Υπάρχουν δύο στρατηγικά συμπεράσματα που μπορούν να αντληθούν από την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να κηρύξει δασμολογικό πόλεμο στον υπόλοιπο πλανήτη, αναλύει το Social Europe.
Το ένα είναι ότι σκοπεύει να αναδιαρθρώσει ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία γύρω από τα συμφέροντα των ΗΠΑ, καταστρέφοντας τα εξαγωγικά μοντέλα πολλών αναδυόμενων και παγκόσμιων οικονομιών του Νότου και βυθίζοντας τον πλανήτη σε ύφεση.
Ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι, υπό την απειλή των παραπάνω, ελπίζει απλώς να αποσπάσει παραχωρήσεις στις εσωτερικές οικονομικές πολιτικές των αντίπαλων χωρών που είναι ευνοϊκές για τις ΗΠΑ και το δολάριο, αλλά μη καταστροφικές για τις υπόλοιπες.
Έχει αποφασίσει να πετύχει πράγματα σκορπώντας μεγατόνους αβεβαιότητας
Στη γεωπολιτική, το εν λόγω δίλημμα έχει ήδη αντιμετωπιστεί. Όταν ο Τραμπ έστειλε τον Φεβρουάριο τον Πιτ Χέγκσεθ και τον Τζέι Ντι Βανς για να τορπιλίσουν τη συνάντηση της λεγόμενης «μορφής Ramstein» και στη συνέχεια τη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια, οι Ευρωπαίοι επικεφαλής της ασφάλεια αναρωτήθηκαν: Όταν ο Τραμπ λέει ότι θα απομακρυνθεί εντελώς από τη συλλογική ασφάλεια, το εννοεί;
Ή μήπως είναι ένα τέχνασμα για να μας αναγκάσουν να ξοδέψουμε περισσότερα χρήματα για την άμυνα, να αναλάβουμε περισσότερο το βάρος της ευρωπαϊκής ασφάλειας και να στηρίξουμε την Ουκρανία;
Το γεγονός ότι στους παράλληλους κόσμους της άμυνας και του εμπορίου οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αντιμετωπίζουν την ίδια γνωστική πρόκληση, μας λέει κάτι σημαντικό για την κυβέρνηση Τραμπ: Έχει αποφασίσει να πετύχει πράγματα σκορπώντας μεγατόνους αβεβαιότητας.
Εικασίες
Τις τελευταίες έξι εβδομάδες ρωτήσαμε κάθε υπεύθυνο χάραξης πολιτικής που συνομιλούμε και έχει πρόσβαση στις πληροφορίες το εξής: Ξέρετε ποιο είναι το τελικό παιχνίδι του Τραμπ; Οι περισσότεροι ομολόγησαν πως δεν γνωρίζουν.
Κάποιοι εικάζουν ότι, όσον αφορά στην άμυνα, η Ουάσιγκτον είναι μοιρασμένη μεταξύ μιας ομάδας που θέλει να αναπροσανατολιστεί μόνο προς την αντιμετώπιση της Κίνας και μιας άλλης που -για να το κάνει- είναι πρόθυμη να συνάψει στρατηγική συμφωνία με τη Ρωσία, αφαιρώντας την Ευρώπη από τις ειρηνευτικές συνομιλίες για την Ουκρανία, την πρόσβαση στην Αρκτική και επιτρέποντας στον Πούτιν να απειλήσει τους επόμενους στόχους του στη Βαλτική ή τη Μαύρη Θάλασσα.
Έτοιμη να αναλάβει ενέργειες που αποσταθεροποιούν τους συμμάχους της
Ακόμη και στη μακροοικονομία, μια πιο σκληρή επιστήμη από τη γεωπολιτική, έχουμε λάβει σημειώσεις αναλυτών μου που μας λένε ότι υπάρχει μια καλή πιθανότητα οι δασμοί να αποτελούν μοχλούς πίεσης και τελικά να αποσυρθούν, κι ας είναι τεράστιες οι συνέπειες για τα χρηματιστήρια.
Μετά από την έναρξη του Trump 2.0, σε ορισμένους υγιώς σκεπτόμενους κύκλους αναπτύχθηκε σιγά-σιγά ένα αντανακλαστικό έναντι του MAGA: εστίαση σε αυτό που κάνουν, όχι σε αυτό που λένε. Οι εκρήξεις ύβρεων, προσβολών και παραπληροφόρησης είναι -όσον αφορά στη σύγχρονη Πολιτεία- μια τεχνική απόσπασης της προσοχής, τίποτα περισσότερο.
Αλλά τώρα έχουμε ένα συνεπές και παρατηρήσιμο μοτίβο δράσης: Η κυβέρνηση Τραμπ είναι έτοιμη να προβεί σε περαιτέρω ενέργειες για να αποσταθεροποιήσει τους συμμάχους της, τόσο οικονομικά όσο και από άποψη ασφάλειας, και να χρησιμοποιήσει την αβεβαιότητα και την παραπληροφόρηση ως όπλα για να επιτύχει αυτόν τον σκοπό.
Ως απάντηση, υπάρχει ένας ορθολογικός τρόπος δράσης για τις προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης: Προετοιμαστείτε για την αμερικανική αυταρχικότητα και τον απομονωτισμό και επιδιώξτε την ευρωπαϊκή συνεννόηση. Θα ήταν ανεύθυνο να κάνουμε κάτι λιγότερο.
Η ΕΕ, μαζί με τις χώρες της CPTPP, τη Νότια Κορέα και τη Νορβηγία, αντιπροσωπεύουν το 35% της παγκόσμιας ζήτησης εισαγωγών, ενώ η Αμερική αντιπροσωπεύει το 15%. Αυτές οι χώρες διαθέτουν επίσης τεράστια δημοσιονομική δύναμη πυρός και θεσμική δύναμη. Έχουμε όμως μια πρόκληση.
Όποια μέτρα κι αν λάβουμε -είτε αντίμετρα είτε βιομηχανικές στρατηγικές που αναζωογονούν την παραγωγή είτε, στον τομέα της άμυνας, επιδίωξη τεχνολογικής κυριαρχίας- είναι τα αποτελέσματα των σχετικών αντιποίνων του Τραμπ και η επακόλουθη αντίδρασή ημών της Κίνας που θα εν τέλει θα διαμορφώσουν τα μέσα του 21ου αιώνα.
Το 1930, για παράδειγμα, όταν ο νόμος Σμουτ-Χόλεϋ έθεσε τους δασμολογικούς φραγμούς των ΗΠΑ εναντίον του πλανήτη, ούτε η Βρετανία ούτε η Γαλλία αντέδρασαν. Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν αποφασισμένο να παραμείνει η τελευταία δύναμη ελεύθερου εμπορίου.
Αλλά καθώς οι εξαγωγές του στην Αμερική κατέρρευσαν κατά το ένα τρίτο σε διάστημα ενός έτους και το ισοζύγιο πληρωμών του ήταν αρνητικό, η κυβέρνηση των Εργατικών του Ράμσεϊ ΜακΝτόναλντ αναγκάστηκε σε ένα πρόγραμμα λιτότητας που οδήγησε σε ναυτική ανταρσία, εξέγερση και συνοπτική κατάρρευση.
Η Εθνική Κυβέρνηση που αντικατέστησε τους Εργατικούς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τόσο τον Χρυσό Κανόνα όσο και το ελεύθερο εμπόριο, επειδή οι δευτερογενείς επιπτώσεις του Σμουτ-Χόλεϋ -το κύμα των φθηνών εισαγωγών στην απροστάτευτη βρετανική οικονομία- ήταν ασταμάτητες.
Επιβάλλεται η συγκέντρωση ενός συνασπισμού χωρών των οποίων οι ψηφοφόροι θέλουν ακόμα να ζουν σε έναν κόσμο που διέπεται από το διεθνές δίκαιο και τις οικουμενικές έννοιες του δικαιώματος και της δικαιοσύνης.
Και αυτό σημαίνει μια έκκληση στους εργαζόμενους του πλανήτη -των οποίων τα εργοστάσια σε χώρες όπως η Καμπότζη, η Σρι Λάνκα και η Νικαράγουα ενδέχεται να κλείσουν σύντομα- να συμμετάσχουν μαζί με τις προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης σε ένα νέο έργο ελεύθερου και δίκαιου εμπορίου, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εργασιακών δικαιωμάτων.
Η παγκόσμια εργατική τάξη είναι μεγαλύτερη από ποτέ, και οι βιομηχανικές εστίες της θα γίνουν τώρα τοπία ταξικής πάλης με μια ένταση που δεν είχε παρατηρηθεί στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Αυτό που έκανε ο Τραμπ από τότε που ανέλαβε την εξουσία -τόσο στην ατζέντα της ασφάλειας όσο και στο εμπόριο- είναι μια έκφραση καθαρού εθνικού συμφέροντος: Ανατίναξε το παιχνίδι επειδή η Αμερική έχανε.
Από εδώ και πέρα, οι προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης θα πρέπει να συγκλίνουν σε ένα σχέδιο όχι μόνο για την υπεράσπιση των κρατών πρόνοιας, της ενιαίας αγοράς και της συλλογικής ασφάλειας.
Θα πρέπει να αναζητήσουν την ευρύτερη συνεργασία από ομοϊδεάτισσες δημοκρατικές χώρες για να επεκτείνουν και να στερεοποιήσουν τα ανοιχτά και προοδευτικά τους συστήματα σε όλες τις ηπείρους και τους ωκεανούς.
Απαιτείται εγρήγορση
Η Ευρώπη ξέρει τι θα πει κρατική κατεύθυνση και, στις σκανδιναβικές χώρες, ενεργή τεχνογνωσία σε κρατικές βιομηχανικές στρατηγικές. Διαθέτει ισχυρούς εθνικούς και πανεθνικούς θεσμούς. Έχει, πάνω απ’ όλα, έναν πληθυσμό του οποίου η πλειοψηφία είναι προς το παρόν ανθεκτική στον εθνικισμό και έτοιμη να καλοδεχτεί ένα προοδευτικό σχέδιο για την ήπειρο.
Έτσι, τόσο για το εμπόριο όσο και για την ασφάλεια, εναπόκειται στην Ευρώπη να αναδιοργανώσει τον πλανήτη γύρω από το δικό της στρατηγικό συμφέρον. Ήδη βλέπουμε τις οικονομικές επιπτώσεις των δασμών του Τραμπ. Αυτές -όπως και το 2008- θα γίνουν ακόμη πιο ξεκάθαρες μόνον όταν δούμε πόσος κίνδυνος έχει κρυφτεί πίσω από το παγκόσμιο σκιώδη τραπεζικό σύστημα και πόσο εκτεθειμένο είναι στο εμπόριο.
Απαιτείται μια συστημική σύγκρουση με σημαία τη δημοκρατία
Ωστόσο, υπάρχει και κάτι που δεν έχει συζητηθεί: Οι ταξικοί αγώνες που θα μπορούσαν να προκύψουν. Πίσω από κάθε πρόβλεψη για πτώση των εισαγωγών από τις ΗΠΑ βρίσκεται ένα εργοστάσιο στο Μπαγκλαντές, τη Σρι Λάνκα, την Ονδούρα ή ακόμα και την Κίνα που πρόκειται να κλείσει.
Επιπλέον, σε μια οικονομία που βασίζεται στην πληροφορία, είναι αδιανόητο να πιστεύουμε ότι ο εμπορικός πόλεμος θα αποτύχει να εξαπλωθεί στα πεδία των εμπορικών σημάτων, των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης, της πνευματικής ιδιοκτησίας και των νόμων για την ελευθερία του λόγου.
Αν ο Τραμπ όντως πάτησε το κουμπί της κατεδάφισης για την παγκοσμιοποίηση, τότε οι προοδευτικές δυνάμεις οφείλουν να προσαρμοστούν.
Για να δημιουργηθεί ένα νέο παιχνίδι θετικού -και όχι μηδενικού- αθροίσματος μεταξύ των καταναλωτών της Ευρώπης και των παραγωγών του παγκόσμιου Νότου, απαιτείται μια συστημική σύγκρουση με σημαία τη δημοκρατία.
