Σε «βόμβα» εξελίσσεται το δημογραφικό απειλώντας την Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η δημογραφική γήρανση δεν αποτελεί πλέον μια μελλοντική πρόβλεψη αλλά μια πραγματικότητα που αποτυπώνεται με σαφήνεια στα επίσημα στοιχεία της Eurostat.
Στο ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα, υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη για τη σύνδεση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης με τη μεταβολή του προσδόκιμου ζωής του πληθυσμού
Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων, δηλαδή η αναλογία των ατόμων (ηλικίας 65 ετών και άνω) σε σχέση με τον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας (άτομα ηλικίας 20 έως 64 ετών), έχει αυξηθεί αισθητά τα τελευταία 20 χρόνια.
Το 2004 ήταν στο 26,8% που σημαίνει ότι αντιστοιχούσαν περίπου τέσσερις πολίτες σε ηλικία εργασίας για κάθε άτομο μεγαλύτερο των 65 ετών. Δέκα χρόνια μετά ο δείκτης εκτοξεύτηκε στο 37% που αντιστοιχεί σε περίπου τρεις πολίτες σε ηλικία εργασίας για κάθε άτομο μεγαλύτερο των 65ω ετών.
Στο 37% ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων στην ΕΕ
Η Ευρυτανία
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat η γεωγραφική κατανομή στη Γηραιά Ήπειρο διαφέρει σημαντικά. Μία παράκτια βελγική περιοχή, η Arrondissement of Veurnem είχε τον υψηλότερο δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων (72,8%), με δεύτερη την πορτογαλική Alto Tâmega e Barroso και τρίτη την Ευρυτανία (71,1%). Αυτές οι τρεις περιοχές ήταν οι μόνες στην ΕΕ με δείκτη μεγαλύτερο από 70%.
Στην αντίπερα όχθη οι γαλλικές υπερπόντιες περιοχές Mayotte (6,1%) και Guyane (13,8%) και η πρωτεύουσα Byen København στη Δανία (17,8%) είχαν τους χαμηλότερους δείκτες εξάρτησης ηλικιωμένων.
Συνολικά, τον Ιανουάριο του 2024, εντοπίστηκαν 139 περιφέρειες (NUTS 3) όπου ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων ξεπερνούσε το 50%. Οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται στη Γερμανία (ανατολική) και τη Γαλλία, αν και σημαντικά ποσοστά εμφανίζονται επίσης στην Ιταλία, τη Φινλανδία, την Πορτογαλία, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Ισπανία.
Συναγερμός σε όλη την Ευρώπη
Η δημογραφική γήρανση έχει σημάνει συναγερμό σε όλη Ευρώπη – αλλά και στη χώρα μας – με νέες αυξήσεις στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης να βρίσκονται προ των πυλών.
Στο τέλος του 2026 η ελληνική κυβέρνηση θα κληθεί να αποφασίσει για το αν και πώς θα αυξηθούν τα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης στη χώρα μας από 1/1/2027, με βάση τις εξελίξεις στο προσδόκιμο ζωής. Δηλαδή, θα εξεταστεί η σύνδεση των ορίων ηλικίας με το προσδόκιμο ζωής των ατόμων άνω των 65 ετών. Με αυτή τη σύνδεση λειτουργούν ήδη σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες. Όταν ανεβαίνει το προσδόκιμο ζωής, γίνεται και η ανάλογη προσαρμογή στις ηλικίες συνταξιοδότησης.
Στη Ελλάδα από το 2011 έως το 2024 καταγράφονται σταθερά αρνητικά φυσικά ισοζύγια (γεννήσεις μείον θάνατοι), τα οποία – μαζί με τα επίσης αρνητικά μεταναστευτικά ισοζύγια της περιόδου – προκάλεσαν τη μείωση του πληθυσμού κατά σχεδόν 500 χιλιάδες ανθρώπους. Η Ελλάδα θεωρείται πλέον μια γερασμένη χώρα.
Οι δημογραφικοί δείκτες που θα καθορίσουν αν και πόσο θα αυξηθούν τα όρια ηλικίας
- Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων άνω των 65 ετών προς τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό.
- Ο δείκτης γήρανσης που αυξάνεται συνεχώς.
- Ο δείκτης γονιμότητας, που μπορεί να βελτιώθηκε οριακά αλλά υπολείπεται από τις ανεπτυγμένες χώρες.
Οι γενικοί κανόνες για πλήρη σύνταξη στην Ελλάδα είναι στα 62 έτη με 40 έτη εργασίας και σύνταξη γήρατος στα 67 με τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης.
Ποια η μέση ηλικία εξόδου από την αγορά εργασίας στην Ελλάδα
Η σοβαρή πιθανότητα αύξησης των ορίων ηλικίας
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το προσδόκιμο ζωής στους άνδρες άνω των 65 ετών από 18,8 έτη το 2019 αυξάνεται στα 20 έτη ως το 2030, ενώ αντίστοιχα στις γυναίκες από 21,8 έτη αυξάνεται στα 22,9 έτη.
Λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής και του δημογραφικού προβλήματος, υπάρχει πιθανότητα τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης να αυξηθούν μετά το 2027, ενδεχομένως κατά 6 μήνες έως 1,5 έτος, ανάλογα με τον υπολογισμό.
O ΟΟΣΑ, στην Έκθεση για τις Προοπτικές της Απασχόλησης το 2025 (OECD Employment Outlook 2025), επισημαίνει πως η μέση ηλικία εξόδου από την αγορά εργασίας στην Ελλάδα διαμορφώνεται στα 59,7 έτη για τις γυναίκες και στα 63,2 έτη για τους άνδρες, και συνιστά μία από τις χαμηλότερες στην ευρωπαϊκή κατάταξη. Στον σχετικό πίνακα του Οργανισμού φαίνεται πως μόνο το Λουξεμβούργο έχει χαμηλότερα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης από την Ελλάδα, ενώ στα ίδια περίπου επίπεδα με τη χώρα μας βρίσκονται η Σλοβενία και η Τουρκία.
