Την τιμητική της έχει αυτές τις μέρες η στεγαστική κρίση σε επίπεδο διαβούλευσης και ανάλυσης. Την συζητάνε στο Συμβούλιο της Ευρώπης, αναγνωρίζοντάς την ως «μείζονα κοινωνική πρόκληση για τα κράτη μέλη», με την Ελλάδα να είναι από τις πλέον επιβαρυμένες χώρες.
Η στεγαστική κρίση απασχόλησε και τους ομιλητές στην Prodexpo 2025, το «κορυφαίο συνέδριο για την αγορά ακινήτων στην Ελλάδα και τη Νοτιοανατολικη Ευρώπη», που πραγματοποιήθηκε στο Ωδείο Αθηνών 21-22 Οκτωβρίου.
Ο δήμαρχος της Αθήνας Χάρης Δούκας χαρακτήρισε «τρομαχτικό» το πρόβλημα της προσιτής κατοικίας. Είναι κάτι που διαπιστώνει και η Deloitte, κατατάσσοντας την Αθήνα ως τη δεύτερη πιο «απρόσιτη» πόλη στην Ευρωπη, στο θέμα της στέγασης. Για να αγοράσει κάποιος ένα μέσο διαμέρισμα στην Αθήνα πρέπει να διαθέσει 15,4 φορές το ακαθάριστο ετήσιο εισόδημά του (με βάση τον μέσο διαθέσιμο μισθό).
Ο Αντώνης Μαρκόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της Prosperty, εταιρείας τεχνολογίας και δεδομένων real estate, τόνισε ότι «η στέγη είναι δικαίωμα», προτείνοντας μια σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης.
Tα στελέχη του real estate προτείνουν λύσεις για τη στεγαστική κρίση – πηγή: Prodexpo – photo: Α. Houlaki
Τι προτεινει η αγορά για τη στεγαστική κρίση
Οι λύσεις που πρότεινε ο CEO της Prosperty δεν είναι ιδιαίτερα πρωτότυπες. Στην πλειοψηφία τους πρόκειται για παραλλαγές μέτρων που εφαρμόζει ήδη η κυβέρνηση, αποσπασματικά και χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία.
Συγκεκριμένα πρότεινε τα εξής:
- Tην υιοθέτηση του μοντέλου «rent to buy». Ο ενοικιαστής έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει το ακίνητο μετά από μια προκαθορισμένη περίοδο ενοικίασης, με μέρος των ενοικίων να υπολογίζεται ως προκαταβολή για την αγορά. Το δικαίωμα αυτό προβλέπεται προς το παρόν για όσους νοικιάσουν διαμερίσματα με «προσιτό ενοίκιο», στα ακίνητα της «Κοινωνικής Αντιπαροχής, που θα αναγείρουν εργολάβοι σε γη που θα τους παραχωρήσει το δημόσιo.
- Νέο πρόγραμμα «Σπίτι Μου ΙΙΙ» με διευρυμένα κριτήρια και όρια αξίας και ηλικίας ακινήτου.
- Shared Equity, δηλαδή συμμετοχή του κράτους ή ασφαλιστικών ταμείων με 30%-40% στη δημιουγία οικιστικών project (επίσης θυμίζει τα ΣΔΙΤ της κοινωνικής αντιπαροχής).
- Κρατικές εγγυήσεις για κάλυψη μέρους της ίδιας συμμετοχής σε συγκεκριμένες κατηορίες αγοραστών. Πάλι πρόκειται για μέτρο επιδότησης δανείων, στο πλαίσιο ενός νέου προγράμματος «Σπίτι μου».
- Στοχευμένες φοροελαφρύνσεις και παρεμβάσεις σε ακριτικές και νησιωτικές περιοχές.
Πάνω από όλα ο κ. Μαρκόπουλος, έδωσε έμφαση στη δημιουργία ενός Ενιαίου Συστήματος Καταχώρισης Ακινήτων (Multiple Listing Service – MLS) όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες. Μία ενιαία πλατφόρμα όπου όλοι οι μεσίτες, τράπεζες, servicers και θεσμικοί φορείς θα καταχωρούν τα ακίνητά τους με τυποποιημένα δεδομένα, ώστε να ενισχυθεί η διαφάνεια στην αγορά και να αποφεύγονται διπλές ή ψευδείς αγγελίες.
Το πάνελ των ομιλητών στην εκδήλωση της ΓΣΕΕ για τη στεγαστική κρίση – πηγή: ΕΕΚΕ
Η ΓΣΕΕ και το δικαίωμα στη στέγαση
Εκδήλωση για τη στεγαστική κρίση και την ανάγκη υπέρβασής της πραγματοποίησε και η ΓΣΕΕ, στο πλαίσιο του «ΙnfoFest» (20-21 Οκτωβρίου). Υπενθυμίζεται ότι το ανώτατο συνδικαλιστικό όργανο των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα δεν κήρυξε απεργία την ημέρα που ψηφιζόταν ο εργασιακός νόμος για το «13ωρο», αλλά περιορίστηκε σε μια 24ωρη «ντουφεκιά στον αέρα» μια εβδομάδα νωρίτερα. Κατόπιν εορτής, αντί να κεράσει κονιάκ και παξιμάδι τους εργαζόμενους που γυρνάνε 140 χρονιά πίσω, προτίμησε να διοργανώσει διήμερο ενημερωτικό φεστιβάλ στο Μετρό του Συντάγματος. Mε το σλόγκαν #touch your rights (sic) ενημέρωνε τους εργαζόμενους για όσα δικαιώματα τους έχουν απομείνει.
Την εκδήλωση «Δικαίωμα στη Στέγαση: Ώρα για προστασία και για πραγματικές λύσεις», διοργάνωσε η Ένωση Εργαζόμενων Καταναλωτών Ελλάδας (ΕΕΚΕ), η οποία λειτουργεί υπό την αιγίδα της ΓΣΕΕ.
Κοινωνική κατοικία
Ο πρόεδρος της ΕΕΚΕ Απόστολος Ραυτόπουλος, αναφέρθηκε στην προτεραιοποίηση της αξιοποίησης της δημόσιας ιδιοκτησίας υπέρ της κοινωνικής κατοικίας.
Σημείωσε ότι η κατοικία παύει να είναι κοινωνική, χωρίς την παράλληλη δημιουργία Οικοδομικών Συνεταιρισμών και χωρίς την επανίδρυση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας. Ταυτόχρονα αναφέρθηκε στην αναγκαιότητα σύστασης ενός Εκπροσωπευτικού Συμβουλίου Στέγης που θα λειτουργεί υπό την αιγίδα της Δημόσιας Διοίκησης – κυρίως δημοτικών και συλλογικών φορέων- και στο οποίο θα συμμετέχουν ισότιμα εκπρόσωποι των κοινωνικών εταίρων. Τόνισε ότι η αξιοποίηση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης θα μπορούσε να αντισταθμίσει τα προβλήματα που δημιουργεί η βραχυχρόνια μίσθωση.
Ο Παναγιώτης Καλόφωνος, Χρηματοοικονομικός Σύμβουλος Καταναλωτών της ΕΕΚΕ, αναφέρθηκε στο εισόδημα των μισθωτών σε σύγκριση με το κόστος στέγασης και με τις δυνατότητες λήψης, εξυπηρέτησης ή /και ρύθμισης των δανείων, επισημαίνοντας την ανάγκη για στοχευμένα μέτρα στήριξης των νοικοκυριών. Όπως ανάδειξε πρόσφατα η Εurostat στην Ελλάδα σχεδόν το ένα στα δύο νοικοκυριά έχει καθυστερημένες οφειλές σε πάγια έξοδα στέγασης: ενοίκια, λογαριασμοί, δόσεις ενυπόθηκων δανείων. Αντίστοιχα, η Ελλάδα έχει μακράν το υψηλότερο κόστος στέγασης στην Ευρώπη σε αναλογία με το εισόδημα, και το υψηλότερο ποσοστό υπερβολικής στεγαστικής επιβάρυνσης. Κατά μέσο όρο τα νοικοκυριά ξοδεύουν για στέγαση το 35,5% του διαθέσιμου εισοδηματός τους, έναντι 19,2% στην ΕΕ.
Οι 400.000 νέοι που μένουν με τους γονείς τους
Στοιχεία που αποτυπώνουν το μέγεθος της στεγαστικής κρίσης παρουσίασε ο Θεμιστοκλής Μπάκας, Πρόεδρος του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estate.
Είπε ότι στην Ελλάδα περίπου 400.000 νέοι 18 ως 34 ετών ζουν στο παιδικό τους δωμάτιο, ακριβώς επειδή η στέγη είναι δυσπρόσιτη ως και απρόσιτη με τους μισθούς που παίρνουν. Η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά νέων που ζουν με τους γονείς τους – σχεδόν οι επτα στους δέκα.
Ο κ. Μπάκας πρόσθεσε ότι μεταξύ 2019 και 2023 το ποσοστο ιδιοκατοίκησης μειώθηκε κατά 5%, ενώ «χάθηκαν» περίπου 180.000 κατοικίες – πέρασαν δηλαδή στα χέρια των funds και των servicers μέσω πλειστηριασμών.
«Η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στέγασης που θα προστατεύει την πρώτη κατοικία, θα αναπτύσσει κοινωνική κατοικία και θα αξιοποιεί τα αδρανή ακίνητα με φορολογικά κίνητρα και διαφάνεια», τόνισε ο ίδιος.
Οι έξι προτάσεις της ΕΕΚΕ για τη στεγαστική κρίση
Η ΕΕΚΕ έχει καταθέσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προτάσεων για την υπέρβαση της στεγαστικής κρίσης, σε έξι σημεία:
1) Αύξηση της προσφοράς κατοικιών μακροχρόνιας ενοικίασης μέσω φορολογικών κινήτρων και ενδιάμεσων φορέων διαχείρισης.
2) Υποβοήθηση της επαναγοράς κατοικίας από πολίτες που έχασαν το σπίτι τους λόγω πλειστηριασμών.
3) Αξιοποίηση ακινήτων του Δημοσίου και των ΟΤΑ για φοιτητές, υπερήλικες και εργαζόμενους εκτός έδρας.
4) Ενίσχυση της κατασκευής προσιτών νεόδμητων κατοικιών μέσω οικοδομικών συνεταιρισμών.
5) Αξιοποίηση μεγάλων αστικών διαμερισμάτων μέσω συγκατοίκησης ειδικών ομάδων.
6) Εξισορρόπηση μεταξύ βραχυχρόνιων και μακροχρόνιων μισθώσεων, με εφαρμογή αρχών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.
Το πλήρες κείμενο της ΕΕΚΕ ΕΔΩ
