Η στεγαστική κρίση, που επιτείνεται από την επέκταση της φτώχειας όπως έδειξε και σχετική έκθεση για το 2025, αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους για τους πολίτες στην Ελλάδα και διεθνώς.
Η ΕΕΚΕ σημειώνει ότι η στέγαση αποτελεί θεμελιώδες κοινωνικό δικαίωμα
Η Ένωση Εργαζόμενων Καταναλωτών Ελλάδας (ΕΕΚΕ) παρουσίασε το πλαίσιο θέσεων και προτάσεών της για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης που πλήττει ολοένα και περισσότερα νοικοκυριά.
Η ΕΕΚΕ σημειώνει ότι η στέγαση αποτελεί θεμελιώδες κοινωνικό δικαίωμα, το οποίο οφείλει να προστατεύεται από την Πολιτεία με δίκαιες και βιώσιμες πολιτικές.
- Δείτε αναλυτικά τη μελέτη της ΕΕΚΕ, εδώ
Τέσσερις μεθοδολογικοί άξονες
Η μελέτη της ΕΕΚΕ επισημαίνει ότι η κρίση στέγασης δεν είναι μόνο ζήτημα προσφοράς κατοικίας, αλλά και αποτέλεσμα ανισοτήτων, ανεπαρκούς κοινωνικής πολιτικής και στρεβλώσεων της αγοράς.
Γι’ αυτό, όπως σημειώνει, οι προτάσεις της στηρίζονται σε τέσσερις βασικούς μεθοδολογικούς άξονες:
- Τμηματοποίηση των αναγκών – διαφορετικές πολιτικές για φοιτητές, νέους, υπερήλικες, δημοσίους υπαλλήλους, ενοικιαστές και ιδιοκτήτες.
- Εφαρμογή της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης – όσοι ωφελούνται από τη στεγαστική αγορά (π.χ. βραχυχρόνιες μισθώσεις) να συμβάλλουν στην ενίσχυση της κοινωνικής κατοικίας.
- Πολυμορφικοί φορείς υλοποίησης – συνδυασμός δημόσιων, δημοτικών και κοινωνικών φορέων που προσαρμόζονται στις τοπικές ανάγκες.
- Χρηματοδοτικές καινοτομίες – όπως η αναχρηματοδότηση στεγαστικών δανείων και η δημιουργία Ομολόγων Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Η κατάσταση με τα ενοίκια στην Αθήνα έχει γίνει εφιαλτική.
Οι έξι συγκεκριμένες προτάσεις της ΕΕΚΕ για τη στεγαστική κρίση
Με βάση τους παραπάνω μεθοδολογικούς άξονες, η ΕΕΚΕ διατυπώνει έξι συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής:
- Αύξηση της προσφοράς κατοικιών μακροχρόνιας ενοικίασης μέσω φορολογικών κινήτρων, μηδενισμού ΕΝΦΙΑ και ενδιάμεσων φορέων που θα διασφαλίζουν τη σωστή χρήση των ακινήτων.
- Υποβοήθηση της επαναγοράς κατοικιών από πολίτες που έχασαν το σπίτι τους λόγω πλειστηριασμών, μέσω κοινωνικών ταμείων ή ομολόγων αλληλεγγύης.
- Αξιοποίηση των ακινήτων του Δημοσίου και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τη στέγαση φοιτητών, υπερηλίκων, ατόμων με αναπηρία και εργαζομένων εκτός έδρας.
- Ενίσχυση της κατασκευής προσιτών νεόδμητων κατοικιών μέσω οικοδομικών συνεταιρισμών, με εγγυοδοσία του Δημοσίου για ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση.
- Αναβίωση μεγάλων αστικών διαμερισμάτων των δεκαετιών ’50–’60 μέσω προγραμμάτων συγκατοίκησης ειδικών ομάδων (νέοι, ηλικιωμένοι, δημόσιοι υπάλληλοι).
- Εξισορρόπηση μεταξύ βραχυχρόνιων και μακροχρόνιων μισθώσεων κατοικιών, με υποχρέωση διάθεσης ποσοστού κλινών σε μακροχρόνια χρήση από τους ιδιοκτήτες βραχυχρόνιων ακινήτων.
Για την αξιοποίηση των ακινήτων του Δημοσίου και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόταση της ΕΕΚΕ για την αξιοποίηση των ακινήτων του Δημοσίου και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Στη μελέτη της ΕΕΚΕ τονίζεται ότι: «Η Κεντρική Κυβέρνηση, ο ΕΦΚΑ, οι ΟΤΑ και γενικότερα τα ΝΠΔΔ έχουν στην ιδιοκτησία τους αναξιοποίητα ακίνητα. Τα ακίνητα αυτά πρέπει να καταγραφούν σε μια Βάση Δεδομένων προκειμένου να αξιοποιηθούν συστηματικά μέσω ενός πεντάχρονου σχεδίου.
Συγκεκριμένα:
1) Οι κατοικίες υπάγονται στο πεδίο της Πρότασης Ι,
2) Τα λοιπά ακίνητα προσαρμόζονται ανακαινιζόμενα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες ειδικών κατηγοριών χρηστών όπως είναι:
α. Σπουδαστές – φοιτητές,
β. ΑΜΕΑ – Υπερήλικες, γ. Δημόσιοι Υπάλληλοι υπηρετούντες εκτός έδρας, κλπ.
Ειδικότερα:
2.α’. Η αρμοδιότητα στέγασης των σπουδαστών – φοιτητών υπάγεται στα αντίστοιχα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (φοιτητικές εστίες).
2.β’. Η αρμοδιότητα στέγασης ΑΜΕΑ-Υπερηλίκων υπάγεται στους Δήμους & Κοινότητες.
2.γ’. Η αρμοδιότητα στέγασης των Δημοσίων Υπαλλήλων υπάγεται στους Δήμους και Κοινότητες.
2.γ’’. Εξαιρούνται οι Στρατιωτικοί και οι Λιμενικοί η ευθύνη στέγασης των οποίων υπάγεται στα καθ’ ύλην αρμόδια Υπουργεία.
Η χρηματοδότηση της Δράσης μπορεί να γίνει μέσω των τακτικών προϋπολογισμών των φορέων υλοποίησης των έργων του σχεδίου. Ενδεχομένως, να απαιτείται η συμπληρωματική διαμόρφωση έκτακτου προϋπολογισμού για να επιτευχθεί ο στόχος της 5ετίας».
Σε αυτή την πρόταση έρχεται να «κουμπώσει» και η πρόταση 5 για την αξιοποίηση των μεγάλων αστικών διαμερισμάτων.
«Μία ειδική κατηγορία ακινήτων είναι τα μεγάλα αστικά ακίνητα των δεκαετιών ’50 και ’60 στις μεγάλες πόλεις, τα οποία είναι κενά λόγω της φυσικής απομείωσης του πληθυσμού και της εγκατάλειψής τους υπέρ των προαστίων από τους κληρονόμους. Τα ακίνητα αυτά, μπορούν και πρέπει να αξιοποιηθούν μέσω συγκατοίκησης από ειδικές ομάδες ενοικιαστών, όπως είναι, τα άτομα τρίτης ηλικίας, οι σπουδαστές και οι φοιτητές, οι δημόσιοι και δημοτικοί υπάλληλοι, προσωρινής διαμονής.
Το «αγκάθι» του Airbnb
Στη μελέτη της ΕΕΚΕ τονίζεται ότι ένας από τους λόγους της ελλιπούς προσφοράς μακροχρόνιων μισθώσεων (τουλάχιστον τριών ετών) είναι η επικερδέστερη βραχυχρόνια μίσθωση των κατοικιών (Αirbnb) ιδιαίτερα στις περιοχές υψηλής τουριστικής επισκεψιμότητας.
Οι δυσμενείς επιπτώσεις της κερδοσκοπικής προτίμησης των περισσότερων ιδιοκτητών ακινήτων αυτών των περιοχών στον κοινωνικό βιότοπο είναι προφανείς.
Η διαχείριση του προκύπτοντος προβλήματος μεταξύ της ατομικής ελευθερίας του συναλλάσεσθαι και του συλλογικού δικαιώματος ευημερίας προσεγγίζεται με όρους Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, σημειώνει η ΕΕΚΕ.
Υπενθυμίζεται κατ’ αρχάς ότι σύμφωνα με τα Άρθρα 16 και 31 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη (αναθεώρηση 1996), το δικαίωμα στη στέγη αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα.
Υπενθυμίζεται επίσης ότι η Αρχή της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης σημαίνει ότι ο προκαλών δια μέσου μιας οικονομικής δραστηριότητάς του μια περιβαλλοντική βλάβη οφείλει να την αποκαθιστά με δικές του δαπάνες.
Στην προκειμένη περίπτωση ο αποσπών ένα πλήθος κλινών από τη μακροχρόνια μίσθωση υπέρ της βραχυχρόνιας μίσθωσης οφείλει να το αντικαθιστά με ένα άλλο (σχετικό) πλήθος κλινών μακροχρόνιας μίσθωσης.
Ειδικότερα:
1) Οι ιδιοκτήτες που διαθέτουν ατομικά μία ή δύο κλίνες βραχυχρόνιας μίσθωσης οφείλουν να προσφέρουν αθροιστικά ανά δύο τουλάχιστον 1 κλίνη μακροχρόνιας μίσθωσης. Η αναλογία βραχυχρόνιων – μακροχρόνιων κλινών είναι κατ’ ελάχιστο 4 : 1 ή 25% και κατά μέγιστο 2 : 1 ή 50%.
2) Οι ιδιοκτήτες που διαθέτουν τρεις ή τέσσερις κλίνες βραχυχρόνιας μίσθωσης οφείλουν επίσης να προσφέρουν ατομικά τουλάχιστον 2 κλίνες μακροχρόνιας μίσθωσης. Η αναλογία βραχυχρόνιων – μακροχρόνιων κλινών είναι κατ’ ελάχιστο 4 : 2 ή 50% και κατά μέγιστο 3 : 2 ή 67%.
3) Κ.ο.κ.
Πόσες είναι οι κατοικίες βραχυχρόνιας μίσθωσης
Επισημαίνεται ότι το 2024 (Μάιος) οι κατοικίες βραχυχρόνιας μίσθωσης ανέρχονταν σε 218.000 και οι κλίνες σε 961.837 ή κατά μέσο όρο 4,4 κλίνες ανά ενοικιαζόμενη κατοικία.
Η δε ιδιοκτησία ανά πλήθος κατοικιών βραχυχρόνιας μίσθωσης παρουσίαζε το 2024 την ακόλουθη εκατοστιαία κατανομή:
1 ενοικιαζόμενη κατοικία : 60% των ιδιοκτητών
2 ενοικιαζόμενες κατοικίες : 25% των ιδιοκτητών
3 ενοικιαζόμενες κατοικίες : 10% των ιδιοκτητών
4+ ενοικιαζόμενες κατοικίες : 5% των ιδιοκτητών.
Με τα δεδομένα αυτά, η εφαρμογή της προτεινόμενης ανωτέρω ποσοτικής προσέγγισης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (2 κλίνες μακροχρόνιας μίσθωσης ανά 4 κλίνες βραχυχρόνιας μίσθωσης) αποδίδει τη συμπληρωματική διάθεση στην αγορά στέγης τουλάχιστον 481.000 κλινών ή 120.000 κατοικιών 2 υπνοδωματίων μακροχρόνιας μίσθωσης, τονίζει η ΕΕΚΕ.
Η Ένωση Καταναλωτών Εργαζόμενων Ελλάδας σημειώνει ότι η πρόταση 6 μειώνει χωρίς να καταργεί το κέρδος από τη δραστηριότητα βραχυχρόνιας μίσθωσης κατοικιών προς όφελος των στερούμενων ακίνητης περιουσίας και της διατήρησης του περιβάλλοντος κοινωνικού βιότοπου.
Το «καμπανάκι» από τον Δείκτη Deloitte
Οι προτάσεις της ΕΕΚΕ έρχονται την ώρα που σύμφωνα με τα στοιχεία του Δείκτη Deloitte, η Αθήνα είναι δεύτερη στην κατηγορία της «απρόσιτης» στέγης, ενώ στην κορυφή φιγουράρει το Άμστερνταμ.
Στην πρωτεύουσα της Ολλανδίας, για να αγοράσει κάποιος ένα μέσο διαμέρισμα χρειάζεται να διαθέσει 15,4 φορές το ακαθάριστο ετήσιο εισόδημά του.
Η Αθήνα ακολουθεί σε απόσταση μιας ανάσας, με 15,3.
Γράφημα που δείχνει την προσιτότητα κατοικίας σε σχέση με το ετήσιο εισόδημα σε επτά πόλεις της Ευρώπης.
Η ΕΕΚΕ τονίζει ότι οι προτάσεις της «είναι ρεαλιστικές, εφαρμόσιμες και κοινωνικά δίκαιες, καθώς μπορούν να ενεργοποιηθούν τόσο από την Κεντρική Διοίκηση όσο και από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τους ίδιους τους πολίτες.
Η υλοποίηση ενός συνεκτικού σχεδίου στέγασης μπορεί να μετατρέψει τη στέγη από πηγή κοινωνικής ανασφάλειας σε πυλώνα κοινωνικής συνοχής και οικονομικής σταθερότητας».
