Σωρεία παραβάσεων στις δημόσιες συμβάσεις διαπιστώνει το Ελεγκτικό Συνέδριο στην έκθεση «Απολογισμός και Ισολογισμός του Κράτους» για το 2024. Συγκεντρώθηκαν στοιχεία για 18.078 συμβάσεις, συνολικής αξίας 4,8 δισ. ευρώ. Οι ανωτέρω συμβάσεις, ως προς το πλήθος, αφορούν κατά ποσοστό 59% συμβάσεις προμηθειών, ενώ με βάση την αξία, το μεγαλύτερο μέρος αφορά συμβάσεις έργων (52%).
Έκθεση «Απολογισμός και Ισολογισμός του Κράτους» για το 2024
Επισημαίνεται, όπως σε αντίστοιχες προηγούμενες εκθέσεις, παρατηρείται επαναληψιμότητα στις παραβιάσεις.
Απευθείας αναθέσεις
Στο ειδικό κεφάλαιο της έκθεσης παρατηρούμε την έλλειψη ανταγωνισμού, τις συνοπτικές διαδικασίες, το μεγάλο αριθμό των απευθείας αναθέσεων (81,49%) και γενικότερα το έλλειμμα αξιοπιστίας.
Οι απευθείας αναθέσεις και οι απλουστευμένες διαδικασίες υπερτερούν σαφώς στον αριθμό των συμβάσεων. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι καλύπτουν όλες τις μικρές συμβάσεις κάτω των ορίων (σήμερα έως 30.000 € / 40.000 € ανά είδος). Ωστόσο, οι συμβάσεις αυτές αντιστοιχούν σε ένα πολύ μικρότερο ποσοστό της συνολικής αξίας των δημοσίων δαπανών. Τα μεγάλα έργα και οι μεγάλες προμήθειες που αφορούν το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού (π.χ. έργα του Ταμείου Ανάκαμψης) γίνονται συνήθως μέσω ανοικτών διαγωνισμών.
Έλλειψη ανταγωνισμού
Σε ότι αφορά τον ανταγωνισμό δεν επιτυγχάνεται ικανός βαθμός καθώς στο 43% των συμβάσεων που έχουν ανατεθεί κατόπιν προκήρυξης διαγωνισμού (αντιστοιχεί στο 25% της αξίας των εν λόγω συμβάσεων), και στο 61% των συμβάσεων που έχουν συναφθεί με απευθείας ανάθεση ή κατόπιν διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση (αντιστοιχεί στο 52% της αξίας των εν λόγω συμβάσεων), έχει ληφθεί μία προσφορά.
«Η ανεπαρκής ανάπτυξη ανταγωνισμού κατά τις διαγωνιστικές διαδικασίες για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων συνιστά παράγοντα που υπονομεύει τις θεμελιώδεις αρχές της διαφάνειας, της ισότητας συμμετοχής στη διαδικασία ανάθεσης και του ανόθευτου ανταγωνισμού και εν τέλει της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης», σημειώνει η έκθεση.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο προτείνει μεταξύ άλλων την ενίσχυση της διαχειριστικής εποπτείας και τον συντονισμό της καταγραφής των δημοσίων συμβάσεων μέσω ενιαίου, λειτουργικού και επικαιροποιημένου μητρώου, καθώς και την εντατικοποίηση των ελέγχων για την τήρηση των διαδικασιών ανάθεσης, με στόχο τη διαφάνεια, τον επαρκή ανταγωνισμό και την πληρέστερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων.
Τα χρόνια προβλήματα
Στην Ελλάδα, παρά τις προσπάθειες για εναρμόνιση με το Ευρωπαϊκό δίκαιο, εξακολουθούν να παρατηρούνται δυσλειτουργίες:
- Τα δημόσια έργα και οι προμήθειες συχνά υλοποιούνται με χρονικές καθυστερήσεις και δραματικές υπερβάσεις του αρχικού προϋπολογισμού.
- Συχνά, οι μελέτες που συνοδεύουν τους διαγωνισμούς είναι ατελείς ή ανεπαρκείς, οδηγώντας σε αλλαγές, ενστάσεις και τελικά σε προβλήματα κατά την εκτέλεση της σύμβασης.
- Παρά την ηλεκτρονική διαχείριση (ΕΣΗΔΗΣ), το διοικητικό βάρος παραμένει υψηλό τόσο για τις αναθέτουσες Αρχές όσο και για τους οικονομικούς φορείς.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο έχει επισημάνει έλλειψη σαφούς προσδιορισμού αντικειμένου, ανυπαρξία τεκμηριωμένης εκτίμησης δαπάνης και απουσία διαφάνειας στην επιλογή αναδόχου σε ελεγχόμενες συμβάσεις.
Συμβάσεις υπουργείων
Σύμφωνα με το Ε.Σ., κατά την επισκόπηση των στοιχείων που αφορούν τις δημόσιες συμβάσεις των υπουργείων, εντοπίστηκαν ζητήματα αξιοπιστίας, πληρότητας και ορθότητας στην καταγραφή, καθώς και ενδείξεις μη συμμόρφωσης με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο περί διαδικασιών ανάθεσης. Επίσης, παρατηρήθηκε περιορισμένος ανταγωνισμός κατά τη σύναψη μεγάλου μέρους των συμβάσεων.
Η απουσία ενός κεντρικού μητρώου συμβάσεων, στο οποίο θα τηρούνται με ενιαίο τρόπο τα στοιχεία των συμβάσεων, ιδίως στους φορείς για τους οποίους η αρμοδιότητα σύναψης συμβάσεων είναι κατανεμημένη σε πλήθος αποκεντρωμένων υπηρεσιών, δυσχεραίνει τη λήψη αξιόπιστης πληροφόρησης, απαλλαγμένης από σφάλματα, ελλείψεις, διπλοκαταχωρίσεις κ.λπ., σύμφωνα με την έκθεση.
