Στον κόσμο των οικογενειακών επιχειρήσεων, η επιτυχία δεν κρίνεται μόνο από τα νούμερα.
Κρίνεται και στην πιο δύσκολη απόφαση: ποιος θα πάρει τα ηνία όταν έρθει η ώρα;
Η έρευνα EY Entrepreneurship Barometer Ελλάδα 2025, με τίτλο, «Διαρκής αβεβαιότητα ή ευκαιρία για καινοτομία και ανάπτυξη; Αποκωδικοποιώντας το ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον», που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 6 Φεβρουαρίου και 17 Μαρτίου 2025, με τη συμμετοχή 135 επιχειρηματιών από όλους τους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, και εντάσσεται στο πλαίσιο της ευρύτερης έρευνας επιχειρηματικότητας της ΕΥ για την περιοχή της Κεντρικής, Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας (CESA), φέρνει στο φως μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τις οικογενειακές επιχειρήσεις: τη διαδοχή.
Οικογενειακές επιχειρήσεις και προκλήσεις
Ενώ η επιχειρηματική συνέχεια μοιάζει δεδομένη, οι αριθμοί αποκαλύπτουν την αλήθεια: μόλις 32% των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα έχουν καταρτίσει επίσημο σχέδιο διαδοχής, ενώ μόλις 6% έχουν συμβουλευτεί εξωτερικούς ειδικούς για να καθοδηγήσουν αυτή τη διαδικασία.
Η σημασία της διαδοχής αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο, αφού το 62% των επιχειρηματιών στην έρευνα δηλώνει ότι ανήκει σε οικογενειακή επιχείρηση.
Παράλληλα, οι επιχειρηματίες αυτοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες να ισορροπήσουν ανάμεσα σε οικογενειακά και επιχειρηματικά συμφέροντα (54%) και να σχεδιάσουν ομαλή μετάβαση στην επόμενη γενιά (52%).
Συχνά, οι αποφάσεις παίρνονται ανεπίσημα, μέσα στην οικογένεια (37%), ενώ 19% παραδέχονται ότι δεν έχουν καν ξεκινήσει να ασχολούνται με το θέμα.
Οι λόγοι πίσω από αυτή την καθυστέρηση είναι βαθιά πολιτιστικοί: η σημασία της οικογενειακής παράδοσης, η προσωπική εμπλοκή των ιδρυτών και ο φόβος να θιγούν ισορροπίες.
Δεν είναι τυχαίο ότι 38% των επιχειρηματιών επιλέγουν τη διαδοχή μέσω οικογενειακής κληρονομιάς έναντι της πώλησης σε επενδυτές ή funds (48%) ή σε άλλη εταιρεία (41%).
Η διαδοχή, όμως, δεν είναι μόνο υπόθεση παράδοσης, αλλά και στρατηγικής επιβίωσης.
Το παγκόσμιο οικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον αλλάζει διαρκώς, ενώ νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, φέρνουν ευκαιρίες και ρίσκα.
Οι οικογενειακές επιχειρήσεις, που αποτελούν σημαντικό τμήμα της ελληνικής οικονομίας, χρειάζονται περισσότερο από ποτέ οργανωμένο σχεδιασμό, ώστε να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητά τους.
Όπως αναφέρει η Ευτυχία Κασελάκη, Εταίρος στο Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών και Επικεφαλής του Τομέα EY Private της ΕΥ Ελλάδος: «Οι επιχειρηματίες στη χώρα μας βρίσκονται αντιμέτωποι με πιεστικές βραχυπρόθεσμες προκλήσεις, όπως η παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική αβεβαιότητα και η κοστολογική επιβάρυνση, που απαιτούν την άμεση προσοχή τους. Οφείλουν, όμως, συγχρόνως, να εστιάσουν και στον ολιστικό μετασχηματισμό των επιχειρήσεών τους και να αξιοποιήσουν αποτελεσματικά μεγάλες ευκαιρίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικές και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους».
«Αυτό προϋποθέτει ιδιαίτερη έμφαση στο ανθρώπινο ταλέντο, στην επένδυση στην καινοτομία και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, αλλά και διαφορετικές, πιο ευέλικτες δομές και μία νέα εταιρική κουλτούρα, που θα προωθούν τη συνεργασία και την καινοτομία οργανωτικά και σε επίπεδο οικοσυστήματος. Ειδικότερα οι επικεφαλής οικογενειακών επιχειρήσεων – που αποτελούν ένα σεβαστό ποσοστό της ελληνικής επιχειρηματικότητας – θα πρέπει, επιπλέον, να σχεδιάσουν με δομημένο τρόπο τη διαδοχή, για να τις προετοιμάσουν για την επόμενη μέρα» προσθέτει.
Οι προτάσεις της EY
Η EY προτείνει δομημένο σχεδιασμό διαδοχής, συνεργασία με εξωτερικούς συμβούλους και δημιουργία κουλτούρας που ενθαρρύνει την καινοτομία και την ανοιχτή συζήτηση.
Όπως επισημαίνει η Ευτυχία Κασελάκη της EY Ελλάδος, ο σχεδιασμός δεν είναι πολυτέλεια, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει η επόμενη γενιά να οδηγήσει την επιχείρηση στο αύριο.
Σε μια εποχή αλλαγών, η μεγαλύτερη πρόκληση για τις οικογενειακές επιχειρήσεις δεν είναι μόνο να κρατήσουν τα κέρδη, αλλά να βρουν και να προετοιμάσουν εκείνον που θα γράψει το επόμενο κεφάλαιο της ιστορίας τους.
