Πολλοί ενήλικες έχουν ανησυχίες αναφορικά με τον ύπνο τους. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν θέματα όπως την υγιεινή κατά τη διάρκεια του ύπνου, τον τρόπο να κοιμηθούν πιο γρήγορα, ακόμη και την αντιμετώπιση της υπνικής άπνοιας. Για άλλους, η ώρα του ύπνου συνδέεται με μία προσωρινή αδυναμία κίνησης κατά τη διάρκεια της νύχτας, γνωστή ως υπνική παράλυση ή παράλυση ύπνου.
Αν και η συχνότητα ποικίλλει (μια μελέτη εντόπισε παράλυση ύπνου σε έως και 38% των συμμετεχόντων), οι ερευνητές πιστεύουν ότι γενικά, περίπου το 20% των ανθρώπων βιώνουν υπνική παράλυση κάποια στιγμή στη ζωή τους. Είτε έχετε βιώσει αυτή την κατάσταση μία φορά, είτε σας συμβαίνει συχνά, είναι σημαντικό να κατανοήσετε τι είναι η παράλυση ύπνου, τι την προκαλεί και ποιες επιλογές υπάρχουν για θεραπεία.
Τι είναι η παράλυση ύπνου;
Η παράλυση ύπνου είναι «μια κατάσταση κατά την οποία αισθάνεστε παράλυτοι λίγο πριν πέσετε για ύπνο ή, πιο συχνά, όταν ξυπνάτε για πρώτη φορά το πρωί», λέει ο Kevin Walker, γιατρός και διευθυντής του Κέντρου Intermountain Health Sleep Disorders στη Γιούτα. Εμφανίζεται συχνότερα μεταξύ των σταδίων εγρήγορσης (σ.σ. όταν ξυπνάμε) και ύπνου όταν, για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ένα άτομο μπορεί να μην είναι σε θέση να κινηθεί ή να μιλήσει.
Τα συμπτώματα
Τα συμπτώματα της παράλυση ύπνου ποικίλλουν. Κατά τη διάρκεια της παράλυση ύπνου ένα άτομο μπορεί να δυσκολεύεται να πάρει βαθιές αναπνοές ή να αισθάνεται σφίξιμο στο στήθος. Η τάση για παραισθήσεις έχει επίσης συσχετιστεί με την πάθηση.
Τι προκαλεί παράλυση ύπνου;
Αν και η ακριβής αιτία της παράλυση ύπνου παραμένει άγνωστη, οι ειδικοί λένε ότι συχνά εμπλέκονται πολλοί παράγοντες ή διαταραχές που μπορεί να συμβάλλουν σε αυτή την κατάσταση, όπως η αϋπνία, η ναρκοληψία, η υπνική άπνοια, η κατάχρηση ουσιών και οι ξαφνικές αλλαγές στο πρόγραμμα ύπνου. Ωστόσο συχνά η παράλυση ύπνου είναι απλώς μια συνέχεια αυτού που συμβαίνει φυσικά στο σώμα κάποιου κατά τη διάρκεια του ύπνου.
«Όταν μπαίνουμε σε κατάσταση ύπνου REM, το σώμα μας έχει έναν μηχανισμό που παραλύει τους μυς μας, ο οποίος είναι πολύ καλός για να μην κάνουμε πράξη τα όνειρά μας», εξηγεί ο Walker. Και συνεχίζει: «Συχνά βλέπουμε περισσότερα όνειρα στο δεύτερο μισό της νύχτας, συμπεριλαμβανομένου του χρονικού διαστήματος πριν ξυπνήσουμε, οπότε η παράλυση ύπνου θεωρείται ότι είναι μια μεταφορά αυτής της παράλυσης από την κατάσταση του ύπνου REM στην κατάσταση εγρήγορσης».
Έτσι η παράλυση ύπνου μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε, αλλά μπορεί επίσης να προκληθεί από άλλους παράγοντες. «Η παράλυση ύπνου μπορεί να συμβεί όταν ένα άτομο στερείται ύπνου και είναι πιο συχνή σε άτομα με άλλες διαταραχές ύπνου», λέει η Melissa Lipford, γιατρός νευρολόγος στην Mayo Clinic του Ρότσεστερ.
Είναι επικίνδυνη η παράλυση ύπνου;
Αν και είναι τρομακτική εμπειρία για μερικούς ανθρώπους, η παράλυση ύπνου δεν είναι επιβλαβής και περνάει γρήγορα. Ωστόσο, επειδή η πάθηση είναι ανησυχητική τόσο για παιδιά όσο και για ενήλικες, έχει συνδεθεί με αυξημένες περιπτώσεις άγχους και αυξημένο στρες στο σπίτι, στο σχολείο ή στην εργασία.
Πώς να περιορίσετε την παράλυση ύπνου
«Η πιο σημαντική στρατηγική είναι να πείτε στον εαυτό σας ότι αυτή είναι μια προσωρινή εμπειρία και θα τελειώσει σύντομα. Τα περισσότερα άτομα θα αποκοιμηθούν και θα ξυπνήσουν χωρίς προβλήματα», λέει η Lipford. Επίσης, προτείνει να κάνετε μικρές κινήσεις με τα δάχτυλα των χεριών ή των ποδιών και να παίρνετε αργές αναπνοές για να ανακάμψετε πιο γρήγορα.
«Αν και μπορεί να νιώθεις ότι διαρκεί όσο μία αιωνιότητα την ώρα που το περνάς, το σώμα σου θα βγει φυσικά από την παράλυση ύπνου», λέει ο Walker. Όπως εξηγεί το σώμα ενός ανθρώπου «συνήθως λύνει μόνο του ην παράλυση ύπνουμέσα σε δευτερόλεπτα έως λίγα λεπτά το πολύ».
Ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγετε εντελώς την υπνική παράλυση είναι «να διατηρήσετε ένα τακτικό πρόγραμμα ύπνου και να κοιμάστε επαρκώς και σταθερά», αναφέρει ο Walker. Για να πετύχετε έναν καλύτερο ύπνο αρκούν απλές πρακτικές όπως η αποφυγή της καφεΐνης, τα μεγάλα γεύματα ή τα σνακ αργά το βράδυ πριν από τον ύπνο και η αφαίρεση των οθονών πριν από τον ύπνο για να μειωθεί η έκθεση στο μπλε φως, που διεγείρει τον ανθρώπινο εγκέφαλο. «Πηγαίνετε για ύπνο μόνο όταν νυστάζετε και ελαχιστοποιήστε το χρόνο που μένετε ξύπνιοι στο κρεβάτι ξύπνιοι», προτείνει ο Walker.
Από την πλευρά της η Lipford είναι καθησυχαστική και διαβεβαιώνει ότι αυτά τα επεισόδια παράλυσης ύπνου δεν πρέπει να προκαλούν πανικό, αλλά θα πρέπει να συζητηθούν με έναν γιατρό εάν η κατάσταση φαίνεται να επιμένει.
«Η παράλυση ύπνου συνήθως δεν αποτελεί σοβαρή ανησυχία για την υγεία. Ωστόσο εάν αντιμετωπίζετε αυτό το σύμπτωμα συχνά, μιλήστε με τον γιατρό σας για να αξιολογήσει και άλλες υποκείμενες διαταραχές ύπνου ή ιατρικές παθήσεις που μπορεί να συμβάλλουν στην παράλυση ύπνου», σημειώνει η Lipford.
