Με το «πιστόλι στο κρόταφο» βρίσκονται οι πιο ευάλωτες οικονομικές χώρες του κόσμου που καλούνται να επιστρέψουν δυσθεώρητα για τους προϋπολογισμούς τους ποσά στην Κίνα από δάνεια που ως επί το πλείστον τους εκχωρήθηκαν στο πλαίσιο της πολιτικής «μια ζώνη και ένας δρόμος».
Αυτό προκύπτει από ανάλυση του αυστραλιανού Ινστιτούτου Lowy, ενός thinktank εξωτερικής πολιτικής, την οποία δημοσιεύει ο Guardian, σύμφωνα με την οποία το 2025 οι φτωχότερες 75 χώρες βρίσκονται αντιμέτωπες με ρεκόρ χρέους, ύψους 22 δισ. δολαρίων ΗΠΑ, προς την Κίνα.
«Τώρα, και για το υπόλοιπο αυτής της δεκαετίας, η Κίνα θα είναι περισσότερο εισπράκτορας χρέους παρά τραπεζίτης στον αναπτυσσόμενο κόσμο», αναφέρουν οι συντάκτες της ανάλυσης. «Ο δανεισμός της Κίνας έχει καταρρεύσει ακριβώς όταν χρειάζεται περισσότερο, αντί να δημιουργεί μεγάλες καθαρές χρηματοοικονομικές εκροές όταν οι χώρες βρίσκονται ήδη υπό έντονη οικονομική πίεση», επισημαίνουν. Επιπλέον, η πίεση για την αποπληρωμή αυτού του χρέους δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τη χρηματοδότηση αυτών των χωρών για την υγεία και την εκπαίδευση, καθώς και για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
Η πρωτοβουλία
Με 240 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ 2008 και 2021 η Κίνα επεδίωξε τη διάσωση της πρωτοβουλίας «Μια ζώνη και ένας δρόμος» (“Belt and Road”), γνωστής και ως «δρόμος του μεταξιού».
Η πρωτοβουλία μιας ζώνης και ενός δρόμου (Belt and Road Initiative), παλαιότερα γνωστή ως One Belt One Road (OBOR), είναι μια παγκόσμια στρατηγική ανάπτυξης υποδομών που υιοθέτησε η κινεζική κυβέρνηση το 2013 επενδύοντας σε χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Θεωρείται μάλιστα θεμελιώδες κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής του Σι Ζινπίνγκ.
Η πρωτοβουλία ενσωματώθηκε στο Σύνταγμα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 2017. Η κινεζική κυβέρνηση αποκαλεί την πρωτοβουλία «μια προσπάθεια ενίσχυσης της περιφερειακής συνοχής για ένα λαμπρότερο μέλλον». Ορισμένοι, κυρίως από μη συμμετέχουσες χώρες, το ερμήνευσαν ως σχέδιο δημιουργίας ενός σινοκεντρικού διεθνούς εμπορικού δικτύου.
Το Belt and Road Initiative (BRI) είναι το μεγαλύτερο διακρατικό πρόγραμμα υποδομών στον κόσμο, το οποίο υποστηρίζεται από το κινεζικό κράτος και έχει αναλάβει εθνικά έργα από σχολεία, γέφυρες και νοσοκομεία μέχρι μεγάλους δρόμους, ναυτιλιακά και αεροδρόμια.
Κατέστησε την Κίνα στον μεγαλύτερο προμηθευτή διμερών δανείων, με συνολικά περισσότερα από 50 δισ. δολάρια το 2016 – περισσότερα από όσα όλοι οι δυτικοί πιστωτές μαζί.
Το BRI επικεντρώθηκε κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου οι κυβερνήσεις δυσκολεύονταν να αποκτήσουν πρόσβαση σε ιδιωτικές ή άλλες κρατικές επενδύσεις.
Κατηγορίες
Ωστόσο, η πρακτική έχει εγείρει ανησυχίες σχετικά με την κινεζική επιρροή και τον έλεγχο και έχει προκαλέσει κατηγορίες ότι το Πεκίνο επιδίωκε να παγιδεύσει τα κράτη αποδέκτες με μη εξυπηρετούμενο χρέος.
Τον περασμένο μήνα, μια άλλη ανάλυση από το Ινστιτούτο Lowy διαπίστωσε ότι το Λάος βρίσκεται πλέον παγιδευμένο σε μια σοβαρή κρίση χρέους, εν μέρει λόγω των υπερεπενδύσεων στον εγχώριο ενεργειακό τομέα, που χρηματοδοτείται κυρίως από την Κίνα.
Η Κίνα δημοσιεύει ελάχιστα στοιχεία για το πρόγραμμα BRI και το Ινστιτούτο Lowy είπε ότι οι εκτιμήσεις του – με βάση τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας – πιθανότατα υποτίμησαν την πλήρη κλίμακα του δανεισμού της Κίνας.
Το 2021 η AidData υπολόγισε ότι η Κίνα κατείχε ένα «κρυφό χρέος» περίπου 385 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Σύμφωνα με μελέτη ερευνητών από την Παγκόσμια Τράπεζα, τη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ, την AidData και το Ινστιτούτο Κίελου για την παγκόσμια οικονομία, που επονήθηκε το 2023, σχεδόν το 80% των δανείων διάσωσης δόθηκε μεταξύ 2016 και 2021, κυρίως σε χώρες μεσαίου εισοδήματος, όπως η Αργεντινή, η Μογγολία και το Πακιστάν.
Η Κίνα έχει δανείσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή υποδομών στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά ο δανεισμός έχει υποχωρήσει από το 2016, καθώς πολλά έργα δεν ανταποκρίθηκαν στον προγραμματισμό.
Σύμφωνα με την πρώην επικεφαλής οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας και μια εκ των συντακτών της μελέτης, αυτό που επιδιώκει, τελικά, το Πεκίνο είναι να διασώσει τις κινεζικές τράπεζες. Γι’ αυτό προχωράει σε αυτόν τον δανεισμό, ο οποίος έχει μεγάλο ρίσκο.
Τα δάνεια
Τα κινεζικά δάνεια σε χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους αυξήθηκαν από το λιγότερο από 5% του χαρτοφυλακίου δανεισμού της στο εξωτερικό το 2010 σε 60% το 2022, σύμφωνα με την παραπάνω μελέτη.
Η Αργεντινή έλαβε τα περισσότερα, 111,8 δισεκατομμύρια δολάρια, ακολούθησε το Πακιστάν με 48,5 δισεκατομμύρια δολάρια και η Αίγυπτος με 15,6 δισεκατομμύρια δολάρια. Εννέα χώρες έλαβαν λιγότερο από 1 δισεκατομμύριο δολάρια.
Το Πεκίνο επίσης δεν πρόσφερε προγράμματα διάσωσης σε όλους τους δανειολήπτες Belt and Road που βρίσκονταν σε κίνδυνο.
Οι μεγάλοι αποδέκτες χρηματοδότησης Belt and Road, που αντιπροσωπεύουν σημαντικό κίνδυνο ισολογισμού για τις κινεζικές τράπεζες, είναι πιο πιθανό να λάβουν επείγουσα βοήθεια. Εξ ου και η εκτίμηση ότι επί της ουσίας «το Πεκίνο προσπαθεί να σώσει τις δικές του τράπεζες. Αυτός είναι ο λόγος που έχει μπει στην επικίνδυνη επιχείρηση του διεθνούς δανεισμού διάσωσης», δήλωσε η Κάρμεν Ράινχαρτ, καθηγήτρια στη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος στην Παγκόσμια Τράπεζα.
Η κυβέρνηση της Κίνας αρνείται τις κατηγορίες ότι δημιουργεί σκόπιμα παγίδες χρέους. Ακόμη και χώρες αποδέκτες υποστηρίζουν ότι η Κίνα ήταν πιο αξιόπιστος εταίρος και πρόσφερε κρίσιμα δάνεια όταν άλλοι αρνήθηκαν.
Η σημασία της χρονικής συγκυρίας
Ωστόσο, η έκθεση Lowy ανέφερε ότι το ρεκόρ υψηλό χρέος που οφείλεται τώρα στην Κίνα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για «πολιτική μόχλευση», σημειώνοντας ότι έρχεται εν μέσω τεράστιων περικοπών στην εξωτερική βοήθεια από την κυβέρνηση Τραμπ.
Στην ανάλυση αναφέρονται, επίσης, νέα δάνεια μεγάλης κλίμακας που δόθηκαν στην Ονδούρα, στη Νικαράγουα, στις Νήσους Σολομώντα, στην Μπουρκίνα Φάσο και τη Δομινικανή Δημοκρατία, όλα εντός 18 μηνών από τη μετάβαση των χωρών αυτών στη διπλωματική αναγνώριση από την Ταϊβάν στο Πεκίνο.
Η Κίνα συνεχίζει επίσης να χρηματοδοτεί ορισμένους στρατηγικούς εταίρους, όπως το Πακιστάν, το Καζακστάν, το Λάος και η Μογγολία, καθώς και χώρες που παράγουν κρίσιμα ορυκτά και μέταλλα, όπως η Αργεντινή, η Βραζιλία και η Ινδονησία.
Αλλά, η κατάσταση έβαλε επίσης την Κίνα σε δεσμό, έλκεται μεταξύ της διπλωματικής πίεσης για αναδιάρθρωση του μη βιώσιμου χρέους σε ευάλωτες χώρες και της εσωτερικής πίεσης για ανάκληση δανείων εν μέσω της οικονομικής ύφεσης της ίδιας της Κίνας.
Η Κίνα δημοσιεύει ελάχιστα στοιχεία για το πρόγραμμα BRI και το Ινστιτούτο Lowy είπε ότι οι εκτιμήσεις του – με βάση τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας – πιθανότατα υποτίμησαν την πλήρη κλίμακα του δανεισμού της Κίνας.
Το 2021 η AidData υπολόγισε ότι η Κίνα κατείχε ένα «κρυφό χρέος» περίπου 385 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Πηγή: ΟΤ
