Από το 1848 είχαν να εγκρίνουν οι Ελβετοί ψηφοφόροι μέτρα για ενίσχυση των κοινωνικών παροχών από το πλούσιο κράτος τους, που κλίνει όλο και πιο δεξιά.
Το έκαναν όμως στις 3 Μαρτίου, υποστηρίζοντας μαζικά σε δημοψήφισμα πρόταση για αύξηση των κρατικών συντάξεων.
Σχεδόν έξι στους δέκα (58,2%) -και με την απαραίτητη πλειοψηφία επί των 26 καντονιών- στήριξαν την καθιέρωση 13ης σύνταξης από το 2026, σε μια ψηφοφορία όπου η συμμετοχή ξεπέρασε το 58%, υψηλότερη από το συνηθισμένο, και ένωσε ψηφοφόρους διαφορετικών κομμάτων και περιοχών.
Η στήριξη ήταν ηχηρή στα γαλλόφωνα και ιταλόφωνα καντόνια. Πιο επιφυλακτικοί ήταν οι ψηφοφόροι στο μεγαλύτερο γερμανόφωνο τμήμα της Ελβετίας.
Σε κάθε περίπτωση, η πλειοψηφία πήγε κόντρα στην αντίθεση των δεξιών και κεντροδεξιών εταίρων στην τετρακομματική ελβετική κυβέρνηση.
Αψηφώντας τις προειδοποιήσεις για φορολογικές αυξήσεις, οι Ελβετοί συντάχθηκαν με την πρωτοβουλία «Καλύτερη ζωή στη σύνταξη», που ξεκίνησε από την Ελβετική Ομοσπονδία Συνδικάτων και υποστηρίχθηκε από αριστερά και κεντρώα κόμματα.
Ένας από τους παράγοντες που διαμόρφωσαν το αποτέλεσμα ήταν η μείωση της αγοραστικής δύναμης των Ελβετών συνταξιούχων από την αύξηση του κόστους ζωής.
Η δυτικοκεντρική ευρωπαϊκή χώρα δίνει μεν υψηλές συντάξεις, είναι ωστόσο από τις ακριβότερες στον κόσμο.
Προσώρας ωστόσο η κρατική χρηματοδότηση της 13ης σύνταξης παραμένει στον αέρα, καθώς δεν διατυπώνεται κάποιο σχέδιο στην εγκριθείσα πρόταση.
Έγκειται τώρα στην κυβέρνηση και στο κοινοβούλιο να αποφασίσουν τον τρόπο κάλυψης του πρόσθετου κόστους, που εκτιμάται ότι θα ανέλθει ετησίως στα 4,1 δισεκατομμύρια ελβετικά φράγκα. Περίπου 4,3 δισεκατομμύρια ευρώ.
Πολλώ μάλλον μετά την απόρριψη έτερης πρότασης, που τέθηκε προς ψήφιση στο δημοψήφισμα από τη νεολαία του συγκυβερνώντος και φιλο-επιχειρηματικού Κόμματος Φιλελευθέρων.
Υπό τον τίτλο «Για ένα ασφαλές και βιώσιμο σύστημα συνταξιοδότησης γήρατος», πρότεινε σταδιακή αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 65 στα 66 έτη κατά την επόμενη δεκαετία και στη συνέχεια με βάση το προσδόκιμο ζωής.
Καταψηφίστηκε με ποσοστό 74,7%.
The Swiss have voted to boost monthly payments for pensioners amid concerns over the rising cost of living in pricey #Switzerland. #CHvote Read more here: https://t.co/W5RgX7Ky0y pic.twitter.com/8JszbW9nG5
— swissinfo.ch (@swissinfo_en) March 3, 2024
Ψήφος στο κρατικό συνταξιοδοτικό σύστημα
Δεδομένου ότι η Ελβετία παρουσιάζει δημοσιονομικό έλλειμμα για τέταρτο συνεχόμενο έτος, η υπουργός Οικονομικών, αντιπρόεδρος της Ελβετίας και μέλος των Φιλελεύθερων, Κάριν Κέλερ-Σούτερ, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο αύξησης του ΦΠΑ.
Το κόμμα της απορρίπτει άλλωστε οποιαδήποτε αύξηση φόρων για τις επιχειρήσεις.
Κατά την Σελίν Αμουντρού, βουλευτή του ακροδεξιού Ελβετικού Λαϊκού Κόμματος, για την ήττα της Δεξιάς στις 3 Μαρτίου «φταίει μόνο η ίδια».
«Δεν μπορέσαμε ποτέ να δώσουμε απαντήσεις σε σχέση με τις συντάξεις ή με το κόστος υγείας», δήλωσε.
«Υπήρχε προφανώς ανάγκη για μια αντιπρόταση, αλλά αυτό είναι το αποτέλεσμα αν λες “όχι” σε όλα».
Πρακτικά, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ερμηνεύεται σε ψήφο υπέρ του ρόλου του κράτους στο συνταξιοδοτικό σύστημα, που στην Ελβετία αποτελείται από τρεις πυλώνες.
Η λεγόμενη «Ασφάλιση Γήρατος και Επιζώντων» (OASI) καλύπτει τις βασικές ανάγκες στη συνταξιοδότηση.
Επί του παρόντος, η ελάχιστη μηνιαία σύνταξη γήρατος για έναν άγαμο είναι 1.225 ελβετικά φράγκα και η μέγιστη 2.450.
Για τα παντρεμένα ζευγάρια το ανώτατο όριο φτάνει επί του παρόντος τα 3.675 ελβετικά φράγκα, «ακόμα και αν το άθροισμα των δύο συντάξεων των συζύγων ή συντρόφων υπερβαίνει αυτό το ποσό».
Η 13η κρατική σύνταξη αφορά αυτόν τον 1ο πυλώνα.
Ο 2ος πυλώνας σχετίζεται με την υποχρεωτική συμμετοχή σε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα.
Ο 3ος πυλώνας αποτελεί ιδιωτική μορφή σύνταξης, μέσω επενδύσεων, που αφορά κυρίως τα υψηλά εισοδήματα και είναι προαιρετική.
Τούτων λεχθέντων, ένα εγχείρημα του 2016 -με πρωτοβουλία των αριστερών κομμάτων- για αύξηση της κρατικής σύνταξης κατά 10% είχε καταψηφιστεί.
Όμως το οικονομικό πλαίσιο έχει έκτοτε αλλάξει ριζικά.
Σήμερα την αγοραστική δύναμη των Ελβετών εξαϋλώνει ο πληθωρισμός και το αυξανόμενο κόστος ζωής, που στη χώρα τους ήταν ήδη στα ύψη.
Σε αυτό το φόντο, με την πληθυσμό να γερνά και τους ηλικιωμένους να είναι σταθερά από τους πιο ενεργούς ψηφοφόρους, η υποστήριξη στη 13η σύνταξη ήταν λίγο-πολύ προδιαγεγραμμένη.
Παράπλευροι παράγοντες μιας ανατροπής
Όμως στη διαμόρφωση του αποτελέσματος συνέβαλαν και άλλες παράμετροι.
Μια από αυτούς είναι οι Ελβετοί συνταξιούχοι που ζουν στο εξωτερικό, έχουν δικαίωμα ψήφου και, σε μια προσπάθεια «σαλαμοποίησης» του εκλογικού σώματος, μπήκαν από το Ελβετικό Λαϊκό Κόμμα στο «κάδρο».
Το συγκυβερνών κόμμα «πόνταρε» ότι οι ψηφοφόροι που ζουν στην Ελβετία δεν θα δέχονταν να επωφεληθούν από την αύξηση και οι ομογενείς συνταξιούχοι.
Αντιπροσωπεύουν ωστόσο το ένα τρίτο όλων των Ελβετών που ζουν στο εξωτερικό. Και, φυσικά, ψήφισαν μαζικά υπέρ της αύξησης.
Πίσω, δε, από την απόρριψη της πρότασης για αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης βρίσκεται η πραγματικότητα στην αγορά εργασίας της Ελβετίας.
Το 54% των μακροχρόνια ανέργων είναι σήμερα ηλικίας μεταξύ 55 και 64 ετών, 11 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Στα εκλογικά προπύργια του ελβετικού συντηρητικού στρατοπέδου εν τω μεταξύ, και δη στο γερμανόφωνο τμήμα της χώρας, αναλυτές ερμηνεύουν διπλά την «ανυπακοή» των υπερσυντηρητικών ψηφοφόρων.
Εφόσον οι ελβετικές αρχές είναι σε θέση να δαπανούν δισεκατομμύρια φράγκα για αναπτυξιακή βοήθεια και την υποδοχή προσφύγων, αναφέρουν, τότε μπορούν να στηρίξουν και τη χορήγηση της 13η σύνταξης.
Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται από πολλούς και η περσινή κρατική διάσωση της Credit Suisse, με μια χώρα όπου οι τράπεζες επωφελούνται της ιδιωτικοποίησης μέρους του συνταξιοδοτικού συστήματος, ενώ περίπου 1.200 δισεκατομμύρια ελβετικά φράγκα συνταξιοδοτικών περιουσιακών στοιχείων επενδύονται κάθε χρόνο στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Για μια φορά «κάνουμε κάτι για τους κανονικούς ανθρώπους» και «όχι μόνο για τους πλούσιους», σχολίασε το αποτέλεσμα-ορόσημο του δημοψηφίσματος ο Σοσιαλδημοκράτης βουλευτής, Σάμιουελ Μπεντάαν.
Σε μια πλούσια χώρα όπως η Ελβετία, τόνισε, «όλοι θα πρέπει να μπορούν να επωφεληθούν από την ευημερία».
* Κεντρική photo: Unsplash/ AlinAndersen
