Μια μεγάλη έρευνα για την κατάσταση στην ελληνική ακτοπλοΐα ξεκινάει η Επιτροπή Ανταγωνισμού εστιάζοντας στον μικρό αριθμό εταιρειών που ελέγχει τις μεγάλες βασικές γραμμές, στην αποτελεσματικότητα του ακτοπλοϊκού δικτύου, το σύστημα των αγόνων γραμμών και βέβαια πως όλα αυτά επιδρούν στις τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων.
Πρόκειται ουσιαστικά, με βάση την σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής, για μια ολιστική διερεύνηση του πώς είναι «στημένο» σήμερα στη χώρα μας όλο το ακτοπλοϊκό δίκτυο και κατά πόσο τελικά αυτό λειτουργεί ανταγωνιστικά.
Η Επιτροπή αρχικά θα διερευνήσει γιατί ο κλάδος εμφανίζει ολιγοπωλιακά χαρακτηριστικά καθώς στις κύριες ακτοπλοϊκές γραμμές μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων κυριαρχούν δυο μεγάλοι εταιρείες όμιλοι που κατέχουν πάνω από το 60% του στόλου της ακτοπλοΐας και γιατί, παρά το γεγονός ότι η αγορά είναι ελεύθερη, δεν εισέρχονται νέες εταιρείες.
Σε πολλές γραμμές μια εταιρεία
Για παράδειγμα σε πολλές μακρινές γραμμές παρουσία έχει μία ή το πολύ δύο εταιρείες. Στη γραμμή των Χανίων όλο το χρόνο παρουσία έχει μία εταιρεία, όπως επίσης και στη κύρια γραμμής Πειραιάς-Δωδεκάνησα αλλά και τη γραμμής από Πειραιά για τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου.
Ειδικά στην τελευταία, παρά τα μέτρα που έλαβε η Επιτροπή πριν πολλά χρόνια όταν η Attica Group εξαγόρασε την Hellenic Seaways (διατήρηση των τιμών στα ίδια επίπεδα, αποχώρηση πλοίου εφόσον κάποια άλλη εταιρεία δρομολογούσε δικό της κ.α.) ωστόσο ποτέ δεν υπήρξε ενδιαφέρον από άλλη εταιρεία να δραστηριοποιηθεί στις γραμμές αυτές. Αντίστοιχα το ίδιο συνέβη και με την γραμμή των Δωδεκανήσων.
Τη μη ύπαρξη ενδιαφέροντος επιβεβαιώνει και η ΕΠΑΝΤ σημειώνοντας ότι «παρά την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς με την άρση του καμποτάζ (σταδιακά από το 2002), η ποιότητα της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας (υπό την έκφανση της ηλικίας στόλου, του χρόνου ταξιδιού, κ.λπ.) και η προσβασιμότητα πολλών νησιών παραμένει χαμηλή (με εξαίρεση ορισμένες γραμμές με αυξημένη τουριστική κίνηση), ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις ενίσχυσης του ανταγωνισμού και εισόδου νεών εταιρειών».
Το hub and spoke δίκτυο και ποιοι δεν το θέλουν
Επίσης η ΕΠΑΝΤ θα εστιάσει στο πώς λειτουργεί το ακτοπλοϊκό δίκτυο και πόσο αποτελεσματικό είναι στην κάλυψη των αναγκών των νησιών. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, σήμερα το ακτοπλοϊκό δίκτυο έχει αναπτυχθεί ως ένα δίκτυο αστέρι (star network) με κέντρο το λιμάνι του Πειραιά.
Το μοντέλο αυτό σε συνδυασμό με τις χρόνιες ελλείψεις στο σύνολο των λιμενικών υποδομών της χώρας, και ειδικά στους νησιωτικούς λιμένες, επηρεάζει την παροχή της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας, τόσο στην πλευρά της προσφοράς της υπηρεσίας όσο και στην πλευρά της ικανοποίησης της ζήτησης, και αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του κλάδου, σημειώνει η ΕΠΑΝΤ.
Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι πολλές φορές στο παρελθόν κατατέθηκαν μελέτες για την ανάπτυξης ενός διαφορετικούς δικτύου με κυρίες και δευτερεύουσες γραμμές, (hub and spoke) ωστόσο ποτέ αυτό δεν προχώρησε λογ κυρίως της έλλειψης σημαντικών λιμενικών υποδομών. Σε ένα δίκτυο τύπου “hub and spoke” υπάρχει ένα κεντρικό λιμάνι (το hub), το οποίο λειτουργεί ως βασικός κόμβος μεταφοράς. Τα πλοία συνδέουν διάφορα περιφερειακά νησιά ή λιμάνια (τα spokes) με αυτό το κεντρικό λιμάνι, όχι απαραίτητα μεταξύ τους απευθείας.
Για παράδειγμα αν η Σύρος ήταν το hub των Κυκλάδων, τότε τα δρομολόγια από Πειραιά θα σταματούσαν στη Σύρο και από εκεί με άλλο πλοίο ο επιβάτης θα πήγαινε στη Νάξο, στην Πάρο, στην Ίο, κ.λπ. Ωστόσο, το σύστημα αυτό οι τοπικές κοινωνίες δεν το αποδέχονται εύκολα, καθώς συνήθως όλα τα νησιά θέλουν σύνδεση με το κέντρο της χώρας.
1.400% άνοδος στο κόστος των άγονων γραμμών
Τρίτο μεγάλο κεφάλαιο που θα διερευνήσει η Επιτροπή είναι το σύστημα των αγόνων γραμμών για το οποίο διαπιστώνει ότι το κόστος του αυξάνεται συνεχώς. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι «το κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό αυτών των συμβάσεων εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί σε απόλυτους αριθμούς κατά 1.400% από την απελευθέρωση της αγοράς μέχρι σήμερα (από 10 εκατ. ευρώ το 2001, σε 152 εκατ. το 2024)».
Στο σημείο αυτό, η ΕΠΑΝΤ ενδεχομένως να διαπιστώσει ότι πολλές «άγονες» γραμμές είναι αποτέλεσμα πιέσεων προς την κεντρική εξουσία των τοπικών αρχόντων και κοινωνιών, καθώς κάθε τοπικός παράγοντας θέλει να εξασφαλίσει πλοίο (και …ψήφους) που θα συνδέει έστω και μία φορά την εβδομάδα το νησί του με τον Πειραιά.
Όπως τονίζει η ΕΠΑΝΤ, μέσω της κλαδικής έρευνας, θα διερευνήσει εις βάθος τα παραπάνω και «εν γένει τις συνθήκες ανταγωνισμού στον κλάδο της ελληνικής ακτοπλοΐας, προκειμένου να διαπιστώσει τυχόν στρεβλώσεις και να υποβάλει προτάσεις για την ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά».
Να σημειωθεί τέλος ότι παραμένουν ενεργές οι έρευνες που είχαν ξεκινήσει για τις τιμές των εισιτηρίων στη γραμμή Πέραμα-Παλούκια και τον Μάρτιο του 2025 αναφορικά «με πιθανές αντι-ανταγωνιστικές οριζόντιες συμπράξεις ή/και ενδεχόμενη απόφαση ένωσης επιχειρήσεων, καθώς και αναφορικά με πιθανή πρόσκληση σε απαγορευμένη σύμπραξη και ανακοίνωση μελλοντικών προθέσεων τιμολόγησης μεταξύ ανταγωνιστών».
Πηγή: ΟΤ
