Η Ελλάδα του 2025, είναι μια χώρα με το ψηφιακό κράτος να εμφανίζεται ως στρατηγική επιλογή για την ανάπτυξη της οικονομίας, αλλά στην πραγματικότητα αντιμετωπίζεται ως προνόμιο και μάλιστα όχι για όλους. Όχι γιατί δεν υπάρχουν πλατφόρμες ή εφαρμογές, αλλά γιατί λείπουν τα μέσα πρόσβασης και οι δεξιότητες από μεγάλες ομάδες του πληθυσμού.
Σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, στα νησιά και στους ορεινούς δήμους, η εξυπηρέτηση μέσω τραπεζικού καταστήματος είναι πλέον από σπάνια έως ανύπαρκτη. Τα τραπεζικά ΑΤΜ απομακρύνθηκαν ως κοστοβόρες υποδομές και οι συναλλαγές μεταφέρθηκαν στο «σύννεφο», εκεί όπου, όμως, μεγάλο μέρος του πληθυσμού αδυνατεί να έχει πρόσβαση.
Όπου τελειώνει το δίκτυο
Η γεωγραφία της χώρας αποτελεί το δυσκολότερο παράγοντας για την τεχνολογική ομοιομορφία. Το τόξο της δυτικής Στερεάς, της Ευρυτανίας, της νότιας Πίνδου, των μικρών νησιών του Βορείου Αιγαίου, εξαιτίας της γεωγραφικής ιδιαιτερότητας τους αποτελεί μια περιοχή ψηφιακά αποκλεισμένη ή τουλάχιστον υποανάπτυκτη.
Εκεί, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, αλλά και του Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας της Ε.Ε (DESI), μόλις το 37% των κατοίκων ηλικίας 65–74 ετών έχει χρησιμοποιήσει ποτέ το διαδίκτυο. Το ποσοστό χρήσης του internet banking για την ίδια ηλικιακή ομάδα δεν ξεπερνά το 32%, από τα χαμηλότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η οικονομική διάσταση του αποκλεισμού αποτυπώνεται στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας κάτοικος μικρού χωριού που χρειάζεται ανάληψη μετρητών και το πλησιέστερο ΑΤΜ μπορεί να απέχει πολλά χιλιόμετρα.
Πριν τις πρόσφατες κυβερνητικές αποφάσεις, πέρα από την απόσταση πελάτες των τραπεζών είχαν να αντιμετωπίσουν και την υποχρεωτική επιβάρυνση για κάθε χρήση του ΑΤΜ αν δεν ήταν της τράπεζας που συνεργάζεται. Η αύξηση των προμηθειών απλώς επιβεβαίωσε την άνιση σχέση πρόσβασης μεταξύ των πελατών.
Οι συνθήκες αυτές είναι αποτρεπτικές για την τοπική οικονομία, αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για την επιχειρηματικότητα, και ουσιαστικά εχθρικές για την ένταξη στην αγορά ως βασικός παράγοντας ανισότητας.
Το κόστος της αδυναμίας
Η Ελλάδα κατατάσσεται 25η μεταξύ 27 κρατών-μελών της ΕΕ στον δείκτη DESI για τις ψηφιακές δεξιότητες. Μόλις το 52% των ενηλίκων διαθέτει βασικές ικανότητες χειρισμού ψηφιακών μέσων, δηλαδή πρόσβαση, πλοήγηση, ασφάλεια. Το υπόλοιπο 48% είτε δεν διαθέτει τις δεξιότητες είτε αποσύρεται σιωπηλά από τις ψηφιακές υπηρεσίες. Το ψηφιακό κράτος, στη μορφή του gov.gr ή του τραπεζικού e‑banking, για μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι ένας χώρος άγνωστος ή μη φιλικός.
Ηλικία, χαμηλό εισόδημα και περιορισμένη εκπαίδευση είναι τα συνήθη χαρακτηριστικά των ανθρώπων που είναι στην ουσία αποκλεισμένοι από τις ψηφιακές υπηρεσίες. Σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ για τον χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό, λιγότερο από το ένα τρίτο των Ελλήνων ενηλίκων συγκεντρώνει ικανοποιητική βαθμολογία. Η πραγματικότητα βέβαια πίσω από τους αριθμούς αποδεικνύει τις τεράστιες δυσκολίες που έχουν εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες που δεν μπορούν να διαβάσουν έναν τραπεζικό όρο, να αναγνωρίσουν μια ηλεκτρονική απάτη ή να αλλάξουν PIN.
Μεταρρυθμίσεις χωρίς προϋποθέσεις
Η Τράπεζα της Ελλάδος ακολουθεί τις ευρωπαϊκές οδηγίες για ισχυρή ταυτοποίηση πελάτη (SCA) και την υιοθέτηση του πλαισίου PSD2. Οι τράπεζες έχουν προχωρήσει σε ψηφιακές καινοτομίες – από την Εθνική που επιτρέπει πλήρες onboarding μέσω app, έως την Eurobank που ενσωματώνει gov.gr στις εφαρμογές της.
Όμως το νομικό και τεχνικό οικοδόμημα πρέπει να βρει τρόπο να αφορά και το κομμάτι της κοινωνίας που δεν έχει ταυτότητες με chip, smartphones τελευταίας γενιάς, γρήγορη σύνδεση ή ακόμα και βασικές γνώσεις τεχνολογίας.
Αποτέλεσμα είναι το τραπεζικό σύστημα να ψηφιοποιείται με ταχύτατους ρυθμούς, άρα και να ελαχιστοποιείται η φυσική παρουσία. Τα υποκαταστήματα καταργούνται, τα ΑΤΜ περιορίζονται, ενώ τα μετρητά πλέον γίνονται όλο και πιο σπάνια, εφαρμόζοντας μάλιστα μέτρα για τον περιορισμό τους.
Το ερώτημα που γεννάται είναι αν όπως εφαρμόζονται οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, δημιουργούν μια νέα γενιά «γραφειοκρατίας» σε όσους για πρακτικούς λόγους αποκλείονται από το σύστημα. Έτσι, αντί να μειωθεί η εξάρτηση από έντυπα και ουρές, ο αποκλεισμένος από τον ψηφιακό κόσμο αναγκάζεται να καταφύγει να επιδοθεί σε έναν αγώνα επιβίωσης σε έναν κόσμο που δεν τον καταλαβαίνει.
Εμπόδια στις επενδύσεις
Ο ψηφιακός αποκλεισμός δεν είναι απλώς κοινωνική ανισότητα. Είναι και παραγωγική καθυστέρηση. Η περιφέρεια που δεν μπορεί να υποδεχτεί απλές συναλλαγές, δεν μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις. Οι επιχειρηματίες που εξαρτώνται από έντυπες αιτήσεις, που δεν μπορούν να επωφεληθούν από ψηφιακή πίστωση ή να παρακολουθήσουν λογαριασμούς τους από απόσταση, διστάζουν να αναπτυχθούν. Αυτό δημιουργεί πολλές ταχύτητες και προφανώς προκαλεί άνιση κατανομή.
Η Ελλάδα συνεχίζει να υπολείπεται στην ψηφιοποίηση των ΜμΕ, στις ηλεκτρονικές πληρωμές B2B και στην τραπεζική ενσωμάτωση των αγροτικών περιοχών. Στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, η χρήση e‑banking αγγίζει το 90%. Στην Ελλάδα μόλις το 54% δηλώνει ότι χρησιμοποιεί τέτοιες υπηρεσίες και αυτός ο αριθμός μειώνεται ραγδαία εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων.
Το επενδυτικό περιβάλλον διαβάζει αυτά τα δεδομένα, ενημερώνεται για τέρας της γραφειοκρατίας, την καθυστέρηση στη διείσδυση της ψηφιακής τεχνολογίας, αλλά και το αυξημένο κόστος που θα φέρει η ανάγκη φυσικής παρουσίας.
Η επόμενη μέρα
Είναι γεγονός ότι η ψηφιοποίηση όλων των διαδικασιών «τρέχει» με μεγάλες ταχύτητες. Δυστυχώς δεν «τρέχει» με τις ίδιες ταχύτητες και ο ρυθμός εξοικείωσης των πολλών με τις νέες τεχνολογίες. Άλλωστε η πρόσφατη υπόθεση με την αύξηση των προμηθειών στα ΑΤΜ δεν ανέδειξε απλά το θέμα του υψηλού κόστους, αλλά έφερε ξανά στην επικαιρότητα το πρόβλημα της απόστασης για πολλές περιοχές της περιφέρειας.
Το πρόβλημα της απόστασης στις συγκεκριμένες περιπτώσεις δεν λύνεται βέβαια με περισσότερα gigabytes. Άλλωστε σε κάποιες περιοχές δεν φτάνει ακόμα το ίντερνετ, άρα δεν υπάρχει η λογική των ίσων ευκαιριών που δίνει η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών.
Πηγή: ΟΤ
