Η υπνική παράλυση είναι ένας τύπος «τρομακτικής» ψευδαίσθησης κατά τη διάρκεια του ύπνου, στην οποία το μυαλό είναι ξύπνιο αλλά το σώμα κοιμάται ακόμα.

Το 30% των ανθρώπων παγκοσμίως έχουν βιώσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους υπνική παράλυση και κάθε επεισόδιο μπορεί να κρατήσει από λίγα λεπτά, μέχρι 20 λεπτά, σύμφωνα με την Κλινική του Κλίβελαντ.

Περίπου το 40% των ατόμων με υπνική παράλυση έχουν οπτικές, ακουστικές ή απτικές ψευδαισθήσεις, όπως πίεση στο στήθος ή μούδιασμα στο σώμα, δήλωσε ο Μπαλάντ Τζαλάλ, ερευνητής στο τμήμα ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και ειδικός στην υπνική παράλυση, ο οποίος περιγράφει την δική του εμπειρία.

«Ήμουν 19 χρονών, ξαπλωμένος στο κρεβάτι και τρομοκρατημένος. Είχα ξυπνήσει και έβλεπα το περιβάλλον γύρω μου, αλλά δεν μπορούσα να κινηθώ ή να μιλήσω και δεν ήξερα το γιατί», αναφέρει χαρακτηριστικά.

«Προσπάθησα να καλέσω τη μαμά και τον μπαμπά μου, αλλά δεν έβγαινε λέξη από το λαιμό μου. Είχα αυτή την δυσοίωνη παρουσία ενός τέρατος, και μου σήκωνε τα πόδια πάνω κάτω. Με στραγγάλισε, προσπαθώντας να με σκοτώσει. Και ήμουν 100% σίγουρος ότι θα πέθαινα», πρόσθεσε ο Τζαλάλ.

Για περίπου το 90% των ατόμων που βιώνουν ένα τέτοιο επεισόδιο, οι ψευδαισθήσεις είναι τρομακτικές. Μπορεί να περιλαμβάνουν φαντάσματα ή πλάσματα που μοιάζουν με γάτες ή εξωγήινους, και μπορεί να νιώσετε ότι απλώς σας πλησιάζουν απειλητικά ή ακόμη και ότι προσπαθούν να σας σκοτώσουν.

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο διαταραχής και παράλυσης ύπνου, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν το στρες και σχετικές παθήσεις όπως το άγχος, η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) και η διπολική διαταραχή, αναφέρουν.

Άλλοι παράγοντες είναι η στέρηση ύπνου, το ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου, οι διαταραχές ύπνου όπως η ναρκοληψία και οι γενετικοί παράγοντες.

Η αποφρακτική υπνική άπνοια, η χρήση ουσιών και ορισμένα φάρμακα – όπως αυτά για τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) – μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο, σύμφωνα με την κλινική του Κλίβελαντ.

Είναι επικίνδυνη η υπνική παράλυση;

Όσο τρομακτική κι αν ακούγεται η υπνική παράλυση, στην πραγματικότητα δεν είναι επικίνδυνη, αναφέρουν οι ειδικοί. Αλλά ανάλογα με το πόσο επαναλαμβανόμενη είναι, η υπνική παράλυση μπορεί να αποτελεί ένδειξη υποκείμενης διαταραχής ύπνου.

Τα τακτικά επεισόδια μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε άγχος γύρω από τον ύπνο και στη συνέχεια σε αποφυγή του ύπνου, λέει ο Δρ. Τζαλάλ.

Αυτό το μοτίβο μπορεί να επηρεάσει την καθημερινή σας ενέργεια και την ικανότητά σας να λειτουργείτε. Και αν έχετε συχνά τρομακτικές παραισθήσεις, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε άγχος ή συμπτώματα που μοιάζουν με τραύμα.

Πώς αντιμετωπίζεται η υπνική παράλυση;

Η παράλυση του ύπνου μπορεί να μετριαστεί σημαντικά με διάφορες πρακτικές ή θεραπείες, δήλωσε ο Δρ. Μάθιου Γουόκερ, καθηγητής νευροεπιστήμης και ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια.

Για παράδειγμα, το πρώτο που μπορείτε να κάνετε είναι να υιοθετήσετε πιο υγιεινές συνήθειες ύπνου, όπως να κοιμάστε για τουλάχιστον επτά έως εννέα ώρες κάθε βράδυ.

Η διατήρηση ενός σταθερού προγράμματος ύπνου σε ποιότητα και ποσότητα «λειτουργεί σαν να ρυθμίζετε το εσωτερικό σας ρολόι, μειώνοντας την πιθανότητα διαταραχών», δήλωσε ο Δρ.Γουόκερ.

Επίσης, τονίζει ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη διαχείριση του στρες, χρησιμοποιώντας, για παράδειγμα, ασκήσεις ενσυνειδητότητας και χαλάρωσης.

«Οι θεραπείες μπορούν να ανακουφίσουν ορισμένα υποκείμενα προβλήματα που προκαλούν υπνική παράλυση ύπνου, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία», προσθέτει.

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, μερικές φορές χρησιμοποιούνται φάρμακα, όπως τα SSRI (επιλεκτικός αναστολέας επαναπρόσληψης σεροτονίνης) ή αντικαταθλιπτικά που μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση μιας ομαλής ροής μεταξύ των σταδίων ύπνου ή ακόμα και στη μείωση της φάσης REM του ύπνου.

Γενικά, η αύξηση των επιπέδων σεροτονίνης στον εγκέφαλο αντισταθμίζει με κάποιο τρόπο την απώλεια της φάσης REM, αναφέρει ο Δρ.Τζαλάλ.

Η νέα εναλλακτική αυτο-θεραπεία

Ο Δρ Τζαλάλ προσπαθεί να δημιουργήσει μια νέα θεραπεία, που ονομάζεται θεραπεία χαλάρωσης με διαλογισμό. Σε μία έρευνα που έκανε το 2020, η τεχνική του μείωσε την υπνική παράλυση κατά 50% μετά από οκτώ εβδομάδες για έξι άτομα με ναρκοληψία. Τα βήματα της θεραπείας του Δρ.Τζαλάλ είναι τα εξής:

• Κλείστε τα μάτια σας και υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι η εμπειρία σας είναι κοινή και δεν θα πεθάνετε από αυτήν.
• Αποστασιοποιηθείτε συναισθηματικά από αυτό. Πείτε στον εαυτό σας ότι αφού ο εγκέφαλός σας απλώς σας παίζει παιχνίδια, δεν υπάρχει λόγος να φοβάστε.
• Εστιάστε σε κάτι θετικό. Μπορείτε να κάνετε προσευχή, να φανταστείτε ένα αγαπημένο σας πρόσωπο, ή ό,τι άλλο μπορεί να σας προκαλέσει ευχάριστα συναισθήματα.
• Χαλαρώστε τους μύες σας και μην κινείστε. Μερικοί ειδικοί λένε ότι η προσπάθεια να κινήσετε ελαφρά τα δάχτυλα των χεριών ή των ποδιών σας ένα προς ένα μπορεί να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε ένα επεισόδιο πιο γρήγορα. Ωστόσο, ο Δρ.Τζαλάλ συμβουλεύει να μην κάνετε αυτή την κίνηση, καθώς θα εξακολουθείτε να στέλνετε σήματα σε παραλυμένους μύες και ίσως να προκαλείτε παραισθήσεις.