οκτωβρίου το επιτόκιο στο 10ετές κρατικό ομόλογο των ΗΠΑ ξεπέρασε το 5% για πρώτη φορά από το 2007.
Αυτές ήταν κινήσεις της αγοράς πολύ μεγαλύτερες από εκείνες που προκλήθηκαν από τις πιο πρόσφατες κρίσεις στις οποίες έχει εμπλακεί το Ισραήλ, αναφέρει: τον πόλεμο του Λιβάνου το 1982 και το 2006 και τις προηγούμενες συγκρούσεις στη Γάζα την περίοδο 2008-09 και το 2014. Οι πρόσφατες μεταβολές ήταν πιο κοντά στο ξέσπασμα του τον πόλεμο του Κόλπου το 1990. Δύο εβδομάδες μετά την ιρακινή εισβολή στο Κουβέιτ στις 2 Αυγούστου, ο χρυσός αυξήθηκε κατά 5,8% και το πετρέλαιο 15,6%. «Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή δεν έχει τελειώσει. Ούτε ο πόλεμος κατά του πληθωρισμού. Και η νίκη τελικά θα κοστίσει αρκετά», καταλήγει ο Ferguson.
Ανησυχία αλλά και αισιοδοξία από Goldman Sachs
Ο πόλεμος Ισραήλ και Χαμάς θα μπορούσε να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη και τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ, εκτός εάν οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας παραμείνουν συγκρατημένες, αναφέρει την ίδια στιγμή σε νέα έκθεσή της Goldman Sachs.
Η μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα στον κόσμο πιστεύει ότι οι συνεχιζόμενες εχθροπραξίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις ευρωπαϊκές οικονομίες προκαλώντας μείωση εμπορίου, υψηλότερων τιμών ενέργειας και χαμηλότερης εμπιστοσύνης των καταναλωτών.
Το θετικό είναι όμως, σύμφωνα με τον οίκο, ότι –προς το παρόν τουλάχιστον- δεν αναμένεται πετρελαϊκό και πληθωριστικό σοκ ανάλογο με αυτό προηγούμενων συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή.
Η Goldman Sachs θεωρεί ότι οι αυστηρότερες χρηματοοικονομικές συνθήκες θα μπορούσαν να επιβαρύνουν την ανάπτυξη και να επιδεινώσουν την οικονομική δραστηριότητα από τα υψηλότερα επιτόκια στην ευρωζώνη, χωρίς όμως να προβλέπει αντίστοιχο μοτίβο μεταξύ των χρηματοοικονομικών συνθηκών και προηγούμενων επεισοδίων έντασης στη Μέση Ανατολή.
Ο πιο σημαντικός και δυνητικά αρνητικός τρόπος με τον οποίο οι εντάσεις θα μπορούσαν να επεκταθούν στην ευρωπαϊκή οικονομία είναι μέσω των αγορών πετρελαίου και φυσικού αερίου, προειδοποιεί η τράπεζα. «Από τότε που ξέσπασε η τρέχουσα σύγκρουση, οι αγορές εμπορευμάτων παρουσίασαν αυξημένη αστάθεια, με τις τιμές του αργού πετρελαίου Brent και του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου να αυξάνονται κατά περίπου 9% και 34% στο υψηλό τους, αντίστοιχα», αναφέρεται στην έκθεση.
Η ομάδα εμπορευμάτων (commodities) της Goldman αξιολόγησε σειρά από αρνητικά σενάρια στα οποία οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να αυξηθούν μεταξύ 5% και 20% πάνω από τις σημερινές προβλέψεις των περίπου 90 δολαρίων το βαρέλι, ανάλογα με τη σοβαρότητα του σοκ προσφοράς πετρελαίου.
Κάθε 10% αύξηση στο πετρέλαιο αυξάνει 0,3% τον πληθωρισμό
Όταν υπάρχει διατηρήσιμη αύξηση της τιμής του πετρελαίου κατά 10%, συνήθως αυτό μειώνει το πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ κατά περίπου 0,2% μετά από ένα χρόνο και ενισχύει τις τιμές καταναλωτή κατά σχεδόν 0,3 ποσοστιαίες μονάδες σε αυτό το διάστημα, με παρόμοια αποτελέσματα να παρατηρούνται και στη Βρετανία σύμφωνα με τους αναλυτές της τράπεζας.
Από τι θα εξαρτηθούν οι εξελίξεις
«Πόσο μεγάλες μπορεί να είναι λοιπόν οι επιπτώσεις;» διερωτάται ο Μάρτιν Γουλφ από τους Financial Times. Αυτό εξαρτάται από την απάντηση σε δύο περαιτέρω ερωτήσεις. Πρώτον, πόσο σοβαρά και πόσο μακριά μπορεί να εξαπλωθεί ο πόλεμος και οι πολιτικές του προεκτάσεις; Και δεύτερον, ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία, σε μεγάλο βαθμό (αλλά όχι αποκλειστικά) μέσω των αγορών ενέργειας;
Η περιοχή είναι με διαφορά ο σημαντικότερος παραγωγός ενέργειας στον κόσμο: σύμφωνα με στοιχεία 2023, από εκεί προέρχεται το 48% των παγκόσμιων αποθεμάτων και από εκεί παράγεται το 33% του πετρελαίου σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία των ΗΠΑ, το 2018 διακινήθηκε από τα στενά του Ορμούζ, στον Περσικό Κόλπο το 20% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου.
Καμπανάκι από ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα
Από τη σύγκρουση Ισραήλ και Χαμάς, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποιούν για αύξηση των τιμών του πετρελαίου και νέες πληθωριστικές πιέσεις εν μέσω «νέου σύννεφου», όπως το ονομάζουν, που «σκοτεινιάζει τον όχι και τον πιο ηλιόλουστο ορίζοντα για την παγκόσμια οικονομία». Ο Pierre-Olivier Gourinchas, επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, δήλωσε ότι είναι πολύ νωρίς ακόμη για να εκτιμηθεί ο αντίκτυπος στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη και επεσήμανε ότι ανησυχεί για τυχόν ανοδικές τάσεις στις τιμές του πετρελαίου.
Αρνητικό σενάριο με πετρέλαιο στα 150 δολάρια
Εάν ο πόλεμος επεκταθεί σε σημείο που να υπάρξει άμεση παρέμβαση από το Ιράν και τις Ηνωμένες Πολιτείες, τότε θα υπάρξουν σοβαρές παγκόσμιες οικονομικές συνέπειες, εκτινάσσοντας την τιμή του πετρελαίου πάνω από τα 150 δολάρια το βαρέλι και θα επιβραδύνουν οικονομική δραστηριότητα καθώς οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις θα αντιμετωπίζουν αυξημένες τιμές , δήλωσε στο ABC News ο Γκρέγκορι Ντάκο, επικεφαλής οικονομολόγος στην εταιρεία συμβούλων EY. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να μειώσει την προσαρμοσμένη από τον πληθωρισμό αύξηση του ΑΕΠ των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια ενός έτους κατά 1,2%, που ανέρχεται σε 500 δισεκατομμύρια δολάρια σε χαμένη παραγωγή, εκτιμά η εταιρεία.
