Η Ισπανία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια στεγαστική κρίση που έχει εξελιχθεί ραγδαία σε μία από τις πιο σοβαρές στην Ευρώπη. Από το 2015, σχεδόν το ένα δέκατο του αποθέματος κατοικιών της χώρας έχει αγοραστεί από επενδυτές ή μετατραπεί σε τουριστικά καταλύματα. Η έλλειψη κατοικιών έχει συμβάλει στην άνοδο των τιμών με ρυθμούς ταχύτερους από την αύξηση των μισθών, καθιστώντας την προσιτή στέγαση απρόσιτη για πολλούς.
Το πρόβλημα είναι σύνθετο, ιδιαίτερα στη Βαρκελώνη, που έχει γίνει το επίκεντρο της στεγαστικής κρίσης στην Ισπανία και ένα πεδίο δοκιμών για τις προσπάθειες αντιμετώπισής της. Με την καλοκαιρινή τουριστική περίοδο να πλησιάζει, η ανάγκη εξεύρεσης λύσεων είναι πιο επιτακτική από ποτέ.
Παρά τις προσπάθειες για την εξασφάλιση προσιτής στέγασης, οι επενδυτές βρίσκουν τρόπους να παρακάμπτουν τους περιορισμούς. Οι αρχές προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, αλλά οι ειδικοί προειδοποιούν ότι θα χρειαστεί χρόνος για να αντιστραφεί μια κρίση που έχει διαμορφωθεί εδώ και χρόνια.
«Η στέγαση πρέπει να είναι δικαίωμα, όχι εμπόρευμα», δήλωσε στους New York Times ο Σαλβαδόρ Ίγια, πρόεδρος της Καταλονίας, της περιφέρειας που περιλαμβάνει τη Βαρκελώνη. «Η ανάγκη να αντιμετωπιστεί είναι επείγουσα».
Η στεγαστική κρίση στην Ευρώπη
Η κατάσταση στη Βαρκελώνη αντικατοπτρίζει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Οι επενδυτές αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο τα ακίνητα ως επενδυτικά προϊόντα, ενώ η αύξηση του παγκόσμιου τουρισμού και η κινητικότητα των εργαζομένων ωθούν τους ιδιοκτήτες να προτιμούν τις βραχυχρόνιες μισθώσεις αντί των προστατευμένων μακροχρόνιων συμβάσεων. Οι πόλεις χρειάζονται περισσότερες κατοικίες, αλλά το υψηλό κόστος και οι περίπλοκες ρυθμίσεις εμποδίζουν την κατασκευή τους.
Η έλλειψη προσιτής στέγασης είναι μία από τις βασικές αιτίες ανισότητας στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τη Eurostat, τα ενοίκια στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά 20% την τελευταία δεκαετία, ενώ οι τιμές των κατοικιών εκτοξεύθηκαν κατά 50%. Το 2023, ένας στους δέκα Ευρωπαίους διέθετε το 40% ή περισσότερο του εισοδήματός του για στέγαση.
Προσπαθώντας να αντιστρέψει την τάση, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διόρισε πρόσφατα τον πρώτο επίτροπο στέγασης της Ευρώπης.
Στη Βαρκελώνη, η κατάσταση θεωρείται τόσο κρίσιμη που ο δήμαρχος, Ζάουμε Κολμπόνι, ένωσε τις δυνάμεις του με τους δημάρχους 14 ευρωπαϊκών πόλεων, όπως του Άμστερνταμ, της Βουδαπέστης, του Παρισιού και της Ρώμης, ζητώντας από τις Βρυξέλλες να αντιμετωπίσουν την κρίση με την ίδια σοβαρότητα που δείχνουν για την άμυνα της Ουκρανίας.
Άλλες ευρωπαϊκές πόλεις πλήττονται από την κρίση, αλλά η Βαρκελώνη δέχεται το μεγαλύτερο πλήγμα. Η πόλη, γνωστή για τη Σαγράδα Φαμίλια και την περαντζάδα της Ράμπλα, προσελκύει περίπου 15 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως. Παράλληλα, δεκάδες χιλιάδες ξένοι εργαζόμενοι έχουν μεταναστεύσει πρόσφατα, ενισχύοντας μεν την οικονομία, αλλά επιδεινώνοντας την έλλειψη στέγης.
Το δικαίωμα στη στέγαση
Το δικαίωμα στη στέγαση προστατεύεται από το Σύνταγμα της Ισπανίας. Ωστόσο, από το 2015, τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 57% και οι τιμές των κατοικιών κατά 47%, ενώ το εισόδημα των νοικοκυριών έχει αυξηθεί μόλις κατά 33%, σύμφωνα με την PwC. Στη Βαρκελώνη, τα ενοίκια αυξήθηκαν κατά 68% μέσα σε μία δεκαετία.
Ο Κολμπόνι, σοσιαλιστής πολιτικός που εξελέγη το 2023,έλαβε άμεσα μέτρα, επιβάλλοντας ανώτατα όρια στα ενοίκια τον Μάρτιο του 2023. Έκτοτε, τα ενοίκια μειώθηκαν κατά μέσο όρο περισσότερο από 6%. Μετά από ένα θυελλώδες έτος, κατά το οποίο οι Ισπανοί διαδήλωσαν μαζικά για προσιτή στέγαση, η Βαρκελώνη θα γίνει η πρώτη ευρωπαϊκή πόλη που θα καταργήσει τις άδειες για καταλύματα Airbnb. Μέχρι το 2028, οι ιδιοκτήτες θα πρέπει είτε να νοικιάζουν τα διαμερίσματα τους ως μακροχρόνια κατοικία με ρυθμισμένα ενοίκια είτε να τα πωλήσουν.
Ωστόσο, οι ακτιβιστές για το δικαίωμα στη στέγαση και οι ενοικιαστές αντιδρούν, υποστηρίζοντας ότι οι επενδυτές συνεχίζουν να κερδίζουν εις βάρος των φορολογουμένων.
Από την πλευρά τους, οι ιδιοκτήτες ακινήτων υποστηρίζουν πως οι κανονισμοί δίνουν υπερβολική προστασία στους ενοικιαστές, με αποτέλεσμα πολλοί να προτιμούν να αφήνουν τα ακίνητά τους κενά. «Η έλλειψη στέγης οφείλεται στο γεγονός ότι οι κατασκευαστές, οι ιδιοκτήτες και οι εκμισθωτές έχουν δαιμονοποιηθεί», δήλωσε ο Χεσούς Ενθινάρ, ιδρυτής της Idealista, της μεγαλύτερης ιστοσελίδας αναζήτησης ακινήτων στην Ισπανία.
Η κατάληψη ακινήτων έχει εξελιχθεί σε κίνημα διαμαρτυρίας κατά της στεγαστικής κρίσης, ιδιαίτερα στη Βαρκελώνη, όπου η πρώην δήμαρχος Άντα Κολάου είχε εκλεγεί με ατζέντα υπέρ των ενοικιαστών. Ωστόσο, υπήρχαν έντονες αντιδράσεις, και η κυβέρνηση της Καταλονίας προσπαθεί να περιορίσει το φαινόμενο.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, η κυβέρνηση προχωρά στην κατασκευή περισσότερων κατοικιών. Σε λόφο πάνω από το κέντρο της Βαρκελώνης, εργάτες δούλευαν πρόσφατα για την ολοκλήρωση ενός πενταώροφου κτιρίου με ελεγχόμενο ενοίκιο, μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου για την αύξηση του κοινωνικού στεγαστικού αποθέματος στην περιοχή.
Η εταιρεία Arcadia PLA κέρδισε δημόσια σύμβαση ύψους 1,8 εκατομμυρίων ευρώ για την κατασκευή 15 ενεργειακά αποδοτικών διαμερισμάτων, που θα φιλοξενήσουν έως και 60 άτομα. Συνολικά, βρίσκονται σε εξέλιξη 30 παρόμοια έργα, μερικά από τα οποία περιλαμβάνουν έως και 60 διαμερίσματα.
Ωστόσο, δεδομένης της κλίμακας του προβλήματος, απαιτούνται περισσότερες δράσεις. «Πρέπει να βρούμε τρόπους να κινηθούμε γρηγορότερα», τόνισε ο αρχιτέκτονας Κάρλες Μας, υπεύθυνος για το έργο από την καταλανική κυβέρνηση.
