Τα νέας γενιάς φάρμακα κατά της παχυσαρκίας, που μέσα σε λίγα χρόνια έχουν γίνει πολύ δημοφιλή, «δεν είναι θαυματουργά και δεν πρέπει ποτέ να λαμβάνονται για αισθητικούς λόγους», προειδοποιεί η χημικός Svetlana Mojsov, μία από τους επιστήμονες που συμμετείχαν στην έρευνα για την ανάπτυξή τους.
Μαζί με ακόμη δύο ερευνητές, τους Joel Habener και Lotte Bjerre Knudsen, τιμήθηκε χθες με το βραβείο Lasker, που θεωρείται ορισμένες φορές προάγγελος ενός Νόμπελ.
Και οι τρεις με τις έρευνές τους δημιούργησαν επανάσταση στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, χρόνιας ασθένειας και μάστιγας της δημόσιας υγείας, συμβάλλοντας στην ανακάλυψη και την ανάπτυξη σκευασμάτων που επιτρέπουν την απώλεια μεγάλου βάρους.
Ozempic, Wegovy, Mounjaro, Zepbound… κατά της παχυσαρκίας ή του διαβήτη τύπου 2, τα φάρμακα αυτά έχουν δημιουργήσει μόδα και χρησιμοποιούνται ακόμη και για την απώλεια λίγων παραπανίσιων κιλών.
«Η μεγάλη επιτυχία είναι η δυνατότητα αντιμετώπισης της παχυσαρκίας και σε αυτό θα έπρεπε να έχουμε παραμείνει», λέει η Svetlana Mojsov, 76 ετών, υπενθυμίζοντας τις παρενέργειες, κυρίως γαστρεντερικού τύπου, των φαρμάκων αυτών.
Η Svetlana Mojsov και ο συνάδελφός της Joel Habener περιέγραψαν στο AFP (Γαλλικό Πρακτορείο) τις έρευνές τους που διήρκεσαν δεκαετίες για την ανάπτυξη των φαρμάκων αυτών.
«Όταν είσαι ερευνητής, είναι όνειρο να ανακαλύψεις κάτι που θα βοηθήσει τους ανθρώπους», δήλωσε ο Joel Habener προσθέτοντας ότι οι έρευνες αυτές συνέβαλαν στην συνειδητοποίηση ότι «η παχυσαρκία είναι νόσος του μεταβολισμού και όχι πρόβλημα έλλειψης θέλησης».
Η αποτελεσματικότητα των νέων αυτών φαρμάκων οφείλεται σε μία ανακάλυψη: μιμούνται μία ορμόνη που εκκρίνεται από τα κύτταρα του γαστρεντερικού σωλήνα και ονομάζεται GLP-1.
Ο Joel Habener, ενδοκρινολόγος του Massachusetts General Hospital, είναι ο πρώτος που ανίχνευσε την ύπαρξή της, αρχικά στα ψάρια, το 1982.
Η Svetlana Mojsov ταυτοποίησε από την πλευρά της την ενεργή ακολουθία της GLP-1, απέδειξε την παρουσία της στο εντερικό σύστημα και ανασύνθεσε την δομή της. Στη συνέχεια, απέδειξε, μαζί με άλλους ερευνητές, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ, ότι η GLP-1 διεγείρει την έκκριση της ινσουλίνης στο πάγκρεας, επιτρέποντας την μείωση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα.
Η άμεση βεβαιότητά της τότε ήταν ότι επρόκειτο για μία καλή αγωγή για τον διαβήτη, θυμάται.
Αλλά εκείνη την εποχή, κανείς δεν υποψιαζόταν την χρησιμότητα της ανακάλυψης στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
«Δεν είχαμε στο μυαλό μας την απώλεια βάρους», διότι η παχυσαρκία δεν αποτελούσε τόσο οξύ πρόβλημα εκείνη την εποχή, εξηγεί ο 87χρονος σήμερα Joel Habener.
Άλλωστε, την δεκαετία του ’80, «δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη ότι οι ορμόνες ρυθμίζουν το βάρος», προσθέτει η Svetlana Mojsov, γεννημένη στην Γιουγκοσλαβία, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Rockefeller.
Και μόνο κατά τύχη, κατά την διεξαγωγή μεγάλων κλινικών δοκιμών, οι επιστήμονες αντιλαμβάνονται ότι οι ασθενείς αδυνατίζουν.
Σιγά σιγά γίνεται κατανοητό ότι η GLP-1 επιβραδύνει την εκκένωση του στομάχου, αλλά δρα επίσης στον εγκέφαλο, επηρεάζοντας το αίσθημα του κορεσμού. Η ανακάλυψη είναι αποφασιστικής σημασίας.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες παίρνουν γρήγορα το μήνυμα. Στην Novo Nordisk, η ερευνήτρια Lotte Bjerre Knudsen λύνει ένα σημαντικό πρόβλημα: στον οργανισμό, η GLP-1 εξαφανίζεται μέσα σε λίγα λεπτά.
Αναπτύσσει τεχνικές που επιτρέπουν τη διατήρησή της για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στον οργανισμό – αρχικά για μία ημέρα, στην συνέχεια για μία εβδομάδα.
Το πρώτο φάρμακο του δανέζικου ομίλου που περιέχει analogue της GLP-1 παίρνει για πρώτη φορά άδεια το 2010 στις ΗΠΑ κατά του διαβήτη τύπου 2, στην συνέχεια το 2014 κατά της παχυσαρκίας (υπό την επωνυμία Saxenda).
Τα άλλα φάρμακα ακολουθούν και γίνονται οι κότες με τα χρυσά αυγά για τις φαρμακευτικές εταιρείες.
Η αμερικανική Eli Lilly από την πλευρά της αναπτύσσει έναν παράγοντα που συνδέει την GLP-1 με μία άλλη ορμόνη του γαστρεντερικού συστήματος, γεγονός που μπορεί να περιορίσει τις παρενέργειες, σύμφωνα με την Svetlana Mojsov.
«Είναι πιθανό ότι θα φθάσουμε σε μία νέα γενιά» που θα συνδυάζει διαφορετικές ορμόνες, λέει. «To Ozempic δεν είναι αναγκαστικά η οριστική λύση, αλλά άνοιξε τον δρόμο».
Ακόμη πιο ελπιδοφόρα για το μέλλον, το ενδεχόμενο η GLP-1 να είναι αποτελεσματική και σε άλλες ασθένειες. Ήδη ένα σκεύασμα έχει πάρει άδεια για την αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών επεισοδίων.
Αλλά οι ερευνητές επεκτείνονται και σε άλλα πεδία και οι μελέτες πέφτουν βροχή: υπνική άπνοια, εθισμός, νεφρικές, ηπατικές, νευροεκφυλιστικές νόσοι (Parkinson, Alzheimer)…
«Είναι εξαιρετικό», λέει ο Joel Habener αναφερόμενος ειδικά στη δράση της GLP-1 στον εγκέφαλο και στην πιθανή πλειάδα ωφελειών.
Για την Svetlana Mojsov, η GLP-1 ανοίγει τον δρόμο στην ιδέα ότι ένα φάρμακο δεν προορίζεται για μία μόνο ασθένεια.
«Μέχρι σήμερα λέγαμε ένα φάρμακο ανά νόσο. Σήμερα, διαπιστώνουμε ότι η GLP-1 ανοίγει ευρύ φάσμα ωφελειών για την υγεία».
