Πώς επηρεάζουν οι περίοδοι ακραίας ζέστης την συνολική παραγωγικότητα της οικονομίας; Νέα έρευνα που δημοσιοποίησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αναφέρει ότι για κάθε αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας κατά 2 °C, προβλέπεται μείωση της συνολικής παραγωγικότητας κατά 1,68%. Οι επιπτώσεις είναι ακόμα πιο έντονες σε περίπτωση αύξησης της θερμοκρασίας κατά 4 °C, με τις απώλειες παραγωγικότητας να αυξάνονται σε περίπου 6,8%.
Τα ευρήματα της νέας έρευνας είναι πολύ πιο απαισιόδοξα από εκείνα προηγούμενων ερευνών, που υπολόγιζαν μόνο τις άμεσες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην παραγωγικότητα, σε επίπεδο επιχείρησης, χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν οικονομικούς παράγοντες όπως οι στρεβλώσεις στην κατανομή των πόρων.
Το δεύτερο ανησυχητικό συμπέρασμα, τονίζουν οι αναλυτές, είναι ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να επιδεινώσει τις υπάρχουσες περιφερειακές ανισότητες, διευρύνοντας το οικονομικό χάσμα Βορρά-Νότου. Η διάσταση αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την ελληνική οικονομία, που ήδη εμφανίζει σημαντική υστέρηση στην παραγωγικότητα σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ.
Τι λύσεις προτείνονται
Όμως δεν είναι όλα μαύρα. Το οικονομικό κόστος των ακραίων κλιματικών φαινομένων μπορεί να μετριαστεί αν εφαρμοστούν κατάλληλες πολιτικές, ανάλογα με τις ανάγκες κάθε περιοχής. Ιδιαίτερη έμφαση οφείλει να δοθεί στις επενδύσεις σε τεχνολογίες προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή: Μέσα προστασίας από τις φυσικές καταστροφές, συστήματα αποδοτικής χρήσης των πόρων (ενέργεια, νερό), ανθεκτικότητα των υποδομών κ.ά. Σύμφωνα με τους ερευνητές η υιοθέτηση τεχνολογιών προσαρμογής μπορεί να μετριάσει την οικονοιμκή ζημιά από τα ακραία κλιματικά φαινόμενα, κατά 20% με 30%.
Για την Ελλάδα αυτό θα σήμαινε ότι πρέπει να απεξαρτηθούμε από την «μονοκαλλιέργεια» του τουρισμού και του real estate, και να δώσουμε έμφαση σε παραγωγικές επενδύσεις: στη βιομηχανία, την καινοτομία, την οικονομία της γνώσης αλλά και στον πολύπαθο πρωτογενή τομέα, αντι να μοιράζονται παρανόμως επιδοτήσεις σε «ημέτερους», όπως έγινε με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Άμεσες και έμμεσες συνέπειες στην παραγωγικότητα
Μία από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας λόγω της αύξησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η τάση αυτή επιβάλλει άμεσες απώλειες παραγωγικότητας στις επιχειρήσεις, καθώς η ακραία ζέστη μειώνει την αποδοτικότητα των εργαζομένων και επηρεάζει αρνητικά την απόδοση των μηχανημάτων.
Αν και οι άμεσες επιπτώσεις είναι σημαντικές, υπάρχουν έμμεσες επιπτώσεις που είναι εξίσου σοβαρές, αλλά συχνά παραβλέπονται, υπογραμμίζει η έρευνα.
Οι έμμεσες επιπτώσεις προέρχονται από την περιορισμένη ικανότητα των επιχειρήσεων να προσαρμόζουν αποτελεσματικά τους εισροές τους (πρώτες ύλες, ενέργεια, μηχανήματα, εργασία) σε κλιματικές διαταραχές.
Μια περίοδος ακραίων θερμοκρασιών μπορεί να μειώσει την παραγωγικότητα κατά 10%
Μείωση παραγωγικότητας ως 10%
Ένα παράδειγμα που θέτουν οι οικονομολόγοι – συνεργάτες της ΕΚΤ είναι το εξής: Έστω ότι έχουμε ένα φαινόμενο ακραίων θερμοκρασιών που επηρεάζει το ήμισυ μιας χώρας, με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις της να παραμείνουν εκτός λειτουργίας για το 20% του χρόνου, με συνέπεια τη μείωση της παραγωγής τους κατά 20%.
Σε μια οικονομία χωρίς τριβές, όπου οι επιχειρήσεις δεν έχουν κανένα κόστος προσαρμογής των εισροών και μπορούν να λειτουργούν με σταθερές αποδόσεις κλίμακας, η συνολική παραγωγικότητα θα παρέμενε η ίδια, καθώς οι εισροές και οι εκροές θα συρρικνώνονταν στον ίδιο βαθμό.
Ωστόσο, εάν οι μη επηρεαζόμενες επιχειρήσεις μπορούν να αυξήσουν την παραγωγή τους, ενώ οι επηρεαζόμενες επιχειρήσεις δεν μπορούν να προσαρμόσουν τη χρήση των εισροών τους, η οικονομία βιώνει μια κακή κατανομή των πόρων.
Το αποτέλεσμα είναι μια μείωση της συνολικής παραγωγικότητας λόγω ενός έμμεσου αποτελέσματος, δηλαδή, οι εισροές κατανέμονται αναποτελεσματικά μεταξύ των επιχειρήσεων.
Στο παραπάνω σενάριο, η μείωση αυτή θα ήταν περίπου 10%.
Το παραπάνω παράδειγμα αναδεικνύει το πώς οι τριβές σε επίπεδο επιχειρήσεων μπορούν να μεγεθύνουν τις συνολικές οικονομικές συνέπειες των κλιματικών σοκ. Αυτό είναι επίσης σημαντικό για τα ολοκληρωμένα μοντέλα αξιολόγησης, τα οποία συχνά αφαιρούν τις μικροοικονομικές λεπτομέρειες, υποτιμώντας ενδεχομένως το πραγματικό οικονομικό κόστος της κλιματικής αλλαγής, σημειώνουν οι αναλυτές.
Το παράδειγμα της Ιταλίας
Οι συντάκτες της μελέτης εξέτασαν τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις των ακραίων θερμοκρασιών στην παραγωγικότητα των επιχειρήσεων σε όλη την Ιταλία, με βάση μετεωρολογικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Κοπέρνικος. Η επιλογή της χώρας δεν είναι τυχαία: «Η ποικιλόμορφη κλιματική και οικονομική γεωγραφία της Ιταλίας – που εκτείνεται από τα βιομηχανικά κέντρα των Άλπεων στο βορρά έως τις θερμότερες, λιγότερο βιομηχανοποιημένες περιοχές στο νότο – αποτελεί ένα ιδανικό φυσικό εργαστήριο για τη μελέτη των οικονομικών συνεπειών της μεταβολής της θερμοκρασίας» σημειώνουν.
Ποια είναι η επίδραση της θερμοκρασίας στην απόδοση των επιχειρήσεων;
Οι περίοδοι πολύ υψηλών θερμοκρασιών μειώνουν τις πωλήσεις κατά περίπου 0,8%, με κάθε επιπλέον ημέρα πάνω από 40 °C να ισοδυναμεί με σχεδόν δύο ημέρες απώλειας πωλήσεων. Ανταποκρινόμενες σε αυτές τις συνθήκες, οι επιχειρήσεις μειώνουν σημαντικά το εργατικό δυναμικό και τις πρώτες ύλες, αλλά δεν προσαρμόζουν τη χρήση του κεφαλαίου τους.
Για παράδειγμα, διαπιστώνεται ότι ένα εργοστάσιο μειώνει σημαντικά την παραγωγική του δραστηριότητα κατά τις περιόδους ακραίας ζέστης. Για να αντιμετωπίσει αυτή τη μείωση της παραγωγής, μειώνει τις βάρδιες των εργαζομένων και περιορίζει προσωρινά τις αγορές πρώτων υλών.
Ωστόσο, τα μηχανήματα, τα συστήματα ψύξης και η υλική υποδομή του παραμένουν αμετάβλητα. Η προσαρμογή ή η μεταφορά αυτών των κεφαλαιουχικών στοιχείων είναι δαπανηρή, με αποτέλεσμα να παραμένουν υποαξιοποιημένα. Ως εκ τούτου, το κεφάλαιο του εργοστασίου δεν αξιοποιείται αποτελεσματικά και η απόδοση της επένδυσης – η οριακή παραγωγικότητά του – μειώνεται.
Η πλήρης έρευνα ΕΔΩ
