«Με τέσσερις μέρες δουλειά την εβδομάδα και την τρέλα του work-life balance δεν θα κρατήσουμε την ευημερία της χώρας μας». Η φράση αυτή του Φρίντριχ Μερτς, αρχηγού των Χριστιανοδημοκρατών (CDU), άναψε φωτιές στη Γερμανία. Για κάποιους ήταν ένα χτύπημα στην «τεμπελιά» των νέων. Για άλλους, μια ξεπερασμένη προσέγγιση σε μια κοινωνία που αλλάζει. Μα τελικά, είναι οι Γερμανοί τεμπέληδες;
Η αλήθεια είναι πως οι Γερμανοί δουλεύουν, κατά μέσο όρο, λιγότερες ώρες από άλλους Ευρωπαίους. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, εργάζονται περίπου 1.343 ώρες τον χρόνο – αρκετά λιγότερο από τους Ισπανούς ή τους Έλληνες. Όμως αυτή η εικόνα δεν λέει όλη την αλήθεια. Στη Γερμανία σχεδόν οι μισές γυναίκες δουλεύουν με μερική απασχόληση, ιδιαίτερα οι μητέρες μικρών παιδιών, κυρίως επειδή το σύστημα δεν υποστηρίζει τη φροντίδα των παιδιών όσο θα έπρεπε.
Και δεν είναι ότι δεν υπάρχει όρεξη για δουλειά. Αντίθετα, η νέα γενιά –οι millennials και η Gen Z– ζητούν διαφορετικά πράγματα από τον εργασιακό τους βίο. Θέλουν ευελιξία, νόημα και ισορροπία. Δεν είναι «τεμπέληδες». Έχουν απλώς άλλες προτεραιότητες.
Όπως λέει ο κοινωνιολόγος Φίλιπ Σταάμπ, ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι η χαλάρωση των νέων αλλά η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να προσαρμοστεί. Αντί να στοχοποιούνται οι νέοι επειδή δεν θέλουν να δουλεύουν 60 ώρες την εβδομάδα, ίσως είναι καιρός να δούμε τι φταίει: η υπερβολική γραφειοκρατία, η έλλειψη ψηφιοποίησης, η αδυναμία του κράτους να ενσωματώσει μετανάστες και να στηρίξει τις οικογένειες.
Εδώ δεν χωρούν γενικεύσεις. Ναι, η Γερμανία χρειάζεται περισσότερη παραγωγικότητα, ίσως και περισσότερη εργασία. Αλλά αυτό δεν θα έρθει με δηλώσεις τύπου «δουλέψτε περισσότερο». Θα έρθει αν αλλάξουν οι συνθήκες: αν ενισχυθεί το σύστημα παιδικής μέριμνας, αν βελτιωθούν τα φορολογικά κίνητρα, αν γίνει το σύστημα πιο δίκαιο για όλους.
Κι αν κάτι χαρακτηρίζει την εργασιακή κουλτούρα στη Γερμανία, είναι ο σεβασμός στον ελεύθερο χρόνο. Η λέξη Feierabend σημαίνει ακριβώς αυτό: «Τέλος για σήμερα – μην με ενοχλήσεις μέχρι αύριο». Και αυτή η φιλοσοφία δεν είναι τεμπελιά. Είναι πολιτισμός. Είναι μια προσέγγιση που βάζει τον άνθρωπο πάνω από τη μηχανή παραγωγής.
Σε μια κοινωνία που αλλάζει, οι εύκολες κατηγορίες και τα «σλόγκαν» δεν βοηθούν. Το θέμα δεν είναι να δουλεύουμε περισσότερο. Είναι να δουλεύουμε καλύτερα. Με σεβασμό, ισορροπία και σύστημα που μας στηρίζει. Γιατί τελικά, αυτό είναι το πραγματικό ζητούμενο: μια ζωή με νόημα – μέσα και έξω από το γραφείο.
