Η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ολοένα και πιο σύνθετη πρόκληση: να διατηρήσει μια πολεμική οικονομία εν μέσω παγκόσμιας οικονομικής πίεσης και αστάθειας στις τιμές του πετρελαίου. Παρόλο που απέφυγε τους δασμούς της «Ημέρας Απελευθέρωσης», παραμένει εκτεθειμένη στον εμπορικό πόλεμο που εξαπέλυσε η κυβέρνηση Τραμπ, με το πετρέλαιο να βρίσκεται στο επίκεντρο αυτού του πολέμου, σύμφωνα με ανάλυση της Wall Street Journal.
Πίεση στον κρατικό προϋπολογισμό
Ο τομέας της ενέργειας αποτελεί τόσο την κινητήρια δύναμη της οικονομίας του Κρεμλίνου όσο και την κύρια πηγή της ευαλωτότητάς του. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο καλύπτουν περίπου το ένα τρίτο των κρατικών εσόδων.
Οι πρόσφατες μεταβολές στις διεθνείς αγορές, με τις τιμές του πετρελαίου Urals να κυμαίνονται κάτω από τα 55 δολάρια το βαρέλι, έχουν προκαλέσει σοβαρό προβληματισμό στο Κρεμλίνο. Ο φετινός προϋπολογισμός είχε στηριχθεί στην υπόθεση ότι η τιμή θα φτάσει περίπου τα 70 δολάρια.
Αναλυτές προειδοποιούν ότι αν οι τιμές διατηρηθούν σε χαμηλά επίπεδα, το έλλειμμα του ρωσικού προϋπολογισμού μπορεί σχεδόν να διπλασιαστεί, οδηγώντας την οικονομία σε «σκληρή προσγείωση».
Οικονομία σε κρίσιμη καμπή
Η συγκυρία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη. Η οικονομία της Ρωσίας είχε αρχίσει να επιβραδύνεται πριν ακόμα από την τελευταία πτώση των τιμών. Παράλληλα, η Μόσχα βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον για μια πιθανή εκεχειρία στην Ουκρανία. Σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, η ρωσική πλευρά επιλέγει αργούς ρυθμούς στις συνομιλίες, προσδοκώντας ότι τα κέρδη στο πεδίο της μάχης θα της εξασφαλίσουν μεγαλύτερα ανταλλάγματα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
«Αν οι τιμές παραμείνουν χαμηλά, θα νιώσουν την πίεση — και ήδη αρχίζουν να τη νιώθουν», δήλωσε η Ελίνα Ριμπάκοβα, ανώτερη ερευνήτρια στο Peterson Institute for International Economics, που εδρεύει στην Ουάσιγκτον. «Αν αυτό συνεχιστεί, θα βρεθούν σε δίλημμα: όπλα ή βούτυρο».
Ιστορική εξάρτηση από το πετρέλαιο
Η Ρωσία έχει ιστορικά αποδείξει πόσο ευάλωτη είναι σε διακυμάνσεις των τιμών του πετρελαίου. Η πτώση της δεκαετίας του ’80 συνέβαλε στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ η ανάκαμψη στα τέλη της δεκαετίας του ’90 στήριξε την πολιτική άνοδο του ίδιου του Πούτιν.
Πέρα από τον κρατικό προϋπολογισμό, η ενέργεια δρα πολλαπλασιαστικά για την ευρύτερη οικονομία. Κλάδοι όπως ο χάλυβας και η κατασκευή εξαρτώνται από τη δραστηριότητα της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Σύμφωνα με τον ειδικό Σεργκέι Βακουλένκο, πρώην στέλεχος της ρωσικής ενεργειακής βιομηχανίας και νυν συνεργάτη του Carnegie Russia Eurasia Center, για κάθε 1ο δολάρια πτώση στην τιμή του πετρελαίου, η ρωσική οικονομία χάνει περίπου 25 δισ. δολάρια ετησίως. «Αυτό επηρεάζει τα έσοδα και γενικά την οικονομία, η οποία μένει χωρίς ρευστό», ανέφερε.
Η γεωπολιτική διάσταση των τιμών
Από την πλευρά της, η Ουάσιγκτον έχει συνειδητά χρησιμοποιήσει την αύξηση της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου ως γεωπολιτικό εργαλείο και μοχλό πίεσης. Ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ στην Ουκρανία, Κιθ Κέλογκ, είχε δηλώσει πως η τιμή των 45 δολαρίων ανά βαρέλι ίσως αρκούσε για να αναγκάσει το Κρεμλίνο να υποχωρήσει και να σταματήσει η σύρραξη.
Αν και η Ρωσία δεν συμπεριλήφθηκε στους τελευταίους δασμούς των ΗΠΑ, ο συνδυασμός κυρώσεων και εμπορικών εντάσεων έχει περιορίσει τις επιλογές της. Η Ρωσία, ασφαλώς, έχει επιβιώσει από χειρότερες πτώσεις τιμών, όπως κατά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008–2009 και την πανδημία COVID-19. Η κυβέρνηση μπορεί ακόμα να δανείζεται από εγχώριες τράπεζες και να περικόπτει μη στρατιωτικές δαπάνες, όπως για υποδομές, εκπαίδευση ή υγειονομική περίθαλψη.
Η οικονομική στήριξη από την Κίνα και η στρατιωτική συνεργασία με τη Βόρεια Κορέα παρέχουν προσωρινή ανάσα, αλλά δεν εξαλείφουν τον μακροπρόθεσμο κίνδυνο.
Η κοινωνική συνοχή υπό απειλή
Επί τρία χρόνια πολέμου, η ρωσική κυβέρνηση επιχειρεί να διατηρήσει τη λαϊκή στήριξη ενισχύοντας εισοδήματα και δημιουργώντας θέσεις εργασίας. Ωστόσο, μια σοβαρή οικονομική ύφεση θα μπορούσε να κλονίσει αυτό το εύθραυστο κοινωνικό συμβόλαιο. Η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας, δια στόματος της διοικήτριας Ελβίρα Ναμπιούλινα, εξέφρασε πρόσφατα την ανησυχία της: «Η συνέχιση του εμπορικού πολέμου μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της παγκόσμιας οικονομίας και της ζήτησης για τους ενεργειακούς μας πόρους. Υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι εδώ».
Μέτρα άμυνας, με κόστος
Το Κρεμλίνο υποστηρίζει ότι λαμβάνει όλα τα δυνατά μέτρα για να περιορίσει τις συνέπειες της κρίσης. Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση αντλεί ρευστότητα από τις εγχώριες τράπεζες και μειώνει τις μη στρατιωτικές δαπάνες. Όμως το ερώτημα παραμένει: Πόσο ακόμα μπορεί να συνεχίσει αυτή η στρατηγική, χωρίς να καταρρεύσουν οι θεμέλιοι λίθοι του ρωσικού κράτους;
Καθώς η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί, είναι πλέον σαφές ότι η παγκόσμια οικονομική πολιτική δεν επηρεάζει μόνο τις αγορές – αλλά και την ίδια τη μορφή του πολέμου και της ειρήνης.
Πηγή: ΟΤ
