Οταν σκέφτεστε τα σύγχρονα, πλούσια σε πετρέλαιο κράτη του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), μπορεί να φαντάζεστε μια πολυτελή ζωή (στη φωτογραφία του Reuters/Fadi al-Assaad, επάνω, γυναίκες περπατούν στην Ντόχα με φόντο του ουρανοξύστες).
Ομως, πέρα από τα εντυπωσιακά πλάνα των πανύψηλων ουρανοξυστών και των υπέροχων μεγάλων εμπορικών κέντρων, υπάρχει μια ανησυχητική πραγματικότητα: οι γυναίκες, συχνά, λείπουν από το οικονομικό τοπίο.
Για κάθε 100 άνδρες στις χώρες του Κόλπου, υπάρχουν μόνο 58 γυναίκες
Πολλές χώρες του Κόλπου εξακολουθούν να διατηρούν νόμους περί κηδεμονίας που απαιτούν από τις γυναίκες να ζητούν ανδρική άδεια για βασικά δικαιώματα (φωτογραφία Reuters/Fahad Shadeedw)
Παρόλο που τα ποσοστά γεννήσεων φαίνονται φυσιολογικά, με περίπου 96 κορίτσια να γεννιούνται για κάθε 100 αγόρια, μια δραματική αλλαγή εμφανίζεται στην ενήλικη ζωή.
Για κάθε 100 άνδρες στον Κόλπο, υπάρχουν μόνο 58 γυναίκες. Το Κατάρ παρουσιάζει την πιο ακραία περίπτωση, με μόλις 38 γυναίκες ανά 100 άνδρες. Αυτή η ανισορροπία προκαλείται κυρίως από την εισροή εργαζομένων από το εξωτερικό.
Σε ορισμένα κράτη του Κόλπου, οι ξένοι εργαζόμενοι αποτελούν έως και το 95% του εργατικού δυναμικού και οι περισσότεροι από αυτούς είναι άνδρες, γράφουν σε ανάλυσή τους οι Amr Saber Algarhi και Konstantinos Lagos, Ανώτεροι Λέκτορες Οικονομικών Επιστημών και Επιχειρήσεων και Οικονομικών, αντίστοιχα, στο Πανεπιστήμιο Sheffield Hallam.
Ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος και φιλόσοφος Αμάρτια Σεν χρησιμοποίησε τον όρο «αγνοούμενες γυναίκες» το 1990 για να περιγράψει πληθυσμούς στους οποίους οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται δημογραφικά.
Οι υπολογισμοί μας, οι οποίοι χρησιμοποιούν δεδομένα από την Παγκόσμια Τράπεζα για τον παγκόσμιο μέσο όρο των φύλων, δείχνουν ότι περίπου 13 εκατομμύρια γυναίκες «αγνοούνται» συνολικά στις χώρες του Κόλπου.
Νόμοι περί κηδεμονίας
Οι ρίζες αυτής της ανισορροπίας των φύλων είναι βαθιά μπλεγμένες στις πολιτισμικές παραδόσεις της περιοχής.
Παρά τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις, πολλές χώρες του Κόλπου εξακολουθούν να διατηρούν νόμους περί κηδεμονίας που απαιτούν από τις γυναίκες να ζητούν ανδρική άδεια για βασικά δικαιώματα όπως ο γάμος, η έναρξη ορισμένων τύπων επιχειρήσεων ή τα ταξίδια.
Επιπλέον, οι κανόνες συχνά τις υποχρεώνουν ν’ ασκούν μόνο τα οικιακά καθήκοντα, γεγονός που περιορίζει σοβαρά τις ευκαιρίες τους να βρουν δουλειά.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν καταφέρνουν να εξασφαλίσουν εργασία – το 40% των γυναικών σε ηλικία εργασίας στον Κόλπο έχει αυτήν τη στιγμή δουλειά.
Ωστόσο, όσες εργάζονται συχνά λαμβάνουν μικρότερους μισθούς από τους άνδρες συναδέλφους τους, εν μέρει επειδή δεν αναμένεται ν’ αποτελέσουν τους οικονομικούς τροφοδότες της οικογένειας.
Η έρευνα διαπίστωσε επίσης ότι η εκπαίδευση στην εργασία παραμένει σε μεγάλο βαθμό απρόσιτη για τις γυναίκες. Πολλοί εργοδότες στην περιοχή είναι απρόθυμοι να επενδύσουν στην επαγγελματική εξέλιξή τους, φοβούμενοι ότι μπορεί να εγκαταλείψουν την εργασία τους για οικογενειακούς λόγους.
Επιβραδύνοντας τις οικονομίες τους
Το οικονομικό κόστος της παραμονής εκατομμυρίων γυναικών έξω από τον χώρο εργασίας είναι τεράστιο. Σε μελέτη του 2013 επισημαινόταν ότι η άρση των φραγμών στην απασχόληση των γυναικών θα μπορούσε να τονώσει σημαντικά την ανάπτυξη στις χώρες της Νότιας Μεσογείου.
Στο διάγραμμα φαίνεται ότι το 2022 υπήρχαν λιγότερες από 80 γυναίκες για κάθε 100 άνδρες στις χώρες του Κόλπου, με το Κατάρ να έχει τη χαμηλότερη αναλογία (Amr Saber Algarhi & Konstantinos Lagos / World Bank, CC BY-NC-ND)
Ενας υψηλότερος αριθμός ατόμων στο εργατικό δυναμικό μπορεί να κάνει τους μισθούς πιο ανταγωνιστικούς, κάτι που βοηθά τις επιχειρήσεις να πωλούν τα προϊόντα τους στο εξωτερικό πιο εύκολα. Και το να έχεις περισσότερα άτομα στην εργασία σημαίνει περισσότερες δαπάνες και μεγαλύτερες επιχειρηματικές επενδύσεις.
Πράγματι, μια έκθεση το 2015 από την αμερικανική εταιρεία συμβούλων McKinsey & Company, διαπίστωσε ότι η βελτίωση της ισότητας των γυναικών θα μπορούσε να προσθέσει περίπου 600 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ στο ετήσιο ΑΕΠ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής έως το 2025, βάσει των καθιερωμένων σεναρίων.
Παραγκωνίζοντας τις μορφωμένες γυναίκες, τα κράτη του Κόλπου στερούνται νέες γνώσεις που είναι ζωτικής σημασίας για τη διαφοροποίηση των οικονομιών τους από το πετρέλαιο.
Αιμορραγία από τα εμβάσματα
Πρόσφατη έρευνα για την περιοχή δείχνει ότι η μεγαλύτερη ποικιλομορφία των φύλων στον χώρο εργασίας οδηγεί σε καλύτερες οικονομικές αποφάσεις. Και ο περιορισμός της γυναικείας απασχόλησης επιδεινώνει τη μεγάλη εξάρτηση από ξένους εργαζόμενους.
Οι μετανάστες στέλνουν πολλά από αυτά που κερδίζουν στις πατρίδες τους, αποστραγγίζοντας σημαντικά τις οικονομίες των χωρών της περιοχής. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η αποστολή εμβασμάτων από τα κράτη του Κόλπου ανήλθαν σε 669 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023.
Παρά τα βαθιά ριζωμένα εμπόδια που αντιμετωπίζει η γυναίκα, μια αλλαγή διακρίνεται στον ορίζοντα. Τα ΗΑΕ, για παράδειγμα, έχουν επιτύχει την ισότητα των φύλων σε κοινοβουλευτικό επίπεδο.
Και η Σαουδική Αραβία ήρε τη μακροχρόνια απαγόρευση οδήγησης για τις γυναίκες το 2019, κάτι που θ’ αυξήσει την κινητικότητά τους και ενδεχομένως τις προοπτικές εργασίας τους.
Παραδείγματα επιτυχίας
Αρκετές χώρες του Κόλπου διορίζουν γυναίκες σε ανώτερες κυβερνητικές θέσεις, προσφέροντας ορατά παραδείγματα γυναικείας επιτυχίας.
Για παράδειγμα, η Shihana Alazzaz διορίστηκε αναπληρώτρια γενική γραμματέας του συμβουλίου υπουργών στη Σαουδική Αραβία το 2022, και έγινε η πρώτη γυναίκα που κατέλαβε τη θέση.
Και οι γυναίκες στον Κόλπο συγκροτούν μια ισχυρή ομάδα ανάδειξης ταλέντων, καθώς αποτελούν σήμερα την πλειονότητα των πανεπιστημιακών φοιτητών στην περιοχή.
Η ένταξη των «αγνοούμενων» γυναικών στο εργατικό δυναμικό απαιτεί μια σοβαρή και ολοκληρωμένη στρατηγική
Το δικαστικό σύστημα εξελίσσεται επίσης, με το Μπαχρέιν και το Κατάρ να τους επιτρέπουν να εργάζονται ως δικαστές. Και ο ιδιωτικός τομέας εισάγει πρωτοβουλίες για να τις ενθαρρύνει και να προσφέρει πιο ευέλικτες επιλογές εργασίας.
Η οικονομική αναγκαιότητα θα επιταχύνει αναμφισβήτητα τον ρυθμό των αλλαγών, καθώς οι χώρες του Κόλπου πασχίζουν να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους από το πετρέλαιο.
Ωστόσο, οι παγιωμένοι πολιτισμικοί κανόνες και τα νομικά κωλύματα που εξακολουθούν να βάζουν φραγμούς στην πλήρη οικονομική απασχόληση των γυναικών, καθιστούν αυτές τις προόδους ατελείς.
Νομικές μεταρρυθμίσεις
Η ένταξη των «αγνοούμενων» γυναικών στο εργατικό δυναμικό απαιτεί μια σοβαρή και ολοκληρωμένη στρατηγική.
Οι νομικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να καταργήσουν τους εναπομείναντες νόμους περί κηδεμονίας και να ενισχύσουν τα προστατευτικά μέτρα στον χώρο εργασίας.
Και τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να ευθυγραμμίζουν τις δεξιότητες των γυναικών με τις απαιτήσεις της αγοράς, καθώς και να παρέχουν στοχευμένες ευκαιρίες εξέλιξης.
Μια ευρύτερη πολιτιστική αλλαγή είναι επίσης απαραίτητη, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων, δια των μέσων ενημέρωσης, της εκπαίδευσης και του δημόσιου διαλόγου.
Και οι πολιτικές στον χώρο εργασίας χρειάζεται να εκσυγχρονιστούν προκειμένου να συμπεριλάβουν πρακτικές φιλικές προς την οικογένεια και διακριτές διαδρομές επαγγελματικής ανέλιξης για τις γυναίκες.
Η πραγματική πρόοδος
Οικονομικά κίνητρα, όπως κρατικές επιχορηγήσεις ή φορολογικές ελαφρύνσεις για εταιρείες που επιτυγχάνουν στόχους για την ποικιλομορφία των φύλων, θα μπορούσαν να επιταχύνουν αυτήν τη μεταστροφή.
Τα επιβλητικά περιγράμματα των κτιρίων στους ορίζοντες των πόλεων του Κόλπου αποτελούν απόδειξη ταχείας προόδου. Ωστόσο, η πραγματική πρόοδος δεν πρέπει να μετριέται σε σκυρόδεμα και χάλυβα, αλλά με τις ευκαιρίες που προσφέρονται σε όλους τους πολίτες.
Η πρόκληση τώρα είναι να οικοδομήσουμε οικονομίες που θ’ αξιοποιούν το ταλέντο και των δύο φύλων ενώ θα οδηγούν την καινοτομία, την ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο.
