Από την Ελλάδα και την Κύπρο μέχρι την Ιρλανδία, η στεγαστική κρίση δυστυχώς ήλθε για να μείνει. Η επαρκής και αξιοπρεπής στέγαση είναι βασική ανάγκη και ανθρώπινο δικαίωμα – όχι εμπόρευμα.
Οι νέοι συγκαταλέγονται στο πληθυσμιακό φάσμα που επηρεάζεται περισσότερο από τη στεγαστική κρίση. Όλα άρχισαν να επιδεινώνονται το 2008, οπότε και ξέσπασε η οικονομική κρίση. Η έλλειψη γης και υλικών οδήγησε σ’ ελεύθερη πτώση σχετικά πεδία της οικονομίας.
Το ποσοστό των άστεγων νέων έχει αυξηθεί στην ΕΕ και η εμπειρία της έλλειψης στέγης μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για αυτά τα νεαρά άτομα
Η προσθήκη της COVID-19 στην εξίσωση επηρέασε σημαντικά τις συνθήκες στέγασης των ανθρώπων. Η στεγαστική κρίση έχει πολλά πρόσωπα. Δεν είναι μόνο η εύρεση ενός σπιτιού. Πρόκειται για την εύρεση προσιτής και αξιοπρεπούς κατοικίας σε αγροτική ή αστική περιοχή – και στη συνέχεια πρόκειται για τη διατήρησή της.
Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στις περισσότερες χώρες το κόστος της στέγασης έχει αυξηθεί ταχύτερα από το εισόδημα. Αυτό, μαζί με την ενεργειακή κρίση και την άνοδο των Airbnb έχει δημιουργήσει μια εχθρική κατάσταση η οποία επηρεάζει τους πάντες.
Στεγαστική κρίση: Οι επιπτώσεις στους νέους
Μιλώντας για τους νέους, οι επιπτώσεις της στεγαστικής κρίσης μπορεί να κυμαίνονται από δυσκολίες στην εγκατάλειψη του πατρικού τους σπιτιού έως την έλλειψη στέγης.
Οι νεαροί ενήλικες που εισέρχονται στο πανεπιστήμιο, στην αγορά εργασίας, που παλεύουν να βρουν τον δρόμο τους στη ζωή ή απλώς δοκιμάζουν νέα ξεκινήματα είναι πιο ευάλωτοι όταν μάχονται για την ανεξαρτησία τους, κυρίως για οικονομικούς λόγους.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις πρόσθετες προκλήσεις της στεγαστικής κρίσης, η αποχώρηση από τη γονική «φωλιά» είναι ακόμη πιο δύσκολη τη σήμερον ημέρα. Η επιλογή της συμβίωσης μ’ έναν γονιό είναι μερικές φορές η μόνη επιλογή ή η ασφαλέστερη ως γενική κάλυψη οικονομικού κινδύνου για το παρόν και το μέλλον.
Οι νέοι ενήλικες που ζουν με τους γονείς τους είναι άτομα με διαφορετικές εργασιακές καταστάσεις κι επαγγελματικές δραστηριότητες.
«Αυτή τη στιγμή εργάζομαι και πρόκειται να ξεκινήσω το μεταπτυχιακό μου. Σκεφτόμουν να ζήσω μόνη μου επειδή θέλω να είμαι ανεξάρτητή και να έχω το δικό μου χώρο για πολλούς λόγους, αλλά η κατάσταση στη Λισαβόνα δεν μου το επιτρέπει. Θα δούλευα μόνο για να πληρώσω τα βασικά χωρίς να μπορώ να τα βγάλω πέρα. Επομένως, θα έπρεπε είτε να ζήσω μ’ έναν συγκάτοικο είτε να «κρεμάσω» το αφεντικό μου για να βρω άλλη δουλειά ή μια δουλειά πλήρους απασχόλησης. Οπότε εξακολουθώ να μένω με τους γονείς μου, αναφέρει η 26χρονη Μάιρα από την Πορτογαλία.
Η κατάσταση διαφέρει από χώρα σε χώρα. Τον τελευταίο καιρό, ωστόσο, ακόμη και σε χώρες όπου συνήθως οι νέοι μπορούσαν να εγκαταλείψουν τη «φωλιά» πριν από δεκαετίες, η κατάσταση έχει γίνει πολύ δύσκολη.
Η ηλικία κατά την οποία τουλάχιστον το 50% των πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ζουν με τους γονείς τους αυξήθηκε από 26 σε 28 ετών μεταξύ 2007 και 2019 στην ΕΕ, με την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ισπανία, την Κροατία, την Ιταλία, το Βέλγιο και την Ιρλανδία να αντιμετωπίζουν τη χειρότερη κατάσταση (από 25 έως 34).
Σπουδές, μετακινήσεις, διαμονή
Όσον αφορά στις σπουδές, τις μετακινήσεις και την πρακτική άσκηση, η κατάσταση είναι ελαφρώς διαφορετική. Τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ), οι οργανισμοί υποδοχής και οι εργοδότες προσφέρουν τις περισσότερες φορές υποστήριξη στους φοιτητές/καταρτιζόμενους. Ωστόσο, ακόμη και εκεί η ανισορροπία μεταξύ του κόστους ζωής και των συνθηκών στέγασης μπορεί ν’ αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση. Φυσικά, κάθε περίπτωση εξαρτάται από τη χώρα υποδοχής και το πανεπιστήμιο.
«Με τη μέση επιχορήγηση Erasmus+ να είναι χαμηλότερη από 400 ευρώ, σχεδόν οι μισοί από τους συμμετέχοντες ξοδεύουν περισσότερα απ’ όσα είναι τα μηνιαία έξοδα διαμονής τους», αναφέρουν οι νέοι.
Οι επιλογές διαμονής και οι καλές συνθήκες στέγασης είναι ζωτικής σημασίας για τη συνολική συμμετοχή και απόδοση των εκπαιδευόμενων και των φοιτητών. Εάν το κόστος διαβίωσης και ενοικίασης δεν καλύπτεται σε επαρκές επίπεδο, τότε αυξάνεται η ανισότητα μεταξύ των νέων, ειδικά για εκείνους των αγροτικών περιοχών. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι οι περισσότερες θέσεις εργασίας, σπουδές και ευκαιρίες είναι δυνατόν να βρεθούν στ’ αστικά δίκτυα, οι νέοι από αγροτικές περιοχές αποκλείονται ακόμη περισσότερο.
Αστεγία
Από το να υπάρχει ή να μην υπάρχει η επιλογή ενοικίασης η αγοράς ενός σπιτιού, δυστυχώς, υπάρχουν και πιο ακραίες καταστάσεις – που επίσης εντείνονται.
Η στεγαστική κρίση είναι πιο έντονη για τους νέους που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.
Παρόλο που η κοινωνική στέγαση και η βοήθεια προσφέρονται σε νέους με μειονεκτική κοινωνικοοικονομική, προσφυγική, μεταναστευτική προέλευση, θύματα ενδοοικογενειακής βίας, νέους της LGBTQ+ κοινότητας λόγω διαταραχών των σχέσεων με την οικογένεια κ.λπ., τέτοιες λύσεις είναι προσωρινές (ενώ η στεγαστική κρίση δείχνει ότι θα έχει μεγάλη διάρκεια).
Αυτοί οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να μείνουν άστεγοι κάποια στιγμή στη ζωή τους. Στην πραγματικότητα, το ποσοστό των άστεγων νέων έχει επίσης αυξηθεί στην ΕΕ και η εμπειρία της έλλειψης στέγης μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για αυτά τα νεαρά άτομα.
Ψυχική Υγεία
Το να έχεις ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι σου, να νιώθεις ασφάλεια και να μπορείς να ξεκουραστείς είναι κρίσιμοι παράγοντες για τη συνολική υγεία ενός ατόμου.
Σύμφωνα με την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, ο καθένας έχει δικαίωμα σε επίπεδο διαβίωσης κατάλληλο για υγεία και ευημερία, συμπεριλαμβανομένης της στέγασης.
Επιπλέον, ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων περιλαμβάνει πολλά δικαιώματα που σχετίζονται με τη στέγαση.
Η σημασία των καλών συνθηκών στέγασης και της ψυχικής υγείας έγινε εμφανής σ’ εθνικό επίπεδο κατά τη διάρκεια των περιορισμών λόγω της COVID-19. Οι κακές συνθήκες στέγασης ή η αίσθηση των περιορισμών ανάμεσα σε τοίχους ή των επιλογών σπιτιών επηρεάζουν την ψυχική υγεία, την απόδοση και το μέλλον των νέων.
Ακόμη και οι νέοι που κατάφεραν να κάνουν το επόμενο βήμα και να ζήσουν μόνοι τους αισθάνονται επιβαρυμένοι προσπαθώντας να διατηρήσουν την «ανεξαρτησία» και το σπίτι τους μέχρι το τέλος κάθε μήνα.
Η Δανάη είναι 28 ετών και μένει στην Αθήνα. Πρόσφατα μετακόμισε, μετά από πολύχρονες προσπάθειες που έκανε για να φύγει από το πατρικό της. Τώρα συγκατοικεί.
«Είμαι πολύ χαρούμενη που τα κατάφερα, αλλά το άγχος εξακολουθεί να είναι μεγάλο για το πώς να τα βγάλω πέρα μέχρι το τέλος κάθε μήνα και αυτό περιορίζει τις συνολικές επιλογές και την ευημερία μου», αναφέρει η ίδια.
Τι θα μπορούσε να γίνει
Θα πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα, συλλογικά, από την ΕΕ. Κοινωνική στέγαση, στεγαστική βοήθεια, επέκταση της προσφοράς ποιοτικών κατοικιών, εφαρμογή μέγιστης τιμής ανά m² ανά χώρα, ώστε τα ενοίκια τα είναι προσιτά.
Προσιτές θα πρέπει να γίνουν ακόμη και οι τιμές για την αγορά ενός σπιτιού. Όλα αυτά, χωρίς να αποκλείεται η ανάγκη βελτίωσης της ρύθμισης για τα Airbnb.
Ήδη υπάρχουν πρωτοβουλίες για συνομήλικους, ειδικά από τους νέους.
Στην περίπτωση της κινητικότητας και των σπουδών, πολλοί νέοι μέσω ψηφιακών κοινοτήτων προσφέρουν πληροφορίες και υποστήριξη για αναζήτηση και εύρεση ασφαλούς και αξιοπρεπούς στέγασης σε διάφορες χώρες, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι η αλληλεγγύη είναι το κλειδί για να περάσετε οποιαδήποτε κρίση.
Αλλά οι πολιτικοί, αυτοί που αποφασίζουν, οφείλουν να γίνουν μέρος αυτής της αλληλεγγύης επειδή οι κατάλληλες συνθήκες στέγασης και οι κατάλληλες επιλογές δίνουν την ελευθερία στους νέους να χτίσουν περαιτέρω τη ζωή που θέλουν και να είναι πιο υγιείς σε πολλά επίπεδα.
