Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών, πανευρωπαϊκή μελέτη φωτίζει μια πλευρά που τείνουμε να υποτιμάμε: Την οικονομική βία, η οποία έχει και έμφυλο πρόσημο.
Η μελέτη, που εκπονήθηκε από το ίδρυμα Rand για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα Των Φύλων (ΕΙGE), δείχνει ότι οι γυναίκες σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες στο να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητες, ακριβώς εξαιτίας των έμφυλων ανισοτήτων.
Η οικονομική βία «προτιμά» τις γυναίκες
Η έρευνα αφιερώνει ξεχωριστό κεφάλαιο στην οικονομική βία. Πρόκειται για έναν όρο που πρωτοεμφανίστηκε στην επιστημονική βιβλιογραφία στη δεκαετία του 1980, ωστόσο μέχρι σήμερα δεν υπάρχει μια κοινή μεθοδολογία για την εννοιολόγηση και καταγραφή του φαινομένου. Η οικονομική βία σχετικά πρόσφατα ενσωματώθηκε στην επίσημη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας και της βίας κατά των γυναικών, με την υπό ψήφιση κοινοτική οδηγία (2022). Στην Ελλάδα, σχετικές έρευνες δείχνουν ότι η οικονομική εξάρτηση είναι ο βασικός λόγος που «παγιδεύει» μια γυναίκα σε μια κακοποιητική σχέση.
Το EIGE ορίζει την οικονομική βία ως «κάθε πράξη ή συμπεριφορά που προκαλεί οικονομική ζημία σε άτομα». Ο έλεγχος της ικανότητας ενός ατόμου να αποκτά, να χρησιμοποιεί ή να διατηρεί οικονομικούς πόρους και η απειλή της οικονομικής ασφάλειας και της δυνατότητας αυτάρκειας βρίσκονται στον πυρήνα της οικονομικής βίας.
Με βάση τις έρευνες, ενώ τόσο τα θύματα όσο και οι δράστες μπορεί να είναι οποιουδήποτε φύλου, η οικονομική βία αποτελεί μια κοινή μορφή βίας κατά των γυναικών, ιδίως στο πλαίσιο των στενών διαπροσωπικών σχέσεων.
Το 2021, εννέα κράτη μέλη της ΕΕ ποινοικοποίησαν ρητά μορφές οικονομικής βίας στους νόμους τους για την ενδοοικογενειακή βία. Η Ελλάδα δεν είναι ανάμεσα στα κράτη αυτά.
Έλεγχος, εκμετάλλευση, σαμποτάζ
Έχουν αναπτυχθεί διάφορες τυπολογίες και κλίμακες για τη μέτρηση της οικονομικής βίας, συμπεριλαμβανομένων των ακόλουθων τριών κατηγοριών που αναγνωρίζει το EIGE:
- Οικονομικός έλεγχος: Αναφέρεται στην παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή τον έλεγχο των οικονομικών του θύματος και των σχετικών οικονομικών αποφάσεων.
- Οικονομική εκμετάλλευση: Αναφέρεται στη χρήση των οικονομικών πόρων ενός θύματος προς όφελος του δράστη.
- Οικονομικό σαμποτάζ: Αυτό σημαίνει την παρεμπόδιση του θύματος να επιδιώξει, να αποκτήσει ή να διατηρήσει την απασχόληση ή/και την εκπαίδευση. Μορφή οικονομικού σαμποτάζ θεωρείται και η άρνηση ενός εκ των δύο συντρόφων να συνεισφέρει στις ευθύνες ανατροφής ενός παιδιού.
Όπως παραδέχεται η μελέτη μολονότι οι κατηγοριοποιήσεις είναι χρήσιμες, κάποιες μορφές οικονομικής βίας μπορεί να μην καλύπτονται από τους παραπάνω ορισμούς ή να αλληλοεπικαλύπτονται.
Το 10% των γυναικών στην Ελλάδα έχει βιώσει οικονομικό έλεγχο ή σαμποτάζ από σύντροφο πηγή: EIGE, Eurostat
Η οικονομική εξάρτηση αυξάνει τον κίνδυνο κακοποίησης
Η οικονομική κατάσταση ενός νοικοκυριού, αλλά και οι οικονομικές ανισότητες μεταξύ του ζευγαριού συνδέονται με τον αυξημένο κίνδυνο των γυναικών να βιώσουν βία.
Πρόσφατη έρευνα της Εurostat σε 18 κράτη μέλη της ΕΕ, διαπίστωσε ότι το 7% των γυναικών που είχαν ποτέ σύντροφο ανέφεραν ότι ο/η σύντροφός τους τους απαγόρευε να εργάζονται ή ότι έλεγχαν τα οικονομικά της οικογένειας και ότι έλεγχαν υπερβολικά τα έξοδά τους. Τα ποσοστά ποικίλουν από 4 % στην Πορτογαλία έως 18 % στη Σλοβακία. Στην Ελλάδα το 10% των γυναικών αναφέρει ότι έχει βιώσει οικονομική βία στο πλαίσιο της σχέσης – το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στις 18 χώρες.
Εισοδηματικό χάσμα
Οι γυναίκες στην ΕΕ διαθέτουν λιγότερους οικονομικούς πόρους, συμπεριλαμβανομένων των αποδοχών, του εισοδήματος και του πλούτου, από ό,τι οι άνδρες, σύμφωνα με την τελευταία μελέτη.
Η ανισότητα των φύλων είναι ιδιαίτερα έντονη μεταξύ των ηλικιωμένων, όπως έδειξε η έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων.
Υπάρχει εισοδηματικό χάσμα 48% μεταξύ ανδρών και γυναικών στην ΕΕ όταν είναι οικονομικά ανενεργοί για οικογενειακούς λόγους, συμπεριλαμβανομένης της άδειας πατρότητας ή μητρότητας.
Κατά τη συνταξιοδότηση, το χάσμα αυτό μειώνεται στο 34% και περιορίζεται περαιτέρω στο 10% όταν οι γυναίκες εργάζονται.
Το ποσοστό του χάσματος μεταξύ των δύο φύλων είναι επίσης υψηλότερο μεταξύ των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω σε σύγκριση με τα άτομα ηλικίας 18 έως 24 ετών.
Η άνιση κατανομή οφείλεται σε παράγοντες όπως η απλήρωτη φροντίδα και η οικιακή εργασία. Ο διαχωρισμός της αγοράς εργασίας, το συνταξιοδοτικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων και η οικονομική βία είναι επίσης μερικοί από τους παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή την ανισορροπία.
Mισθολογικό χάσμα
Στην ΕΕ, το μέσο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων ανέρχεται στο 12,7%. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε ευρώ που κερδίζει ένας άνδρας, μια γυναίκα κερδίζει μόλις 87 λεπτά – διαφορά περίπου ενάμισι μηνιαίου μισθού ετησίως.
Εννέα στους δέκα Ευρωπαίους θεωρούν «απαράδεκτο» το γεγονός ότι οι γυναίκες αμείβονται λιγότερο από τους άνδρες για την ίδια εργασία ή για εργασία ίσης αξίας.
πηγή: Eυρωβαρόμετρο
Πάντως σύμφωνα με το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο, οι Έλληνες έχουν από τα υψηλότερα ποσοστά οικονομικού ελέγχου του άνδρα στη γυναίκα. Το 55% θεωρεί αποδεκτό, πάντα ή υπό συγκεκριμένες συνθήκες, ο άνδρας να ελέγχει τα οικονομικά της συντρόφου του, ενώ μόνο το 34% το θεωρεί απαράδεκτο.
Στο μέσο όρο της ΕΕ τα ποσοστά είναι αντιστρόφως ανάλογα: Το 63% θεωρεί απαράδεκτο τον οικονομικό έλεγχο του άντρα στη γυναίκα, το 30% το αποδέχεται υπό συνθήκες και το 6% το θεωρεί αποδεκτό.
Δείτε την έρευνα: ΕΔΩ
